اقبال به همتی و مهرعلیزاده بالا رفت؟
اولین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم دیروز (شنبه ۱۶ خرداد) با موضوع اقتصاد برگزار شد. مناظره‌ای که بیش از سه ساعت و نیم به طول انجامید، اما در نهایت مواضع و برنامه‌های اقتصادی هیچ کدام از هفت کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ برای مخاطبان مشخص نشد. این اتفاق چند دلیل مشخص دارد که بیشتر آن دلایل، به نحوه برگزاری مناظره (هم در فرم و هم در محتوا) از سوی صداوسیما و سیاست‌گذاران این برنامه بازمی‌گردد.
مناظره که از ریشه نظر گرفته شده در لغت به معنای بحث و گفت‌وگو کردن با یکدیگر است. اما در برنامه دیروز، یکی از مسائلی که بسیار کمرنگ بود و در حاشیه قرار گرفت همین "بحث و گفت‌وگو" درباره عنوان مشخص شده یعنی "اقتصاد" بود.
اول از همه اینکه بدون آن که به کاندیداها فرصت داده شود در چند دقیقه ابتدایی وقت خود، علاوه بر معرفی خودشان، مواضع کلی و اصلی اقتصادی خود را بیان کنند، از همان ابتدا سوالات تخصصی آغاز شد. در حالی که در حالت منطقی باید کاندیداها در ابتدای صحبت خود فرصت ارائه کلیاتی از برنامه و رویکردشان درباره اقتصاد و در کل فرصت معرفی خود را داشته باشند.
ایراد اصلی این مناظره در نحوه برگزاری و برنامه‌ریزی صورت گرفته برای آن از سوی صداوسیما و برگزارکنندگان آن است. در این به اصطلاح مناظره، از طریق قرعه‌کشی از هر کاندیدا سوال متفاوتی به صورت اتفاقی پرسیده می‌شد و او در سه یا چهار دقیقه فرصت داشت برنامه و نظر خود را درباره این سوال مطرح کند! بنابراین در هر دور، هفت سوال متفاوت از کاندیداها پرسیده می‌شد. در حالی که اگر قرار باشد که یک مناظره واقعی انجام شود باید از هر هفت کاندیدا "یک سوال مشخص" پرسیده شود و با پاسخ‌های کاندیداها، مخاطب بتواند نوع رویکرد و برنامه‌شان را با یکدیگر مقایسه کند. وقتی سوالات متفاوتی از کاندیداها پرسیده می‌شود طبیعتا امکان مقایسه بین کاندیداها هم وجود نخواهد داشت و یکی از دلایل سردرگمی بسیاری از مخاطبان و انتقاداتشان در فضای مجازی همین موضوع بود.
از طرفی بر مبنای همان معنای مناظره، در برنامه دیروز فرصت چندانی برای بحث و گفت‌وگو پیرامون مباحث مطرح شده میان کاندیداها وجود نداشت و به دلیل همان مشخص نبودن سوالات واحد، هر یک از کاندیداها به جای نقد برنامه طرف مقابل، به حمله به یکدیگر و جدال‌های لفظی و شخصی پرداختند و تنها یکی از آن‌ها تلاش کرد بدون وارد شدن به بحث‌های حاشیه‌ای در چارچوب سوالات مطرح شده به ارائه برنامه‌های خود بپردازد.
از سوی دیگر یکی از انتقادات، نوع اجرای این برنامه بود که به جای مجری آن، یک ربات و یا برنامک رایانه‌ای هم می‌توانست این وظیفه را به عهده بگیرد. مجری مناظره تنها وظیفه پرسیدن سوالات مشخص شده و یا به عهده گرفتن نقش وقت‌نگهدار را ندارد، بلکه باید از چنان وجهه، اقتدار و تسلطی برخوردار باشد که اولا بتواند کاندیداها را مجبور کند ذیل سوال و مبحث مشخص شده صحبت کنند،
ثانیا وقتی به کسانی که در آن مناظره حضور ندارند اهانت شده و یا اتهامی وارد می‌شود، اجازه این کار را ندهد و ثالثا با استفاده از یک گروه قوی در پشت صحنه بتواند ادعاها و وعده‌های کاندیداها را راستی‌آزمایی کرده و با پرسیدن سوالات چالشی و خارج از سوالات پاکتی، کاندیداها را وادار به پاسخگویی مناسب کند.
در حالی که مجری این برنامه تنها به پرسیدن سوالات مشخص و تذکر درباره اتمام وقت بسنده می‌کرد و در کل رویکرد سازندگان و سیاست‌گذاران این برنامه نه تنها به چالش کشیدن کاندیداها نبود بلکه تلاش شد با سوالات خنثی و جلوگیری از ایجاد چالش‌های منطقی و جذاب، اجازه پینگ‌پنگی شدن بحث که یکی از نکات مهم یک مناظره واقعی است هم داده نشود.
