استقبال از هشدار رهبر فرزانه
پرداخت یارانه گندم و آرد که مالا به مداخله مستقیم دولت در قیمت نان می‌انجامد، از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از انفجار قیمت نفت در اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه، شروع و روند رو به رشدی را آغاز کرد.
پرداخت یارانه گندم و آرد که مالا به مداخله مستقیم دولت در قیمت نان می‌انجامد، از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از انفجار قیمت نفت در اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه، شروع و روند رو به رشدی را آغاز کرد.
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی خصوصا با بروز جنگ تحمیلی و به منظور تثبیت قیمت نان در حدی که گندم و آرد در قیمت تمام شده آن تاثیر داشت، به عنوان یک سیاست پایدار ادامه یافت و نقش قابل ملاحظه‌ای را در دوران جنگ در تامین امنیت غذایی ایفا کرد و کم‌کم این سیاست جزئی از اقتصاد ایران شد.
سهم یارانه کالاهای اساسی نسبت به کل مخارج کشور (بودجه عمومی دولت)، در طی سال‌های پیش از انقلاب اسلامی بین ۴/۱درصد تا ۸/۷درصد و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بین ۹/۰درصد تا ۹/۳درصد همواره در نوسان بوده است. نسبت یارانه نان به کل مخارج کشور نیز در طی سال‌های ۵۷ - ۱۳۵۲ بین ۲۵۲/۰درصد تا ۶۵۲/۲درصد و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۸۷-۱۳۵۸ بین ۱۷/۰درصد تا ۶۴۸/۱درصد متغیر نشان داده شده است. همچنین نسبت یارانه نان به کل یارانه پرداخت شده کشور که در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از ۶۸درصد در سال ۱۳۵۲ به ۱۲درصد در سال ۱۳۵۷ روند نزولی خود را طی کرده بود، در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی از ۱۹درصد کل یارانه در سال ۱۳۵۸ به ۸/۴۷درصد از کل یارانه‌ها در سال ۱۳۸۷ رسیده است.
سرانه یارانه نان در سال‌های پس از پیروزی انقلاب از 2100 ریال به ازای هر نفر در سال 1358، در سال 1379 به 000, 136 ریال (1)، در سال 1386به 000, 352 ریال و در سال 1387 به 000, 533 ریال رسیده است.
حجم یارانه کالا‌ها و خدمات اساسی نیز که در طی سال‌های ۱۳۵۸، ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ به ترتیب ۵/۷۹، ۳/۳۷ و ۳/۸۱ میلیارد ریال بوده است، در سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به ترتیب به ۵۶۴۳۴، ۲/۵۳۰۶۷ و ۲۵/۸۱۲۵۴ میلیارد ریال رسید. (۲)
نیک به‌خاطر دارم که در زمان حیات با برکت امام راحل (ره) وقتی صحبت کلی درباره مساله نان با حضرتشان شده بود، نقل به مضمون از راوی، فرموده بودند: «دقت کنید با نان مردم بازی نشود.» امروز نیز این نصیحت، همچون آویزه گوش مسوولان محترم است. همچنین مقام معظم رهبری مدظله العالی نیز همواره ضمن تاکید بر اصلاح الگوی مصرف نان، هرگونه تحول در این عرصه را موکول به هماهنگی قوای سه‌گانه در اجرا فرموده‌اند. فلذا مسوولان ذی‌ربط در تصمیم گیری درباره این موضوع، همواره دقت و وسواس جدی به خرج می‌دهند.
نگارنده البته به هیچ وجه وضع کنونی مداخله دولت در امر نان را زیبنده این نظام مقدس نمی‌دانم و بر این باورم که هر اقدام پیچیده‌ای، وقتی به اجزای کوچکتر تقسیم شود و اجرای آن تحت نظام نظارتی مناسب و متناسبی صورت پذیرد، اقدامی ساده و شدنی است و البته هیچ‌گاه مدافع شتابزدگی در اقدامات اساسی نظیر «اصلاح الگوی مصرف نان» که بحث یارانه‌ها به نظر حقیر بخش کوچکی از آن است، نبوده و نیستم. اما معتقدم اینک که با رهنمود مقام معظم رهبری مدظله العالی، سال ۱۳۸۸ «سال اصلاح الگوی مصرف» نام یافته است و این اقدام مبارک مقرر است از این سال آغاز و ان‌شاءا... در طی دوره میان مدتی به انجام برسد، بایستی بدون افتادن در بحث بی‌نتیجه اولویت بندی اصلاح الگوی مصرف انرژی، نان یا دارو، در همه این زمینه‌ها که همگی با اهمیت هستند، بدون شتابزدگی وارد اصلاح مسیر شویم.
