مهران دبیرسپهری

در سال‌های اخیر اقتصاد کشور دچار مشکلاتی بوده که قابل پنهان کردن نیست و کارشناسان متعددی هم در داخل، این مشکلات را مورد بررسی منصفانه قرار داده‌اند. اما اخیرا سایت تابناک مصاحبه‌ای درخصوص تورم و نرخ ارز با یک اقتصاددان غربی به نام «استیو هنک» انجام داده است که نشان می‌دهد فرد نامبرده یا اطلاعات ناکافی از اقتصاد ایران دارد یا مغرضانه صحبت کرده است.

در اینجا به ۴ فراز از صحبت‌های وی اشاره کرده و هر کدام را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱- «به تازگی استیو هنک در محاسباتش، بر این باور است که هم‌اکنون تورم حاد در ایران شکل گرفته و سقوط ارزش ریال، نمایانگر بروز این پدیده در اقتصاد ایران است. تورم حاد، بر اساس تعریف ایشان پدیده‌ای است که طی آن در یک ماه بهای مصرفی کالا‌ها، دست‌کم ۵۰ درصد رشد داشته باشد و برای مثال از زیمبابوه نام می‌برد که در هر ۷ ساعت بهای کالاها دو برابر می‌شد.» بر اساس تعریف خود وی، ایران با تورم حاد مواجه نیست؛ ولی اصرار دارد این وضعیت را القا کند. ما یک تجربه نزدیک افزایش قیمت ارز را داریم. در تاریخ ۴/۱۰/۹۰ قیمت دلار ۱۴۳۰ تومان بود و بعد از حدود ۲ ماه در تاریخ ۱۴/۱۲/۹۰ قیمت آن به ۱۹۲۰ تومان افزایش یافت؛ یعنی ۳۴ درصد افزایش که این موضوع باعث افزایش نرخ تورم ماهانه در ماه‌های بهمن ۹۰ تا اردیبهشت ۹۱ (۴ ماه) تا حدود ۳ درصد شد، در صورتی که تورم ماهانه در ماه‌های قبل حدود یک درصد بود. در تجربه مشابه و در تاریخ ۱۸/۶/۹۱ قیمت دلار ۲۲۲۰ تومان بود و در تاریخ ۱۱/۷/۹۱ قیمت دلار به ۳۴۰۰ تومان افزایش یافت؛ یعنی ۵۳ درصد افزایش در قیمت ارز آزاد. خب این مساله باعث شد قیمت ده‌ها کالای مختلف افزایش بیش از ۵۰ درصدی را تجربه کند. اما شاخص تورم بر اساس تعیین قیمت چند صد کالا و خدمت تعیین می‌شود که میانگین افزایش ماهانه آن در مهر ماه بر اساس برآورد مبتنی بر تجربه گذشته بین ۴ تا حداکثر ۸ درصد است؛ برآوردی که ظرف چند روز آینده میزان اعتبار آن توسط بانک مرکزی معلوم خواهد شد.

اصولا تورم، پدیده‌ای پولی است و رشد نقدینگی در دولت دهم همیشه حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است که افزایش زیاد قیمت کالاها در یکی دو ماه اخیر نمی‌تواند ناشی از آن باشد. بنابراین تورم ناشی از افزایش نرخ ارز تنها یک بار در ماه‌های مهر و آبان (و احتمالا آذر) اتفاق خواهد افتاد و ادامه دار نیست مگر آنکه قیمت ارز مجددا افزایش یابد.

۲- وی می‌گوید: «نخستین راه درمان تورم حاد از نظر من (استیو هنک) «دلاری کردن» خود به خودی دارایی‌ها است که طی آن افراد در یک کشور که دچار تورم حاد است، با فرار از پول رایج ـ که به شدت و سرعت در حال کاهش ارزش است ـ مجموع دارایی‌های خود را به دیگر ارزهای باثبات خارجی تبدیل می‌کنند، که الزاما دلار آمریکا نیست.»

در شرایطی که تقاضای بیش از حد ارز یکی از دلایل افزایش قیمت آن است بدترین کاری که می‌توان کرد این است که این تقاضا را افزایش داد (یعنی دلاری کردن). اگر قرار باشد مردم ایران برای خرید روزانه خود یک ارز خارجی را مورد استفاده قرار دهند لزوما باید این ارز دلار باشد؛ زیرا قابلیت تامین اسکناس آن در جهان موجود و منحصر به فرد است. اگر چه نقل و انتقال پول در جهان عمدتا به صورت حواله و الکترونیکی شده، به همین دلیل نیاز به اسکناس کاهش یافته است؛ بر این اساس حتی ارزی همچون دلار نیز به دلیل کمبود اسکناس نمی‌تواند نقش ذخیره ارزش را برای مردم داشته باشد و اصرار بر این امر در نهایت به دلیل افزایش قیمت ارز به ضرر مردم تمام خواهد شد. در هر صورت برای مهار تورم ناشی از قیمت ارز بعد از کاهش عرضه پول بهتر است کالاهای گروه اول و دوم شامل ارز مرجع و بقیه کالاها به قیمت نزدیک به بازار آزاد از دولت ارز بگیرند تا از فشار تقاضای کالاهای ارزبر کاسته شود. ضمن آنکه نظارت بر قیمت کالاهای دو گروه اول آسان‌تر از نظارت بر قیمت همه کالاهاست و در مجموع فساد کمتری بر آن مترتب خواهد بود.

۳- وی اضافه می‌کند: «راه درمان دیگر تورم حاد از نظر ایشان میخکوب کردن ریال به یک ارز معتبر خارجی است.»

میخکوب کردن ریال به یک ارز خارجی کار بسیار اشتباهی است و تجربه آرژانتین تنها یک نمونه از اجرای این تجربه اشتباه است؛ زیرا سیاست پولی داخلی و سیاست پولی کشوری که پولش مبنا قرار گرفته قابل تغییر است و این تغییرات لزوما موجب تغییر در برابری ارزها می‌شود که مقاومت در برابر این تغییرات بسیار خطرناک است.

۴- وی در پایان می‌گوید: «در هر نمونه از تورم حاد یک عامل مشترک وجود دارد: انتشار بیش از اندازه پول. می‌دانیم که ایران تاریخ طول و درازی در گسترش و افزایش پایه پولی خود دارد.»

این کارشناس غربی در اظهارات فوق ناخواسته اعتراف می‌کند که ایران نمی‌تواند به تورم حاد دچار باشد؛ زیرا رشد عرضه پول در یکی دو سال اخیر مشابه این رشد در بیست سال گذشته است (اگر چه توقع بود که کمتر باشد) بنابراین به دلیل عدم رشد بیش از گذشته میزان نقدینگی قطعا با تورم افسار گسیخته مواجه نخواهیم شد.

مصاحبه فوق نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی در امور تخصصی نباید به متخصصین غیر مطلع خارجی مراجعه کنند.