موضوع دیگر نوع سوالات طراحی شده بود که انتقادات زیادی را هم به وجود آورد. در شرایطی که موضوع تحریم و تبعات اقتصادی آن، کرونا و مشکلاتی که برای اقتصاد کشور ایجاد کرده، بورس که میلیون‌ها ایرانی درگیر آن هستند و در کل مباحث اصلی اقتصادی کشور جایی در سوالات نداشتند و به جای آن، برخی سوالات تخصصی که بعضی از آن‌ها نیاز به چند ساعت بحث و گفت‌وگو داشتند پرسیده شد و قرار بود تنها در سه دقیقه به آن‌ها پاسخ داده شود به همین دلیل تقریبا از سوی کاندیداها به سوالات پاسخ مشخصی داده نشد و مخاطبان نتوانستند درباره رویکرد اقتصادی و راهکارهای آن‌ها به نتیجه مشخصی برسند!
در نهایت این برنامه‌ای که با عنوان مناظره ۱۴۰۰ و با حضور هفت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم پخش شد، هر چه بود یک مناظره به معنای واقعی نبود و شاید بهتر باشد در دو مناظره بعدی که قرار است سه‌شنبه ۱۸ خرداد و شنبه ۲۲ خرداد به مباحث فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اختصاص داده شود، صداوسیما و سیاست‌گذاران مناظره انتخاباتی، رویکرد خود و نحوه برگزاری این برنامه را تغییر دهند؛ چرا که با چنین فرم و محتوایی، نه تنها شور انتخاباتی مورد نظر مسئولان عالی نظام ایجاد نمی‌شود بلکه بسیاری از مردم و مخاطبان را ناامیدتر و سردرگم‌تر خواهد کرد.
مردم احساس می‌کنند سر کار هستند
همچنین ایسنا نوشت؛
جواد آرین‌منش، با اشاره به ارزیابی خود از نخستین دور مناظرات انتخابات ریاست جمهوری اظهار کرد: در واقع این رویکرد بر اصل برنامه‌های برخی از نامزدها غلبه داشت که البته موضوع مناسبی نیست. اگر هر یک از نامزدها در میانه راه کنار رود، صحبت‌های آنان در قالب مناظرات ذهنیت منفی ایجاد خواهد کرد چون مردم احساس می‌کنند سر کار هستند.
وی ادامه داد: در واقع اگر این افراد آمده‌اند به نفع نامزد خاصی کنار بروند، به نظر من باید باید برنامه آن کاندیدا را مطرح و تبیین کنند. تجربه مناظرات گذشته نشان داده ۱۰ درصد از آنچه که در مناظرات بیان می‌شود در عمل محقق شده چون این برنامه‌ها به دلیل اینکه مطابق با واقعیت‌ها، توانایی‌ها و امکانات کشور ارائه نشده، تحقق نیافته است. برخی اوقات بعضی از این برنامه‌ها جزو اختیارات مقام ریاست جمهوری نیست؛ به همین جهت ذهنیت مردم نسبت به وعده‌هایی که در مناظرات بیان می‌شود، مثبت نیست و آن را جدی نمی‌گیرند. اینکه کسی بگوید میلیون‌ها تومان به مردم می‌پردازد و وعده‌هایی از این دست، کمی حالت فریبنده داشته و مردم نیز تجربه شنیدن چنین وعده‌هایی را دارند.
آرین‌منش با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد نخستین دور از این مناظرات با محوریت مباحث اقتصادی دنبال می‌شد، اظهار کرد: اگر چه بعضا نامزدها از فرصتی که در اختیار داشتند استفاده کرده و خارج از مباحث اقتصادی نیز به گفت‌وگو می‌نشستند و به مطالب از پیش آماده شده‌ای که می‌خواستند بیان کنند، صرف نظر از اینکه محور بحث چیست، می‌پرداختند که در مواردی بی‌ارتباط با سوالات مطروحه بود.
این فعال سیاسی اصول‌گرا در خصوص تاثیر این مناظرات بر فرایند مشارکت مردم در انتخابات گفت: این مناظرات بر نظر کسانی که دیدگاه‌شان کاملا منفی بوده و نمی‌خواهند در انتخابات مشارکت کنند، تاثیری نخواهد داشت و چه بسا مناظره‌ها را نیز تماشا نکنند چون بخشی از مردم با صداوسیما قهر کرده‌اند اما مناظرات بر کسانی که جزو اقشار خاکستری بوده و مردد در شرکت در انتخابات یا انتخاب نامزد خویش هستند، تاثیرگذار خواهد بود. کسانی هم که از پیش تصمیم خود را برای رای دادن به یک نامزد گرفته‌اند، علاقه‌مند هستند نامزد مطبوع آنان در این مناظرات بهتر ظاهر شود.
آرین‌منش ادامه داد: احتمالا این مناظرات اقبال نظرسنجی‌ها به نامزدهایی مانند آقای همتی یا آقای مهرعلیزاده که برای مردم ناشناخته‌اند را افزایش خواهد داد.
این فعال سیاسی اصول‌گرا با اشاره به اینکه گاهی اخلاق مناظره در فرایند رقابت‌های انتخاباتی رعایت نمی‌شود، تصریح کرد: گاهی افراد توهین‌هایی به یکدیگر دارند. این پسندیده نظام اسلامی نیست که دو نامزد ریاست جمهوری بداخلاقی را در ملا عام ترویج دهند.
آرین منش ادامه داد: به هر حال این مناظره‌ها پدیده‌ای نو در جامعه است و بایستی طوری آن را مدیریت کرد که همراه با اخلاق سیاسی برگزار شود و تبدیل به یک دوئل نگردد چراکه هدف اصلی از مناظره کشف حقیقت و نه جنگ و دعواست.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
