فصل دلواپسی

دکترسیداحمد میرمطهری

در خبرها آمده است که وزارت نفت در وزارت نیرو ادغام می‌شود. خبر کوتاه است؛ اما پیامدهای آن طولانی و قابل تامل خواهد بود. برای هر ایرانی، نقش و جایگاه نفت در اقتصاد ایران بی‌نیاز از توصیف است و پرسش اصلی این است که آیا امروز زمان مناسبی برای اجرای این تصمیم هست یا خیر؟ و آیا این تصمیم منجر به بهبود وضعیت کشور در بخش نفت و گاز می‌شود یا خیر؟ آیا این یک تصمیم اداری است یا یک انتخاب استراتژیک؟ با وجود توان بالقوه ایران در توسعه اقتصادی به اتکای منابع انرژی، روند نزولی سهم ارزش افزوده بخش نفت در تولید ناخالص داخلی نشان‌دهنده آن است که این بخش به عنوان نیروی محرک اقتصاد ملی از رشد مورد انتظار برخوردار نیست و کمبود سرمایه از مشکلات اساسی بخش نفت در اقتصاد ایران به شمار می‌آید.

بررسی سهم تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بخش نفت از مجموع سرمایه ثابت ناخالص داخلی کشور، روندی پرنوسان را نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر شاهد روند نزولی این تشکیل سرمایه هستیم. این واقعیت‌ها در شرایطی است که در سند چشم‌انداز پیش‌بینی شده که ایران دومین تولیدکننده نفت اوپک با ظرفیت تولید ۷ درصد از تقاضای بازار جهانی، سومین تولیدکننده گاز در جهان با سهم ۸ تا ۱۰ درصد از تجارت جهانی گاز و فرآورده‌های گازی و اولین تولیدکننده مواد و کالاهای پتروشیمی در منطقه از لحاظ ارزش

باشد.

بنابراین آیا تصمیم به انحلال وزارت نفت در چارچوب تحقق همین اهداف است؟ نکته بعدی این است که امنیت در منطقه خاورمیانه تا اندازه زیادی با نفت پیوند خورده است و امروز که تقریبا تمامی کشورهای این منطقه دستخوش تغییر و پوست‌اندازی هستند و سیاست‌های متمرکز و باثباتی در زمینه تولید و استخراج نفت ندارند و قیمت‌های جهانی نفت دستخوش تغییر است، چرا ایران نمی‌تواند به اتکای منابع نفت و گاز و بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک و نیروی انسانی، رشدی دائمی در این بخش داشته باشد؟ از سوی دیگر و در حالی که منابع وسیع انرژی کشور و جایگاه جغرافیایی ایران در نقطه سوق‌الجیشی خلیج‌فارس مزیت استراتژیکی مهمی برای ما دارد، در این وضعیت، نباید جایگاه دستگاه سیاست‌گذار در حوزه نفت و گاز، دستخوش تغییرات گسترده اداری، سازمانی و سیاست‌گذاری شود؛ چرا که بی‌ثباتی این دستگاه، دارای پیامد بوده و آغازی بر فصل دلواپسی است.