پویا جبل‌عاملی

نمایندگان محترم مجلس در اضطراب آن هستند که نکند زمان بگذرد و بودجه دیر به مجلس آید و زمان نباشد تا اندک نگاهی به آن کنند. البته این حق آنان است و ما هم بر آن نیستیم تا حق نمایندگی ضایع شود، ... ... کما اینکه ریاست جمهوری قول داده است تا بودجه را فردا در دولت نهایی کند و زود باشد که سر و کله آخرین بودجه دولت نهم که هر چند کوچکتر از برادران قدیمی‌اش در دولت های پیشین است، اما ارقامش بسی غیرقابل مقایسه است، در مجلس پیدا شود و بیم نمایندگان فروکش کند که نکند به روزگار دهه ۶۰ رسیده‌ایم که بودجه اسفندماه می‌رسید و سر و ته کار دو سه روزه تمام می‌شد.

اما تعجب آن است که چطور نمایندگان محترم به این حق مجلس که همانا بررسی بودجه است، توجه دارند، اما هنگام اجرا کسی نیست بپرسد که آنچه انجام می‌شود، با آنچه تصویب شده همخوانی دارد یا خیر که فردا روز دولت دست به گریبان مجلس شود که متمم بودجه امضا کند یا مجوز برداشت از حساب ذخیره ارزی را بدهد. یادمان باشد دولت در مجلس قبلی تنها در یک سال پنج متمم بودجه تقدیم کرد و مجلس تنها یکی را نپذیرفت. در واقع این بدان معنی بود که دولت از بودجه تصویب شده عبور کرده بود و نیاز به منبع بیشتر داشت، یا می‌توان گفت دولت در هنگام بودجه‌ریزی آنچنان در بند برنامه‌ریزی نبود و بدین می‌اندیشید که فعلا این پول را نیاز دارم و همین که تمام شد، باز مجوز می‌گیرم.

در واقع بودجه که ماهیتا یک برنامه‌ریزی کوتاه مدت یکساله است، در ذهن دولت تنها یک مجوز رسمی ‌برای خرج کردن است. بنابراین اصل بودجه چند سالی است که به فراموشی سپرده شده است و تنها وجه شکلی آن وجود دارد و مجلس هشتم باید در اندیشه آن وجه فراموش شده بودجه باشد و دولت را ترغیب کند تا برنامه‌ریزی یکساله خود را سامان دهد. وقتی در طول سال دولت نیاز به مجوز دارد یا باید بیش از آنچه اندیشیده خرج کند، یعنی آنکه برنامه‌ریزی یکساله که همان منطق بودجه است، وجود ندارد پس می‌بینیم که اداره کشور در طول این چند سال اگرچه با یک بودجه مشخص اداره شده است، لیک در واقع بودجه ریزی و برنامه‌ریزی مشخصی نداشته است.

با این اوصاف شگفت است که وقتی دولت طرز تلقی خود را تغییر نداده است، برای چه مجلس اینقدر نگران دیر شدن بودجه است. دولت مجوزی برای خرج کردن می‌خواهد و آن را هم بالاخره به مجلس می‌آورد. چند ماه بعد هم دوباره نیاز به پول دارد، آن وقت هم سری به مجلس می‌زند.

آن زمانی که تعداد صفحات بودجه به یکباره کم شد، خود نشانی بود بر اینکه دید دولت از بودجه چیست. غیر از این، اگر نبود نقدهایی که به وجه شکلی قضیه گرفته می‌شد، چه بسا دولت در یک صفحه می‌نوشت این عدد را برای سال دیگر نیاز دارم و نمی‌خواهم وقت مجلس محترم را با جداول و توضیحات اضافه بگیرم و آن موقع دیگر همه می‌فهمیدند که بودجه چیست.

پس تا حال هم که کشور بدون بودجه‌ریزی اداره شده است، سال دیگر هم می‌شود و نیاز به این همه اضطراب و تشویش نیست. مگر آنکه مجلس محترم بخواهد تغییری در این وضعیت دهد و این تنها با نظارت بر خرج‌کرد دولت در طول سال و عدم تعدی از بودجه میسر خواهد بود.