علی دادپی

در دفاع از طرح بومی گزینی گفته‌اند: «بومی گزینی یک بحث احساسی نیست، ... ... زیرا کشور به متخصص نیاز دارد و هدف ما این است که یک پزشک در استان خود تحصیل کند تا بتواند در استان خود خدمت‌رسانی کند.» نگارنده بر این باور است که اتفاقا بحث بومی گزینی یک بحث احساسی و فاقد کاربرد عملی است و با در نظر نگرفتن انگیزه شغلی افراد باعث محروم شدن کشور و استان‌ها از خدمات متخصصان و کارشناسان می‌شود و با محدود کردن جابه‌جایی افراد در بازار کار باعث کاهش کارآیی نیروی کار و انگیزه رقابت می‌گردد.

دو استان «الف» و «ب» را در نظر بگیرید. استان «الف» از زیرساخت‌های اقتصادی بیشتری برخوردار است و استان «ب» از بسیاری امکانات محروم است. استان «الف» دارای ممتازترین دانشگاه‌های کشور است و دانشجویان آن به منابع و امکانات بیشتری دسترسی دارند. در نتیجه در دوره تحصیل دانش بیشتری می‌آموزند و با مهارت‌های بیشتری آشنا می‌شوند. استان «ب » دانشگاه‌های مناسبی دارد، ولی نه به ممتازی دانشگاه‌های استان الف.

اگر رقابت برای ورود به دانشگاه‌ها سراسری باشد، ممتازترین دانش‌آموزان هر دو استان به دانشگاه‌های استان الف راه می‌یابند و با بهره‌برداری از امکانات به متخصصین ممتازی تبدیل می‌شوند. اگر بازار کار رقابتی باشد، استان ب برای جذب ایشان باید امکانات مناسبی را فراهم کند تا بتواند ایشان را جذب کند.از سوی دیگر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های استان ب می‌دانند که باید با فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های استان الف رقابت کنند در نتیجه در دوره تحصیل می‌کوشند تا بهتر مطالعه کنند و از این طریق مهارت‌های بیشتری کسب می‌کنند. (مثال این امر مهارت‌های عملی بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد از برخی دانشگاه‌های دولتی است) در بازار کار برخی مشاغل استان الف به ایشان می‌رسد و برخی مشاغل استان ب به دانش آموختگان استان الف. به این ترتیب با ایجاد انگیزه برای برخورداری از شرایط کاری بهتر افراد تشویق به رقابت در تحصیل و کار می‌شوند.

حال اگر استان ب محدود به دانش آموختگان دانشگاه‌هایش باشد و دانشگاه‌هایش مجبور به انتخاب از اهالی استان و استان الف برخوردار از فارغ‌التحصیلان بهترین دانشگاه‌های کشور باشد که در اختیار اهالیش هستند، در روند توسعه سرمایه انسانی استان ب هرگز به کیفیت سرمایه انسانی استان الف نخواهد بود و فاصله استان ب و استان الف افزایش می‌یابد. نیروی کار در استان ب که می‌داند تهدیدی از جانب فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های بهتر متوجه او نیست و شغل او به هر حال تضمین شده است. چنین نیروی کاری انگیزه‌ای برای افزایش مهارت‌ها و توانایی‌هایش ندارد. استان ب به این ترتیب محکوم می‌شود تا یک استان محروم بماند. برای آنکه استان‌های کشور از خدمات متخصصین برخوردار باشند رقابتی کردن بازار کار لازم است نه بومی گزینی. این امر مستلزم اصل قرار دادن شایسته سالاری، شفاف کردن فرآیند استخدام نیرو، اصلاح قانون کار و گسترش بخش خصوصی است. گسترش شایسته سالاری و رقابتی شدن بازار کار باعث می‌شود تا سازمان‌ها، نهادها، و صنایع هر استان بتوانند در استخدام نیروی کار با یکدیگر رقابت کنند و به واسطه رقابت بین کارفرمایان و جویندگان و اصل بودن شایستگی هم کیفیت نیروی کار و هم شرایط استخدامی بهبود می‌‌یابند. طرح‌هایی مانند بومی گزینی سودی باعث خدمات بیشتر در استان‌ها نمی‌شوند، بلکه باعث کاهش کیفیت خدمات موجود می‌گردند.