دکتر پویا جبل‌عاملی

تحولات بازارهای ایران در هفته گذشته جالب بود. در حالی که پس از توافق در استانبول، بورس رشدی نادر را در طول یک روز تجربه کرد، بازار ارز و طلا نیز با افتی بسیار محسوس همراه بود و بهای دلار آمریکا تنها در یک روز بیش از ۱۵۰ تومان افت داشت و بهای سکه نیز بیش از ۵۰ هزار تومان سقوط کرد. گمان برخی آن بود که این روند می‌تواند تداوم داشته باشد، اما تنها یک روز دیگر لازم بود تا آشکار شود که این افت موقتی بوده است. از سوی دیگر بسیاری معتقد بودند که با عرضه سکه‌های پیش‌فروش شده توسط بانک مرکزی، بهای سکه کاهش پیدا می‌کند، اما با عرضه سکه، بهای آن افت محسوسی را تجربه نکرد. چگونه می‌توان این دو اتفاق بازار را توضیح داد؟

از سکه‌های پیش فروش شروع کنیم. اگرچه تحویل فیزیکی سکه‌ها نتوانست بر قیمت اثر بگذارد، اما واقعیت این است که عرضه سکه‌های پیش‌فروش شده پیش از وقوع آن بر بازار تاثیر گذاشته بود و برای برخی از ناظران آگاه بازار، مشخص بود که با رسیدن روز تحویل سکه‌ها، دیگر شاهد کاهش معناداری در قیمت سکه نخواهیم بود. در حقیقت با نزدیک شدن به روز تحویل، تنها انتظار عرضه سکه بیشتر از سوی بانک مرکزی، موجب شد تا بهای سکه افت کند و به جز تحولی که به خاطر توافقات بین‌المللی حاصل شد، بهای نقدی سکه طرح جدید در هفته ای که قرار بود تحویل صورت گیرد، در حدود ۷۳۰ هزار تومان به ثبات رسیده بود. آنچه ما آن را به عنوان لحاظ کردن در قیمت (Price in) می‌خوانیم همین تاثیر پدیده‌ای قبل از وقوع آن از کانال انتظارات است. به نظر نگارنده، تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده به طور کامل، پیش از تحویل در قیمت بازار لحاظ شده بود و طبیعی بود که پس از عرضه سکه‌ها، قیمت تغییر چندانی نکند.

اما چرا پس از تحولی که در سیاست خارجی رخ داد، افت قیمت‌ها در بازار ارز و سکه، موقتی بود؟ از نظر بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل اصلی افزایش بهای ارز و طلا در یک سال گذشته وجود ریسک‌های اقتصادی و غیراقتصادی بوده است. بازیگران بازار برای حفظ داشته‌های خود به سوی سرمایه‌های امن روان شدند، پدیده‌ای که از زمان اوج‌گیری رکود اقتصادی در دنیا نیز مشهود بود و تنها مختص اقتصاد ایران نیست. البته هرچه ریسک‌ها فزاینده‌تر باشد، انتظار آن است که این بازارهای امن پررونق‌تر باشد. تحول رخ داده در حوزه بین‌الملل، اگرچه می‌تواند نشانه‌ای برای کاهش ریسک‌های آتی قلمداد شود، اما هنوز این تحول به میزانی پخته نشده است تا بازیگران قانع شوند تا آن را به عنوان روندی برای کاهش ریسک تعبیر کنند.

در حقیقت، همچنان که این تنها خبری برخلاف روند گذشته بود بازار هم به همان میزان به آن واکنش نشان داد، اما بی‌تردید اگر این اقدام به امری پایدار در ارتباط با حوزه بین‌الملل تبدیل شود، آن گاه بازارهای ارز و طلا که آبشخور ریسک هستند، شاهد کاهش قیمت خواهند بود. از این دیدگاه به نظر می‌رسد که هر چه تحول رخ داده عمیق‌تر شود و نشانه‌های آن را بازیگران دریافت کنند، می‌توان انتظار سقوط ارزش طلا و ارز را داشت. با این وجود به نظر نمی‌رسد که در کوتاه مدت بتوان نشانه‌های دیگری را دریافت کرد و از همین رو، افت هفته گذشته را تنها می‌توان امری گذرا تا چند هفته آتی تعبیر کرد، تا زمانی که نشانه‌های بیشتری از آن حوزه بروز کند.