در شرایطی که اخبار کودک‌آزاری هر روز به گوش می‌خورد و وجدان‌های بیدار را آزرده‌خاطر می‌کند، و همچنان در شرایطی که عده‌ای معتقدند رسیدگی به وضعیت کودک‌آزاری، اولویت مسائل اجتماعی ما نیست، امروز در همایشی که در مشهد در این زمینه برگزار شد، آمارهایی از زبان کارشناسان درباره آزارهایی که متوجه کودکان است بیان شد. 

محمد فرجیها درهمایش آسیب‌شناسی و بررسی راهکارهای پیشگیری از کودک‌آزاری با تاکید بر شهر مشهد که در تالار شهر برگزارشد، اظهار کرد: انتشار اخبار جرایم مربوط به اطفال منجر به جریحه‌دار شدن افکارعمومی و احساس ناامنی می‌شود که دستگاه قضایی هم در پاسخ به این احساسات جریحه دار شده اقدام به یک سری اقدامات سرکوب‌گرایانه می‌کند تا افکار عمومی آرامش پیدا کند. ما با این فرآیند به شدت مخالف هستیم؛ زیرا این حوادث می‌تواند محفل خوبی برای یک‌سری آموزش‌ها به افکار عمومی باشد. می‌توانیم این موضوع را بهانه قراردهیم تا با جامعه، سازمان‌های مردم نهاد و... وارد گفت‌وگو شویم.

وی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد در کشور ما هنوز که هنوز است یک اتفاق نظر در خصوص اینکه کودک‌آزاری امروز مساله اجتماعی ماست، وجود ندارد. معاون فرهنگی قوه قضائیه عنوان کرده است که کودک‌آزاری شایعی در کشور نداریم و این موارد یک سری موارد خاصی است که اتفاق می‌افتد و... . این مصاحبه نشان می‌دهد هنوز در این زمینه اجماع نداریم. هنگامی که لایحه حمایت از حقوق نوجوانان در سال ۸۱ در مجلس بحث می‌شد عده‌ای از نمایندگان می‌گفتند که این مساله، مساله ما نیست. هنوز هم این تفکر نه تنها در سیاست‌مداران بلکه در اجتماع هم وجود دارد. تا هنگامی که در یک جامعه‌ای اجماع وجود نداشته باشد که یک مساله‌ای معضل اجتماعی است، اجزای آن جامعه درصدد سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای این موضوع بر نمی‌آید.

این دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی گفت: آمار کودک‌آزاری در ایران خیلی بیشتر از آماری است که در نهادهای رسمی اعلام می‌شود. براساس آماری که اعلام شده در شش ماهه ابتدای سال گذشته، ۱۶ هزار کودک آزاری در کشور ثبت شده است. شاید میزان کودک‌آزاری در کشور سالانه به حدود چند صد هزار مورد برسد. اگر قرار است برنامه‌ پیشگیری از کودک‌آزاری طراحی کنیم باید این برنامه از دل تحقیقات و پرسش‌هایی که از کودکان پرسیده می‌شود برآید.

فرجیها ادامه داد: اگر کل بودجه کشور را هم برای کودک‌آزاری بگذاریم باز هم نمی‌توانیم به نتیجه دلخواه برسیم. در اکثر کشورها مقابله با کودک‌آزاری از خود جامعه و بستر جامعه شروع شده است. کودک‌آزاری را مردم و همسایه‌ها خبر می‌دهند و این موضوع را عیب نمی‌دانند. آموزش عمومی است که می‌تواند به مقدار زیادی راهگشا باشد.

