علیرضا کدیور

بورس تهران در ادامه روند نزولی دو ماه اخیر، دیروز نیز شاهد افت ۴/۱ درصدی شاخص بود. افتی که باعث شد طی ۳ روز کاری تیرماه ۹۰، دو درصد دیگر از بازدهی بورس ذوب شود. بررسی روند شاخص بورس طی ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که بورس تهران پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در ۲۸ آذرماه ۸۹ و در فاصله کمتر از چهار ماه تا ۲۷ فروردین‌ماه ۹۰، بازدهی خیره‌کننده ۵/۴۶ درصدی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورده است. هر چند پیش از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها پیش‌بینی می‌شد این سیاست به دلیل اثرگذاری بر هزینه و سودآوری شرکت‌ها از یک سو و افزایش نرخ تورم از سوی دیگر، بورس را دچار روند نزولی و افت شاخص‌ها کند، اما برخلاف این تحلیل کارشناسی، به دلایلی چند، بورس روندی معکوس در پیش گرفت.

در وهله نخست دولت که در آن زمان از اجماع حداکثری در اجرای سیاست‌های خود برخوردار بود، به منظور موفق جلوه دادن آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی از طریق تبلیغات گسترده و حتی تزریق نقدینگی به بازار سرمایه از طریق نهادهای ذی‌ربط، در جهت جلوگیری از تاثیر منفی هدفمندی یارانه‌ها بر بورس و در عین حال تشویق مردم به حضور در بورس برای مهار تورم مورد انتظار برآمد. روندی که باعث شد با توجه به کنترل و سیطره دولت بر بازار ارز و سکه و رکود طولانی‌مدت بازار مسکن، بورس به تنها مامن و محل مناسب سرمایه‌گذاری برای آحاد جامعه بدل شود. ناگفته پیداست که تزریق نقدینگی به بازار کم‌عمق بورس تهران، راهی جز افزایش قیمت‌ها را پیش رو قرار نمی‌دهد که در نهایت همین وضعیت منجر به جهش شاخص‌های بورس و ثبت بازدهی‌های خیره‌کننده شد.

در جبهه مقابل نیز سرمایه‌گذاران بدون تحلیل واقع‌بینانه عوامل تاثیرگذار بر بورس و صرفا براساس جو ایجاد شده، اقدام به سرمایه‌گذاری مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری) کردند که در عمل این نقدینگی، تنور رشد قیمت‌ها را شعله‌ور‌تر کرد. در این میان ضوابط و قواعد معاملاتی بورس تهران نیز در این فرآیند نقش یک کاتالیزور و تسریع‌کننده را ایفا کرد که منجر به تشدید هیجان سرمایه‌گذاری در بورس شد.اما همین سرمایه‌گذاران هیجان‌زده پس از گذشت چند هفته از سال ۹۰، به برآورد دقیق‌تر از شرایط اقدام کردند و در نهایت با توجه به سایر رخدادهای سیاسی و اقتصادی داخلی از جمله کم‌رنگ شدن اجماع نسبت به سیاست‌های دولت، بروز اختلاف‌هایی میان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی بر سر مسائلی همچون نرخ ارز و سود سپرده‌های بانکی و بلاتکلیفی برخی از وزارتخانه‌های در شرف ادغام، خروج از بورس( حتی به صورت موقتی) را به حضور در این بازار ترجیح دادند.نکته قابل توجه درخصوص روند بورس در سال‌های اخیر اینکه در اکثر موارد در دوره‌های رونق، سرمایه‌گذاران با موجی سهمگین از خبرهای خوش مواجه می‌شوند و در زمان رکود نیز سیلی از اخبار نامساعد، بورس را مورد اصابت قرار می‌دهد.در این میان به نظر می‌رسد بورس تهران طی روزهای آینده در صورت ثبات اخبار سیاسی و اقتصادی تاثیرگذار، می‌تواند همچنان یکی از گزینه‌های قابل قبول برای سرمایه‌گذاری باشد؛ چرا که از یک سو به دلیل افت قابل توجه قیمت سهام برخی شرکت‌ها طی روزهای گذشته، گزینه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد و از سوی دیگر با توجه به تعمد دولت به ایجاد رکود در بازارهایی همچون سکه، ارز و مسکن، بورس تنها بازار مقبول دولت برای حضور سرمایه‌گذاران است.دیدگاهی که در عین حال نافی حرکت هیجانی و غیرمنطقی بورس در زمستان ۸۹ و فروردین ۹۰ و پیش‌خور شدن بخش زیادی از بازدهی مورد انتظار این بازار در نخستین ماه نیست.