دکتراحمد یزدان‌پناه

پاسخگویی و شفافیت دو روی یک سکه هستند؛ یعنی اگر خللی در پاسخگویی است لازم نیست در پی اثبات چیزی باشید، به احتمال قریب به یقین، شفافیت مساله دارد که پاسخگویی چنین است. عمده‌ترین عناصر شفافیت در تصمیم‌سازی‌ها را می‌توان در پنج دسته زیر فهرست کرد:

۱- شفافیت سیاسی که به صراحت اهداف به سیاست‌گذاری‌ها اشاره دارد. اگر مقامات پولی و مالی کشور چند هدف کلان را مدنظر دارند باید به روشنی اولویت‌بندی آنها را مشخص و اعلام کنند. باید اهداف را کمی نمود و ترتیبات نهادی آشکار و روشنی بین بانک مرکزی و دولت برای دستیابی به آنها و حذف یا کاهش آثار و عوارض زیانبار جانبی آن اهداف معین کرد.

۲- شفافیت اقتصادی که کم و کیف اطلاعات اقتصادی به کار گرفته شده توسط دولت و نهادهای پولی و مالی را رصد می‌کند. دسترسی عموم مردم، علاوه‌بر صاحب‌نظران و کارشناسان، به داده‌های اصلی اقتصادی که در اجرای سیاست‌های پولی و مالی به کار گرفته می‌شوند و افشا یا رونمایی از مدل‌های اقتصاد کلان به کار گرفته شده و انتشار پیش‌بینی‌های نهادهای پولی و مالی کشور به تصمیم‌سازی‌ها در این حوزه حیات می‌بخشد.

۳- شفافیت در رویه‌ها که به روش و نحوه تصمیم‌گیری‌ها برمی‌گردد. تدوین قواعد سیاستی روشن و ارائه یک استراتژی که چارچوب سیاست‌های پولی و مالی را تشریح و مشخص کند؛ یعنی به ما بگوید تصمیمات چقدر فردی و چقدر گروهی و برپایه چه نظریه‌هایی هستند و هر ابزار یا سیاستی برای کدام هدف طراحی شده است.

۴- شفافیت سیاستی (خط مشی) که خود را برروی کم و کیف اعلام سیاست‌ها و اطلاع‌رسانی به موقع دولت و تشریح تصمیمات سیاستی توسط مقامات پولی و مالی متمرکز می‌کند. اعلام تعدیلات انجام شده در ابزارهای سیاستی اصلی یا تعدیل هدف‌گذاری‌های اولیه، توضیح زمان به کارگیری آنها و اعلام عدم تمایل سیاست‌گذاران برای به کارگیری برخی ابزارهای پولی و مالی پس از جلسات شوراهای تصمیم‌سازی در این حوزه قرار می‌گیرند.

۵- شفافیت عملیاتی که بر نحوه اجرای سیاست‌های پولی بانک مرکزی و سیاست‌های مالی و اقتصادی وزارت اقتصاد و دارایی تمرکز دارد. ارزیابی منظم از اثربخشی‌ها و بررسی صادقانه و عالمانه نواقص و موفقیت‌ها، تهیه اطلاعات مفید و مرتبط و به موقع از مشکلات بازارهای پولی ومالی و اطلاع‌رسانی از عوارض و پیامدها و آثار جانبی ناخواسته‌ اجرای آن سیاست‌ها وسازگاری اهداف میانی پولی ومالی با اهداف سندهای بالادستی مثل برنامه‌های پنج ساله توسعه اقتصادی در این حوزه از شفاف‌سازی قرار می‌گیرند.

امید نویسنده این سطور آن است که خود این مطالب تا حد ممکن شفاف باشند. جمع‌بندی مقدر این نوشته آن است که پیش‌نیاز پاسخگویی کسانی که مورد سوال هستند «شفافیت» در تصمیم‌سازی‌ها است و روا نیست هزینه عدم شفافیت و پاسخگویی را نیز مردم بپردازند.