نقش خارجی در اعتراض‌‌های عراق

برخی شهرهای عراق در چند روز گذشته دستخوش اعتراضات مردمی شدند که به تدریج بر شدت آن افزوده شد. در حالی که در ابتدا این اعتراض ها شکل مسالمت آمیز داشت اما خروج این اعتراضات از حالت آرام و روی آوردن معترضان به روش های خشونتبار و تخریبی باعث شد تا نیروهای امنیتی هم برای کنترل اوضاع و آرام کردن شهرها اقداماتی را انجام دهند.

این در حالی است که از چند هفته قبل برخی چهره های سیاسی عراق نسبت به وقوع رخدادهایی از این دست و با مداخله کشورهای خارجی و با کمک فضای مجازی هشدار داده بودند. در همین چند روز هم برخی رسانه های خارجی با تبلیغات گسترده و هدفدار خود بر شدت خشونت و درگیری در بسیاری از شهرهای عراق افزودند. دامن زدن به نارضایتی ها در رسانه ها و شبکه های مجازی باعث شد که در یکی دور روز اخیر، شدت اعتراض ها و تعداد کشته شدگان سیر صعودی پیدا کند. برخی رسانه ها از رسیدن آمار کشته شدگان به بیش از ۶۰ نفر تا صبح شنبه خبر دادند.

به نوشته بسیاری از رسانه ها دامنه اعتراض ها در مناطق شیعه نشین عراق است. یکی از نخستین مکان ها نزدیک شهرک صدر یعنی همان جایی بود که بیش از ۱۰ سال قبل به شدت در مقابل اشغال آمریکا مقاومت می کرد. از شعارهای معترضان مشخص است خواسته اصلی آن ها رفع مشکلات اقتصادی و بیکاری جوانان در کنار بهبود خدمات دولتی در کنار مقابله با فساد سیاسی است.

روزنامه «ایندیپندنت» در گزارشی بر لزوم اقدام فوری دولت تاکید کرد و نوشت نخست وزیر اعلام کرد که به سرعت اصلاحاتی را برای رونق اقتصاد و اشتغال در پیش می گیرد. این گزارش افزود میزان مشروعیت دولت به میزان پایینی رسیده است و حتی مقام های مذهبی هم از دولت حمایت کاملی ندارند. آن ها در مقابل بر لزوم اقدام دولت تاکید می کنند. با این حال اعتراضات همانطور که «مقتدی صدر» عنوان داشت سیاست زده است و به همین دلیل وی از طرفداران خود خواست در اعتراضات نقش محوری نداشته باشند.

بر این اساس اگرچه نخست وزیر عراق عنوان داشت که راه حلی جادویی برای مشکلات عراق وجود ندارد، اما معترضان اعتقاد دارند باید سهم بیشتری از حدود ۶ میلیون بشکه نفت تولیدی عراق به مردم و برآورده کردن نیازهای ده ها میلیون عراقی ناامید اختصاص پیدا کند.

روابط نزدیک تهران-بغداد؛ خاری چشم دشمنان

رویکرد بی ثبات سازی و دامن زدن به اعتراض های بجای مردم عراق اما از سوی برخی کشورها و با اهدافی خاص دنبال می شود. واقعیت این است که دولت عراق با کمک های جمهوری اسلامی ایران بیش از یک سال قبل قادر شد گروه داعش را نابود کند. این پیروزی که با ثمردهی تلاش های ایران و روسیه در سوریه همراه شد در واقع تاثیربسیار چشمگیری در گسترش نقش و قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه داشته است به نحوی که دو کشور عراق و سوریه را به متحدی مهم برای ایران تبدیل کرد. نمونه بارز این روابط ویژه را می توان در مخالفت یک ماه قبل دولت عراق با رویکردهای تحریمی واشنگتن علیه تهران شاهد بود. در آن زمان دولت بغداد با صراحت اعلام کرد که در زمینه تحریم ها به ویژه در حوزه انرژی تسلیم فشارهای کاخ سفید نمی شود و خواسته های دونالد ترامپ را اجرا نمی کند.

درواقع مردم عراق در سالیان گذشته و از زمان حکومت صدام و سپس سیطره آمریکا بر این کشور از شرایط مساعدی برخوردار نبودند و هر از گاهی دست به اعتراضات گسترده می زدند. آخرین نمونه از این نارضایتی ها که به اغتشاش هایی منتهی شد بیشتر از یک سال قبل رخ داد اما پس از انتخابات و با تغییر نخست وزیر آشوب ها برطرف شد.

