سیگنال‌های متناقض و کورسوهای امید/روی خوش ایران به احیای برجام
در روزهای اخیر نشانه هایی از تمایل طرف غربی و همراهی ایران برای بازگشت بر سر میز مذاکرات در وین دیده شده. اما همزمان زمزمه‌ها در مورد مرگ برجام هم از همیشه بلندتر است.
بسیاری برجام را در حال احضار می‌دانند. تا همین هفته قبل اقدامی از سوی هیچ کدام از طرفین برای نشستن دوباره بر سر میز مذاکره صورت نگرفته بود و به نظر می رسید آنچه در وین گذشته به تاریخ پیوسته است. اما از نیمه آذرماه، تهران چراغ سبز خود را در مورد بازگشت به گفتگوها به طرف غربی نشان داد. این اتفاق درحالی افتاد که رییس سازمان انرژی اتمی از بالا بردن میزان غنی سازی سخن گفت. نتیجه این چراغ سبز، سفر بازرسان انرژی هسته ای به تهران و دیدار بورل با امیرعبداللهیان در اردن بود.
ایران برای گفتگو آماده است
گوترش، دبیرکل سازمان ملل نگران از دست رفتن فرصت برجام است. گوترش در کنفرانس خبری پایان سال میلادی خود ابراز عقیده کرد که از دست رفتن توافق هسته‌ای ضربه به صلح و امنیت منطقه‌ای وارد خواهد کرد. برخی منابع به نقل از او نوشتند که سازمان ملل تمام تلاشش را برای نجات توافق هسته‌ای ایران انجام می‌دهد.
دیدار بورل با امیرعبداللهیان بعد از ماه‌ها توقف گفتگوهای غرب و ایران، پس از آن صورت گرفت که تهران شروع به دادن چراغ سبز جهت امادگی دوباره برای گفتگوها داد. این دیدار دو ساعته در حاشیه نشست بغداد ۲ در اردن برگزار شد. در این ملاقات که جزییات آن چندان رسانه ای نشده ولی به عنوان نشانه‌ای از نزدیکی دوباره دو طرف برای پیشبرد مذاکرات انجام شد، در مورد همه ابعاد توافق وین گفتگو صورت گرفت. وزیرخارجه کشورمان در مورد جزئیات گفتگوهای خود با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا توضیح داده که بورل بر عزم خود برای به نتیجه رساندن مذاکرات وین تاکید کرد و در مورد بحران اوکراین و انرژی هم گفتگو شد. امیرعبداللهیان این دیدار که علی باقری معاون وزیر خارجه و انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات وین در آن حضور داشتند را صریح، دوستانه و سازنده توصیف کرد. بورل البته موضوع دیگری را بولد کرد و در توئیت خود نوشت بر ضرورت توقف فوری حمایت نظامی از روسیه تاکید کرده است.
همزمان امیرسعید ایروانی نماینده ایران در سازمان ملل، آمادگی ایران برای از سرگیری مذاکران برجام را اعلام کرد. در این نشست سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل با انتقاد از سیاست های یکجانبه آمریکا با تاکید بر اینکه فشار، ارعاب و رویارویی راه حل نیست و به جایی نمی رسد، خطاب به آمریکا گفت: که فریب را متوقف کنید.
امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد روز دوشنبه به وقت محلی در نشست دوره ای و عادی شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام گفت: امروز همانطور که انتظار می رفت، اعضای شورا بار دیگر حمایت خود را از احیای برجام ابراز کردند و اجرای کامل آن به عنوان تنها اقدام عملی خواستار شدند. بدیهی است که برجام تنها با پرداختن به ریشه های اصلی وضعیت فعلی آن، یعنی خروج آمریکا از توافق در تاریخ ۸ می ۲۰۱۸، قابل بازگشت و احیاء است.
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: فشار، ارعاب و رویارویی راه حل نیست و به جایی نمی رسد. اگر آمریکا واقعاً خواهان احیای برجام است، باید تنها بر دیپلماسی تکیه کند. ایران به نوبه خود بر تعهد خود به گفت‌وگو و دیپلماسی تاکید می کند.
وی افزود: ما آماده‌ایم مذاکرات وین را از سر بگیریم، برای دستیابی به یک راه‌حل قابل قبول همکاری کنیم و حتی نشست وزیران را در اسرع وقت ترتیب دهیم تا احیای برجام را اعلام کنیم. اما این امر در صورتی قابل دستیابی است که آمریکا متحده اراده سیاسی واقعی نشان دهد و آماده کار در جهت راه حل رضایت بخش باشد و موافقت کند که به طور کامل به تعهدات خود عمل کند.
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل تاکید کرد: آمریکا اکنون توپ را در زمین خود دارد. باید نشان دهد که صادق، قابل اعتماد و قادر به اجرای وعده هایش است. اکنون وقت اقدام است.
بازرسان آژانس هسته ای در ایران چه کردند؟
در ماه‌های اخیر اختلاف بین تهران و آژانس بین الملل انرژی اتمی به بالاترین حد خود رسید. ایران میزان غنی سازی خود را بالا برد و آژانس در گزارش هایش مواضع ضد ایرانی داشت و تقاضا میکرد تا بتواند از برخی سایت های هسته ای بازدید کند.
