نیروی هوایی در صورت جنگ چقدر توان دفاعی دارد؟
پس از سال‌ها بحث درباره دریافت قریب‌الوقوع هواپیما‌های جنگنده ساخت روسیه توسط ایران، تهران ماه نوامبر اعلام کرد که بالاخره به زودی اولین سوخو ۳۵ را دریافت می‌کند. جنگنده‌های روسی به همراه جت‌های آموزشی و بالگرد‌های تهاجمی که گفته می‌شود در این قرارداد گنجانده شده‌اند، ارتقای قابل‌توجهی به نیروی هوایی ایران که ناوگان هواپیما‌های قدیمی با F۱۴های ساخت ایالات متحده در دهه ۱۹۷۰ پر شده است را به وجود خواهد آورد.
حتی اگر این توافق ایران با روسیه به نتیجه نرسد، برخی تحلیلگران می‌گویند نیروی هوایی فعلی ایران را به دلیل فرسودگی نباید نادیده گرفت. تحلیلی که در ماه نوامبر توسط Shephard Media منتشر شد، می‌گوید که اگرچه ناوگان جنگنده ایران ممکن است نقاط ضعف مشخصی در برابر جنگنده‌های مدرن داشته باشد، اما همچنان می‌تواند رقبای منطقه‌ای را به چالش بکشد؛ دلیل آن هم حمایت بقیه نیرو‌های نظامی ایران در چنین درگیری است.
تجزیه و تحلیل شپرد مدیا می‌گوید نیروی هوایی ایرانی تجربه بیشتری نسبت به همتایان خود در ارتش‌های کشور‌های عربی خلیج فارس دارند و موشک‌های ضد کشتی و پدافند هوایی ایران می‌توانند در جریان درگیری در خلیج فارس تلفات قابل توجهی به دنبال داشته باشند.
«رایان بول» تحلیلگر ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در شرکت اطلاعات ریسک RANE می‌گوید که ایران احتمالاً بسته به شرایط و «مقیاس و سناریو» یک حمله فرضی، می‌تواند از مزایای میدانی داخلی در برابر یک نیروی قوی‌تر برخوردار باشد.
بول به بیزینس اینسایدر گفته «حمله رادارگریز‌ها ممکن است به راحتی بر دفاع هوایی ایران غلبه کند، اما در مورد یک جنگ متعارف تمام عیار، پدافند هوایی ایران همراه با ناوگان هوایی فرسوده اش ممکن است بتواند موفقیت‌های رزمی انگشت شماری را به دست آورند.»
رایان بول به صربستان در اواخر دهه ۱۹۹۰ اشاره کرد، که نیروی هوایی کوچک و قدیمی این کشور با نیرو‌های هوایی ناتو روبرو شدند و «موفق شدند تعدادی از هواپیما‌های آمریکایی را ساقط کنند؛ از جمله یک جت رادارگریز F-۱۱۷ که توسط یک موشک ضد هوایی صرب سرنگون شد.»
«سباستین رابلین» روزنامه‌نگار هوانوردی نظامی می‌گوید بسیاری از جنگنده‌های منسوخ ایران از جمله F۴های ساخت آمریکا و MiG-۲۹Aهای طراحی شوروی، در زمان خود «قدرتمند» بودند و ایران با طریق قطعات دیگر هواپیما‌های فرسوده و مهندسی معکوس و اجزای بومی این هواپیما‌ها را سرپا نگه داشته است. رابلین می‌گوید: «به‌روزرسانی‌ها ممکن است عجیب و غریب باشد اما مسلماً باید فرض را بر این بگذاریم که آن‌ها کار اصلی را انجام می‌دهند.»
زمانی که روسیه در فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کرد، انتظار می‌رفت نیروی هوایی بزرگتر و مدرن‌تر این کشور جنگنده‌ها و پدافند هوایی اوکراین را زیر پا بگذارد و نابود کند اما نیروی هوایی اوکراین جان سالم به در برد و توانست برتری هوایی روسیه را به لطف ترکیبی از گام‌های اشتباه روسیه و نبوغ خود به چالش بکشد.
