یک سال پیش، همین روزها بود که تعدادی از فعالان محیط زیستی بازداشت شدند. در این مدت گروه‌های متعددی در پی علت این بازداشت و دلیل طولانی شدن آن رفته‌‎اند. برای بازداشت طولانی‌مدت نیاز به اسناد معتبر از تخلف افراد است، اما همچنان اسناد تخلفات فعالان محیط زیستی منتشر نشده است. نگرانی‌ها وقتی افزایش می‌یابد که اخباری از محدودیت‌هایی برای این افراد بازداشت شنیده می‌شود.

فعالیت برای رفع مشکل بازداشتی‌ها

خانواده این فعالان نامه‌های متعددی به افراد و نهادهای اثرگذار نگاشته‌اند و درخواست کرده‌اند دلیل بازداشت مشخص شود و حقوق اولیه زندانیان در مورد آنها رعایت شود، اما زمان بازداشت همچنان تمدید می‌شود و اجازه گرفتن وکیل انتخابی به آنها داده نمی‌شود. با طرح اتهام جاسوسی و تاکید دستگاه قضایی بر این موضوع، باید منتظر احکام سنگین برای این افراد باشیم. این اتهام در حالی طرح می‌شود که وزارت اطلاعات به عنوان نهادی که مصادیق جاسوسی را تعیین کرده و جزئیات این موضوع را در اختیار قاضی قرار می‌دهد، به صراحت اعلام کرده است که این افراد جاسوس نیستند.

دولت در کمیته‌ای تلاش کرد در مورد پرونده محیط زیستی‌ها، اطلاعاتی را جمع‌آوری و در اختیار دستگاه قضایی بگذارد، اما از آنچه دخالت قوه مجریه در امور قوه قضائیه خوانده شد، انتقاد شد. رئیس سازمان محیط زیست که به واسطه همین پرونده یکی از معاونان خود را از دست داد، بارها پیگیر رفع مشکلات فعالان محیط زیستی بازداشت شده بوده، اما در این زمینه اتفاق مثبتی رخ نداده است.

حال محیط زیست ایران به هیچ وجه مساعد نیست و هر روز خبری از تخریب طبیعت در پهنه جغرافیایی ایران می‌شنویم. در حالی‌که برای حفاظت از محیط زیست نیاز جدی به کنش‌گری فعالان محیط زیستی وجود دارد و نهادهای مدنی کمک بزرگی به حفظ تنوع زیستی و عرصه‌های طبیعی ایران می‌کنند.

نهادهای مدنی مانع تخریب محیط زیست ایران

نگاهی به اثرگذاری فعالان محیط زیستی در حفظ حیات ایران نشان می‌دهد نهادهای مدنی عامل مهمی در جلوگیری از تخریب گسترده محیط زیست هستند. فعالیت‌هایی که در راستای حفاظت از برخی گونه‌ها و عرصه‌های طبیعی ایران مثل خرس سیاه، یوزپلنگ ایرانی، گاندو، سمندر، جنگل‌های بلوط زاگرس، تالاب کانی‌برازان و... از سوی ‌تشکل های مردم‌نهاد انجام شده، از انقراض و تخریب جلوگیری کرده است. بخشی از مهمترین رویدادهای اجتماعی برای جلوگیری از آلودگی و حفظ محیط زیست مثل سه‌شنبه‌های بدون خودرو و پاکسازی محیط زیست در قالب رفتگران طبیعت نیز از دستاوردهای گروه‌های حامی محیط زیست است.

در این شرایط دولت و نهادهای حاکمیتی باید به همراهی و کمک به نهادهای مدنی بپردازند، حال آنکه افزایش هزینه‌های فعالیت‌های حمایتی از طبیعت، میزان فعالان این عرصه را کاهش می‌دهد.

نقش فعالان محیط زیست در حفاظت از حیات

در دنیا مهمترین اقداماتی که برای حفظ حیات صورت گرفته، توسط گروه‌های محیط زیستی انجام شده است. زنان بخش هندی هیمالیا برای حفاظت از جنگل‌ها، جنبش چیپکو را در مقابله با سوداگران چوب‌بر راه‌اندازی کردند و پس از مدتی دولت هندوستان را مجبور به تصویب قانونی برای حفاظت از منابع طبیعی کردند. در کنیا زنان برای حفاظت از محیط زیست شروع به کاشت درخت کردند و در سال‌های متمادی به تلاش خود ادامه دادند تا توانستند یک عرصه مهم را تبدیل به جنگل کنند.

اما در ایران کسانی که در راستای حفاظت از حیات تلاش کرده‌اند و کارنامه‌ درخشانی در دفاع از عرصه‌های طبیعی، تنوع زیستی و گونه‌های اندمیک دارند را بازداشت می‌کنند و هیچ توضیحی هم در این مورد نمی‌دهند. فعالان محیط زیستی در سال‌های فعالیت خود در ایران توانسته بودند رویکردهای نهادهای مدنی را تا حدی تغییر دهند و جوامع محلی را نسب به اهمیت محیط زیست آگاه کنند.

از سوی دیگر همزمانی این بازداشت‌ها با سقوط هواپیمای تهران یاسوج که بخشی از مسافران آن نیز فعالان محیط زیست بودند، ضربه سنگینی به پیکر نحیف فعالان محیط زیستی ایران وارد کرد. فعالان و کنشگران محیط زیستی در ایران از جمله مهمترین و کارآمدترین ارکان برای حفظ اکوسیستم های ارزشمند این مرز و بوم به حساب می‌آیند که انگار مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده تا این بازوی قدرتمند را هر روز ضعیف‌تر و از بدنه محیط زیست کشور جدا کند. به نظر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی اصلی حفاظت از زیستگاه‌های این کشور باید برای تقویت و احیای این بازوی کارآمد اقدام کند، وگرنه چشم انداز روشنی در انتظار محیط زیست ایران زمین نخواهد بود.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.