دکترپویا جبل عاملی

روز شنبه شاخص کل بورس تهران با بازگشایی نماد پالایشگاه اصفهان به عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت ایران، رشد ۵/۳ درصدی داشت. این امر باعث شد تا نرخ بازدهی یک ساله بورس قریب ۵۰ درصد شود. فارغ از بحث‌هایی که در مورد بسته و باز شدن نماد‌ها در بورس مطرح است و برخی به این روند انتقاد دارند، این عایدی ۵۰ درصدی آیا با تحولات کلان اقتصادی همخوانی دارد یا نه؟ آیا از آن رو که شاخص‌های کلان اقتصاد، آن چنان تصویر مثبتی را از تحولات اقتصادی به دست نمی‌دهد، تضادی میان این رشد در شاخص کل بورس تهران و تصویر کلی اقتصاد وجود دارد؟ همچنانی که دنیای اقتصاد در شماره امروز خود به تفصیل شرح می‌دهد، این عایدی حاصل‌شده از بازار سهام در مقابل بسیار کمتر از عایدی بازار‌های موازی دیگر چون بازار‌های طلا و ارز است. در حالی که عایدی بازار ارز در یک سال گذشته بیش از ۱۱۰ درصد بوده است، این عایدی هزینه فرصتی است که عاملان بازیگر در بورس آن را از دست داده‌اند. از سوی دیگر می‌توان به این مساله نیز اشاره کرد که به دلیل همین افزایش بی‌سابقه بازدهی در بازار‌های موازی است، که بازار‌هایی چون بازار مسکن و بازار سهام، دچار این روند افزایشی شده‌اند. در واقع فارغ از متغیر‌های درونی در این بازار‌ها، همبستگی میان بازدهی بازار‌ها موجب شده است تا این رشد‌ها صورت گیرد. به بیان دیگر، هیچ تحلیلگری نمی‌تواند مدعی این سناریو باشد که در میان‌مدت، یک بازار عایدی‌های سه رقمی برای فعالانش ایجاد کند و بازاری دیگر هیچ عایدی نداشته باشد. البته اینکه چه زمانی واقعا این رشد‌های قیمتی در بازار‌ها صورت می‌گیرد و همبستگی بین عایدی بازار‌ها چه زمانی به کار می‌افتد، بحث دیگری است.

حتی اگر در تصویری کلان‌تر به موضوع نگاه کنید، رشد کلی قیمت‌ها برای کالا‌های مختلف، موجب می‌شود تا بازار‌های سرمایه نیز دچار رشد شوند. در این جا بحث ابدا بر سر آن نیست که قیمت‌های نسبی در یک اقتصاد همواره ثابت است، بل موضوع آن است که شما نمی‌توانید شرایطی را متصور باشید که در آن بهای کلی کالا‌ها با ارقام کم‌سابقه‌ای، مثلا در حدود ۴۰ درصد رشد کند و یک بازار دارای ثبات باشد. از همین رو شاید بهتر است تا عایدی بازار‌هایی چون بورس را با تعدیل آنها نسبت به تورم بسنجیم و عایدی واقعی را محاسبه کنیم. با در نظر گرفتن تورم نقطه به نقطه، می‌توان عایدی بازار سهام را کمی بالاتر از ۱۰ درصد در سال محاسبه کرد. این عایدی می‌تواند انگیزه‌ای را برای کسب سرمایه بیشتر در بازار سهام ایجاد کند؛ با این وجود نباید از نظر دور داشت که به باور بسیاری از کارشناسان، تحولات بورس باید در بلند مدت، همخوانی نسبی با شرایط کلان اقتصاد داشته باشد. رشد پایدار بورس، بیش از هر چیز متکی به پایداری رشد و توسعه اقتصاد کلان است، اگر این متغیر‌های کلان شادابی اقتصاد را به دست ندهد، این بیم می‌رود که چنین عایدی‌هایی دوام نیاورد.