این اصلاح الزاما از قسمت سخت آن نباید آغاز شود، اما حتما در قالب یک بسته سیاستی کامل و با رعایت تقدم و تاخر هر یک از اجزای وابسته، در بسیاری موارد به صورت موازی و همزمان باید انجام گیرد.
یک مثال ساده این است که اگر قرار است که یارانه نان یا هر محصول دیگری در نهایت و با اعمال روش‌های مدبرانه هدفمند شود، لااقل به عنوان اولین نقطه حرکت و نقطه عزیمت باید ادامه مسیر نسبتا پر شتاب قبلی متوقف شود. با توجه به افزایش ۱۸/۹درصدی قیمت خرید تضمینی گندم (۳) در سال ۱۳۸۸ و با توجه به سهم کمتر از ۶درصدی قیمت آرد در قیمت تمام شده نان، این افزایش تنها ۵/۰درصد در قیمت نهایی نان تاثیرگذار است، آیا ما همچنان باید رقم یارانه آرد را افزایش بدهیم؟! یا لااقل می‌توانیم در همین نقطه، متوقف و سهم یارانه مربوط به جلوگیری از افزایش قیمت گندم سال ۱۳۸۸ را به اولویت‌های دیگری در طرح هدفمند کردن یارانه نان اختصاص دهیم؟
به اعتقاد نگارنده، اصلاح هر مسیر، ابتدا با توقف در مسیر در حال طی شدن که نادرستی آن اثبات شده است، مقدور و ممکن است. فلذا توصیه کارشناسانه این است که در همین سال (1388) به جای افزایش غیرهدفمند یارانه نان، با ثابت نگه داشتن سقف یارانه نان در سطح سال گذشته (1387)، در اجرای طرح هدفمند کردن یارانه نان با اختصاص این منبع جدید به یکی از اصلاحات ساختاری این فرآیند، یک قدم به جلو برداریم.
قدم دیگری که در سال ۱۳۸۸ توصیه می‌شود، اقدام فرهنگی در حوزه مصرف نان کشور است. همان‌گونه که تیزر تبلیغی مشهور «لامپ اضافه خاموش» بدون تردید در اقصا نقاط کشور تاثیر فرهنگی مناسبی بر صرفه‌جویی در مصرف برق کشور بر جای گذاشته است و این رویه ارزشمند در حوزه‌های دیگری نیز توسط سازمان‌های مسوول از طریق رسانه ملی در حال اجرا است، لازم است در عرصه نان نیز به تبلیغ گسترده برای اصلاح فرهنگ مصرف نان در کشور دست زده و همزمان با اجرای سیاست‌های اصلاح گرانه در الگوی مصرف نان در دولت، ملت شریف را نیز بیش از پیش با وظیفه خطیری که در این زمینه دارند، آشنا کنیم.
اختصاص ساعت آموزش اصلاح الگوی مصرف یا صرفه‌جویی یا مصرف نیکو در مدارس با اولویت مدارس ابتدایی و راهنمایی با زبان متناسب با سن دانش‌آموزان در همه زمینه‌های پر اهمیت خصوصا نان و نیز تهیه بسته‌های تبلیغی آموزشی تلویزیونی و پخش آن از شبکه‌های مختلف تلویزیونی، از اقدامات مهمی است که می‌توانیم در سال 1388به آنها بپردازیم.
* وزیر بازرگانی دولت آقای خاتمی
..........................................................................
جدول شماره (۱) - نسبت یارانه گندم به کل یارانه پرداختی و سرانه یارانه‌دهی کشور در طی دوره ۷۹ - ۱۳۵۲
جدول شماره (2) - میزان یارانه پرداختی به بخش گندم و آرد کشور طی دوره 87 - 1379
جدول شماره (۳) - میزان قیمت خرید تضمینی گندم کشور طی دوره ۸۸ - ۱۳۸۰ را نشان می‌دهد. با بررسی قیمت خرید تضمینی، سیر صعودی حاکم بر افزایش پرداخت یارانه مشخص می‌شود
- لازم به ذکر است که در خصوص آمار ارائه شده، اختلافات متعددی حتی در منابع مورد رجوع نیز وجود داشته که نگارنده به آخرین ارقام ارائه شده از طریق مرجع ذی‌ربط بسنده نموده است.
ارسال نظر