امید دبیرکل
از مجموعه مذاکرات مقام‌های ایرانی با دبیرکل سازمان ملل این‌گونه مستفاد می‌شود که اراده‌ای جدی برای حل مناقشه هسته‌ای ایران در حال شکل‌گیری است.
محمود صدری
از مجموعه مذاکرات مقام‌های ایرانی با دبیرکل سازمان ملل این‌گونه مستفاد می‌شود که اراده‌ای جدی برای حل مناقشه هسته‌ای ایران در حال شکل‌گیری است. رییس‌جمهور ایران در دیدار با کوفی عنان به این نکته تاکید ورزید که «ایران پیش از شروع مذاکرات حاضر به توقف غنی‌سازی اورانیوم نیست» و کوفی عنان این گزاره را برای جهانیان این‌گونه ترجمه کرد که «ایران آماده است برای حل مناقشه هسته‌ای گفت‌وگو کند». این اراده چگونه شکل گرفته و نتایج احتمالی آن چه خواهد بود؟
مناقشه هسته‌ای ایران دیری است که به ظاهر در چارچوبی جهانی، اما در واقع در قالب کشمکش ایران و ایالات‌متحده پی‌گرفته می‌شود. آنچه به جهانیان مربوط می‌شود بیش از آنکه متقاعد کردن ایران یا آمریکا باشد، تلاش برای تاثیرگذاری بر نتیجه این کشمکش است.
بازیگران مطرح جهانی به ویژه روسیه و چین از هر نتیجه‌ای که از آن پیروزی کامل یکی از طرفین، به ویژه ایالات‌متحده استنباط شود، پرهیز دارند. از نظر این بازیگران، اگر آمریکا بتواند پیش از توافق جهانی با ایران، این کشور را به توقف غنی‌سازی اورانیوم وادار کند، اعتبار بین‌المللی آنها صدمه می‌بیند و آمریکایی‌ها با رجوع به این «رویه جهانی» سایر داعیه‌های خود را در حوزه‌های مورد اختلاف، به صورت یک‌جانبه حل خواهند کرد.
روس‌ها از تاثیر این رویه بر ترتیبات بالکان، آسیای مرکزی و قفقاز بیمناک‌اند و چینی‌ها نگران این هستند که آمریکا با بهره‌مندی از رویه فشار بر ایران، حاکمیت چین را بر تایوان سست کند.
آمریکا همواره از اهرم تایوان برای فشار بر چین، سود برده است.
نگرانی دیگر چینی‌ها این است که آمریکا الگوی فشار بر ایران را به کره‌شمالی تعمیم دهد و با این کار، موازنه قوای شرق آسیا را به نفع ژاپن و کره‌جنوبی و علیه چین و کره‌شمالی تغییر دهد.
افزون بر رقیبان جهانی آمریکا، همکاران استراتژیک این کشور در اروپا به ویژه انگلستان و آلمان هم چندان مایل به یکه‌تازی این کشور نیستند. انگلیسی‌ها از آن جهت که نفوذ سیاسی خود را در خاورمیانه در معرض خطر می‌بینند و آلمانی‌ها از هراس محدود شدن نفوذ تجاری خود در منطقه، خواستار راه‌حلی هستند که ابتکار عمل آن به تمامی در دست آمریکا نباشد.
علاوه بر نقش بازیگران جهانی، پاره‌ای نگرانی‌های منطقه‌ای هم به کمک ایران آمده است. از نظر عربستان سعودی، ایران در خط مقدم جدال منطقه‌ای با آمریکا قرار دارد و اگر آمریکا از این سد بگذرد، عربستان هدف آینده خواهد بود. از نظر مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و نوع حکومت آن، بیش از ایران و حکومت آن، دموکراسی غربی را تهدید می‌کند و اگر آمریکایی‌ها مجال و امکان کافی داشته باشند، فشار بر عربستان را تشدید خواهند کرد. رهبران سعودی با علم به این موضوع در اظهارنظر‌های رسمی و مذاکرات با رهبران واشنگتن این نگرانی را بارها بروز داده‌اند و در موضع‌گیری‌های خود درباره برنامه هسته‌ای ایران همواره به گونه‌ای سخن گفته‌اند که برای آمریکا خوشایند نبوده است.
در کنار این تحولات که مستقیما به ایران و آمریکا مربوط می‌شود، پاره‌ای تحولات منطقه‌ای نیز، کوفی‌عنان را متقاعد کرده است که جهان را به انتخاب زبانی آرام‌تر در برابر ایران ترغیب کند.
دبیرکل سازمان ملل که به صورت رسمی، پاسداری از صلح جهانی به عهده او است، می‌داند که نزاع ایران و آمریکا اگر از طریق گفت‌وگو حل نشود، نه تنها برنده‌ای ندارد، بلکه صلح و ثبات منطقه و جهان را تهدید می‌کند. به همین علت می‌کوشد با ارائه تصویری مثبت از آنچه بر زبان بازیگران رانده می‌شود، فضا را به نفع گفت‌وگو و علیه رویارویی، تغییر دهد.
نگاه بنیادی سازمان ملل از آغاز تشکیل آن در سال ۱۹۴۶ این بوده است که در حل مناقشات بین‌المللی، عنصر حیثیت (پرستیژ) کشور‌ها لحاظ شود و نتیجه هیچ منازعه‌ای به برد کامل یکی و باخت کامل دیگری ختم نشود.
کوفی‌عنان با اتکا به این نگاه، اکنون می‌کوشد، خطرات مواجهه را به طرفین مناقشه گوشزد کند تا اراده جنگ به تدریج جای خود را به اراده صلح بدهد. برداشت او از مذاکرات تهران و شیوه انتقال آن به خارج از ایران نشان می‌دهد که دبیرکل سازمان ملل، بیش از گذشته به حل مسالمت‌آمیز مساله هسته‌ای ایران اعتقاد پیدا کرده و امیدوار است با ارائه تفسیر خوشبینانه از تحولات ایران، ایالات متحده را به انعطاف و قبول حقوق هسته‌ای ایران در چارچوب معاهدات جهانی متقاعد کند و به ایران بقبولاند که برای خنثی کردن فشار یک‌جانبه آمریکا باید به شیوه‌ای عمل کند که ابتکار عمل از دست سایر بازیگران خارج نشود.
ارسال نظر