عمده تمرکز این اعتراضات ناشی از کمبودهای اقتصادی و وضعیت نامناسب معیشتی مردمی است که بر مبارزه با فساد اداری و سیاسی در این کشور تاکید دارند، اما برخی کشورها و دولت ها در منطقه و خارج آن با موج سواری بر این تحولات به دنبال اهداف مشخص و پیاده کردن تغییرات به نفع خود هستند.

اکنون همزمان با اینکه ایران، عراق و سوریه توانستند ثبات و امنیت نسبی را در منطقه ایجاد کنند و روابط موفق تجاری سه جانبه ای را در دستور کار قرار دهند به یکباره این اتفاقات رخ می دهد. این امر بر کسی پوشیده نیست دو کشور عراق و سوریه مدت ها درگیر جنگ داخلی و خارجی بودند که ویرانی در جای جای کشورشانبه چشم می خورد. ایران اکنون به عنوان دوست روزهای سختی این کشورها قادر است با ظرفیت های خود به ویژه نزدیکی جغرافیایی به دو کشور در راه بازسازی شهرها و زیرساخت های کمک های فراوانی را انجام دهد.

عملیاتی شدن این امر می تواند از چند طریق به نفع هر سه طرف باشد؛ نخست آنکه توانایی اقتصادی ایران به ویژه در دوره تحریم های آمریکا بی مصرف باقی نمی ماند و برای کشورهایی که از نظر مذهبی و فرهنگی دیدگاه های مشابهی با تهران دارند مورد استفاده قرار می گیرد. در این صورت از فشارتحریم های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران کاسته می شود. چند روز قبل اعلام شد که مسیر مواصلاتی زمینی از مرزهای غربی ایران تا سوریه با عبور از خاک عراق آماده بهره برداری شده و از این به بعد تولیدات کارخانه های ایران از طریق این جاده ترانزیت تا دمشق قابل انتقال است.

دوم آنکه ثبات و آبادی این دو کشور هم به نفع برخی دولت های عرب منطقه نیست، زیرا از دیرباز دو کشور سوریه و عراق جایگاه مهمی در جهان عرب داشتنه اند. دشمنان خواهان بغداد و دمشق ضعیف هستند.

نکته سوم و شاید مهم ترین دلیل آنکه از نظر سیاسی نزدیکی ایران، عراق و سوریه موجب تقویت محور مقاومت و توان چانه زنی تهران در عرصه های بین المللی می شود. تارنمای خبری تحلیل «المانیتور» هم اذعان داشت که از زمان سرنگونی صدام در سال ۲۰۰۳ تاکنون، عراق به متحدی استراتژیک برای ایران تبدیل شده است. اکنون علاوه بر روابط مذهبی و فرهنگی تاریخی که میان دو کشور برقرار بوده است در حوزه سیاسی هم بر نقش تهران افزوده شد.

هراس از افزایش قدرت ایران در منطقه و دسترسی زمینی تهران تا دریای مدیترانه و حتی مرزهای رژیم اشغالی، مهم ترین محرک یا دلمشغولی برای محور آمریکا، اسرائیل و عربستان یه شمار می آید و موجب شد آن ها از دغدغه های عادی مردم عراق هم برای برآورده کردن منافع خود استفاده کنند.

اما مقصر واقعی این شرایط کیست؟ نکته مهم از نگاه تارنمای خبری تحلیلی «World Socialist» اینجاست بیشتر افرادی که در این اعتراضات کم سابقه مشارکت دارند جوان ها و کارگرانی کم سن و سال هستند که به زندگی آن ها درخلال تجاوز مجرمانه ایالات متحده به عراق شکل داده شد. ۸ سال اشغال عراق از سوی کاخ سفید که با تشدید اختلافات قومی و مذهبی دنبال می شد، واشنگتن را در ردیف مهم ۰ترین متهم در بروز شرایط کنونی عراق قرار داده است.

از پیامدهای جنگ و اشغالگری آمریکا نابودی نظام مند جامعه عراق بود؛ علاوه بر این که تعداد زیادی از عراقی ها جان خود را از دست دادند حجم زیادی از سود تولید نفت عراق هم به شرکت های خارجی به ویژه آمریکایی می رسد. بسیاری از زیرساخت ها در تولید آب و برق را نابود ساخت و کارخانه ها تعطیل شدند. در واقع سیاست هایی که آمریکا در عراق اجرایی کرد با تحولات در لیبی و سوریه همانندی داشت. طبق این تحلیل، اعتراضاتی که اکنون در عراق و برخی کشورهای خاورمیانه خودنمایی می کند تلاش طبقه ای از مردم است که با روش سرکوبگرانه امپریالیسم مخالف هستند.

اخبار مرتبط