رابلین گفته جنگ در اوکراین نشان داد چگونه «نیروی هوایی فرسوده گاهی اوقات می‌تواند از طریق «اهرم‌های هوشمند» از «قوای هواپیما‌های خود بدون قربانی کردن عجولانه و استفاده از مزیت‌های دفاعی دیگر»، در برابر دشمنی بسیار قدرتمندتر، دوام بیاورند و هزینه‌هایی را تحمیل کند.
رابلین می‌گوید: «ایران مانند اوکراین، سامانه‌ها و رادار‌های موشکی زمین به هوای زیادی دارد که در صورت مدیریت ماهرانه می‌توانند جت‌های برتر متخاصم را دور بزنند»؛ هرچند ایالات متحده و اسرائیل در استفاده از نیروی هوایی با استفاده از شناسایی و حملات دوربرد، هواپیما‌های رادارگریز و قابلیت‌های پیشرفته سرکوب دشمن، بسیار بهتر از روسیه عمل می‌کنند.
رابلین گفته که «در عملیات هوا به هوا، خلبانان ایرانی احتمالاً با مشکلاتی مشابه مشکلات خلبانان اوکراینی مواجه خواهند شد.» رابلین افزوده «با این حال، حدس می‌زنم که خلبان‌های آمریکایی و اسرائیلی ممکن است با شدت بیشتری نسبت به روسیه با عمل کنند.»
بول و رابین هر دو انتظار دارند که تحویل نهایی Su-۳۵ تأثیر کمی بر کلیت توان نیروی هوایی ایران داشته باشد. بول می‌گوید که این جت‌ها به تعداد محدود ممکن است نواگان هوایی پیشرفته را برای ایران به ارمغلن بیاورد و در بازدارندگی یک کمپین هوایی محدود مفید باشد، و به این ترتیب بخش کوچکی از مشکلات دفاعی ایران را حل کند.
او گفته تهران ممکن است فقط به این جت‌ها به عنوان پرستیژ نگاه کند و قصد استفاده از آن‌ها نداشته باشد، در این صورت ممکن است «بیشتر یک پیروزی دیپلماتیک و سیاسی باشد تا یک پیشرفت دفاعی.» رابلین گفته «ایران ممکن است سعی کند از Su-۳۵ خود با احتیاط به عنوان یک هواپیمای هشدار اولیه هوابرد استفاده کند، درست مانند استفاده از رادار AWG-۹ F۱۴ در طول جنگ ایران و عراق.»
تحلیل شپرد می‌گوید در درگیری با رقبای منطقه‌ای مانند عربستان سعودی، آنچه به داد ایران می‌رسد هواپیما‌ها و خدمه پرواز هوایی ایران، موشک‌های دفاع هوایی و زمینی، نزدیکی مناطق جنگی و توانایی نیروی دریایی ایران است. با این حال، در برابر نیرو‌های مسلح‌تر و آموزش‌دیده‌تر آمریکا و اسرائیل، ایران حتی اگر Su-۳۵ داشته باشد، با ضرر‌های بی‌شماری روبرو خواهد شد. رابلین گفته که نیرو‌های هوایی ایالات متحده و اسرائیل از مزیت‌های گسترده‌ای در آموزش و پشتیبانی برخوردار هستند.
به گفته رابین ایالات متحده یا اسرائیل احتمالاً برای نابودی Su۳۵های ایرانی در زمین «از مسیر خود خارج می‌شون» و مشخص نیست که آیا ایران می‌تواند مانند اوکراین مقاومت کند یا نه؛ با این تحلیلگران معتقدند وضعیت نظامی ایران به مراتب از کشورهایی همچون اوکراین پیشرفته‌تر است. در نخستین موضوع می‌توان گفت که مجموع هواپیما‌های نظامی ایران بیش از ۸۵۰ فروند است و طبق برآورد فورس آرمد، ایران ۲۴مین کشور جهان از نظر قدرت هوایی است.
در حالی که خرید Su۳۵ اولین گام برای نوسازی نیروی هوایی ایران است، ۲۴ جنگنده‌ای ظاهرا تهران قرار است دریافت کند تنها یک ارتقاء محدود برای نیروی هوایی ایران خواهد بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