با اعلام سفر بازرسان اژانس انرژی هسته ای به ایران پس از مدت‌ها؛ امیدواری ها بر سر رسیدن به توافق و حل مشکلات باقی مانده بین تهران و آژانس بالا گرفت. ایران و نهاد ناظر هسته ای مدت ها در باب ذرات ادعایی اورانیوم به دست امده از سه سایت کشف نشده با یکدیگر اختلاف نظر داشتند. برای حل این مشکل در اواسط هفته هیاتی پنج نفره از آژانس وارد کشورمان شدند. برخی از کارشناسان از این سفر به عنوان مقدمه ای بر بازگشت به گفتگوهای برجامی یاد کردند. اما هنوز مشخص نیست که نتایج چنین اقدامی چه بوده است. هیچ کدام از طرفین از آنچه در این بازدید اتفاق افتاده حرفی نزده اند.
ایران در حال حاضر اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند و اعلام کرده که از نظر فنی در شرایطی قرار دارد که می‌تواند اورانیوم را تا ۹۰ درصد هم غنی سازی کند. این موضوعی است که باعث نگرانی طرف غربی و اژانس بین المللی انرژی اتمی شده. با این حال بهروز کمالوندی رییس سازمان انرژی اتمی ایران، پیش از ورود ناظران ابراز امیدواری کرده که اختلافات موجود حل شود. این ابراز امیدواری می‌تواند به عنوان میل ایران به کنار امدن با آژانس و رسیدن به یک توافق برد - برد تعبیر شود.
مخالفان احیای برجام چه کسانی هستند؟
با وجود نگرانی های گوترش و توصیه اش به برداشتن تحریم های ایران از سوی امریکا، تصاویر منتشر شده از امیرعبداللهیان و مکرون در امان و سفر بازرسان آژانس بین المللی هسته ای به تهران، احیای برجام مخالفان جدیدی پیدا کرده است. بایدن روز چهارشنبه بایدن در پاسخ به درخواست فردی که از او می‌خواهد برجام را مرده اعلام کند، جواب داد: برجام مُرده، ولی اعلام نمی‌کنیم.
سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید درباره این ویدیو توضیح داد در حال حاضر هیچ پیشرفتی در رابطه با توافق ایران در حال وقوع نیست. پیشرفتی در آینده نزدیک را پیش‌بینی نمی‌کنیم. این تمرکز ما نیست. این در حالیست که وزیر خارجه کشورمان ماه پیش گفته بود آمریکایی‌ها پیام داده‌اند که برای احیای برجام عجله دارند اما در رسانه وانمود می‌کنند اولویتشان این نیست. رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با ادامه هم در همان روز امید آخر برای اجرای کامل توافق را از دست رفته دانست. مالی ایران را به پشت کردن به توافقات روی میز متهم کرد که به ادعای وی مورد تأیید همه بود.
روز چهارشنبه سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان هم گفته بود که در حال حاضر هیچ برنامه‌ریزی برای برگزاری مذاکرات احیای برجام انجام نگرفته است. فرانسیسکا اوبرمایر معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران بدون اشاره به کارشکنی‌های غرب در مذاکرات احیای برجام خواستار اراده سیاسی ایران برای حل مسائل باقی مانده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد. ایران باید پاسخ‌های فنی قابل قبولی بدهد که به اراده سیاسی نیاز دارد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران به گفت‌وگوهای خود در مورد این مسائل ادامه دهند. اوبرمایر در ادامه تاکید کرد که نمی‌تواند پیش‌بینی کند، این گفتگوها نتیجه‌ای در بر داشته باشد. این دیپلمات آلمانی همچنین گفت که در حال حاضر هیچ برنامه‌ریزی برای برگزاری مذاکرات ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان برای احیای برجام صورت نگرفته است. فرانسیسکا اوبرمایر خاطر نشان کرد که در حال حاضر "هیچ نقطه شروعی" برای از سرگیری چنین مذاکراتی وجود ندارد.
به نظر می رسد که ایران مایل به ادامه گفتگوهای برجامی است و ترجیح می دهد تا تحریم ها علیه کشورمان بالاخره بعد از سال ها به پایان خود برسد. در عین حال کشورهای غربی، به ویژه آلمان و آمریکا تحت فشار افکار عمومی کشور خود برای عدم حضور بر سر میز مذاکرات احیای برجام قرار دارند. با این حال هنوز مشخص نیست آلترناتیو این دولت‌ها در شرایط فعلی چیست. آنها از یک سو نگران غنی سازی در ایران هستند و از سوی دیگر امکان بازگشت به میز مذاکره را در شرایط فعلی رد کرده اند. پرواضح است که برجام برای غربی ها اهمیت زیادی دارد، اما آنها سیاست «کج‌دار و مریز» را در این خصوص در پیش گرفته اند. در این سو عدم توافق از روی موضع ضعف و شکسته نشدن خط قرمزها نیز همچنان از نظر ایران مهم است. اگر نتایج ملموسی از حل مسائل پادمانی حاصل شود، این گام رو به جلو می تواند فضای مثبتی برای احیای توافق فراهم کند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