هشدار نسبت به کودک‌آزاری‌های جنسی

در عین حال شهین علیایی‌زند، بنیان‌گذار موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان با بیان این که به نظر می‌رسد شکل و شمایل کودک‌آزاری در ایران در حال تغییر است، در این همایش گفت: کودک‌آزاری در همه جای دنیا وجود دارد. بعد از قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و به ویژه کودکان است که بالاترین درآمد را نصیب تجار انسان می‌کند. تفاوت کودک‌آزاری در ایران و سایر مناطق دنیا در این است که در آن مناطق می‌توانیم راحت‌تر در موردش صحبت کنیم، تعامل وسیع‌تر داشته باشیم و برای حل آن برنامه بدهیم.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه اولین موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان را از سال ۸۸ در تهران دایر کرده‌ایم و با دشواری به ما مجوز دادند، خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که در موسسه ما انجام می‌شود این است که می‌توانیم کودک‌آزاری جنسی را دهه به دهه مقایسه کنیم. شرایط ما روز به روز حادتر می‌شود. در جامعه ما به دلایل مختلف یک قبح‌شکنی فوق‌العاده عظیم رخ داده است. قبح‌شکنی همچون ویروس است و اندام‌های جامعه را در بر می‌گیرد. این روزها افرادی که قرار بوده الگوی رفتاری شوند قبح‌شکنی را در آن‌ها به مراتب بیشتر دیده‌ایم. این موضوع به بدنه جامعه سرایت کرده و قبح شکنی درحال حاضر به امری معمول تبدیل شده است. وی گفت: اتفاق‌هایی دارد در جامعه ما می‌افتد که باعث می‌شود شرایط روحی روانی مردم به قدری دشوار باشد که در یک بی‌قراری عمیقی قرار بگیرند. تبعات این بی‌قراری با خشونت‌های اجتماعی عجین است که یکی ازآن‌ها کودک‌آزاری و از جمله کودک‌آزاری جنسی است.

وی با بیان اینکه غیبت مادر به عنوان یکی از اصلی‌ترین علل کودک‌آزاری به شدت مشاهده می‌شود به کودک‌آزاری جنسی توسط پدرخوانده‌ها اشاره کرد و گفت: این مساله بیشتر شده است، طلاق افزایش یافته و ازدواج دوم و درنتیجه تعداد پدرخوانده‌ها زیاد شده است. همچنین تعداد زیادی از کودک‌آزاری جنسی توسط دوستان مادر را مشاهده می‌کنیم که بچه را می‌سپارند به کسی که خودش هم حال خوشی ندارد.

وی افزود: به نظر می‌رسد شکل و شمایل کودک‌آزاری در ایران دارد تغییر می‌کند. کودک‌آزاری به‌ویژه از نوع جنسی در ۱۰ سال گذشته روز به روز خشن تر شده است. درحال حاضر بچه ها را قطعه قطعه می کنند که علت آن در بسیاری موارد مواد مخدر صنعتی است.

کودک‌همسری ناشی از فقر است

این همایش میزبان یک نماینده مجلس هم بود. طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی به موضوع کودک‌همسری اشاره کرد و گفت: این موضوع ناشی از فقر است و در محلاتی که از ضعف اجتماعی برخوردار هستند، بیشتر اتفاق می‌افتد. طیبه سیاوشی، در نشست «کودکی فراموش‌شده؛ بررسی پدیده کودک‌همسری از منظر قانونی و فقهی» که در تالار رجایی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، تصریح کرد: پدیده کودک همسری یکی از پدیده‌هایی‌ست که بیش از ۹۰ درصد آن در خانواده‌های بی‌بضاعت و فقیر اتفاق می‌افتد و این کودکان معمولاً با مهاجرانی ازدواج می‌کنند که فاقد شناسنامه هستند که باعث ایجاد پدیده دیگری به نام عدم هویت می‌شود. تا قبل از اینکه مسئله‌ای تبدیل به بحران شود باید جلوی آن را بگیریم.

وی افزود: بحث کودک‌همسری یا افزایش حداقلی سن ازدواج، بیش از یک‌سال و نیم در مجلس مورد توجه ما بوده‌ است و از نظر کارشناسان متعددی به آن پرداخته‌ایم. همزمان با فعالیت ما در مجلس شاهد آمار و ارقام عجیبی در رابطه با طلاق کودکان بودیم که نتوانستیم منبع موثقی را برای آن پیدا کنیم اما درهرصورت آمار قابل توجه و عمده‌ای بود.

نماینده مردم تهران درمجلس شورای اسلامی بیان کرد: در سال ۱۳۷۱ براساس مصوبه‌ای که مجمع تشخیص مصلحت نظام در ماده ۱۰۴۱ اعلام کرد، عقد نکاح به ۱۳ سال شمسی برای دختران و ۱۵ سال شمسی برای پسران افزایش یافت. در سال ۱۳۸۱تلاش‌هایی برای اصلاح ماده ۱۰۴۱ شروع شد که به دلیل مخالفت شورای نگهبان این اصلاحات متوقف شد.

نماینده مرم تهران در مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: یکی از مسائل مهم دربحث سن ازدواج مسئله رشد است. رشد یکی از شرایط استقلال در امر ازدواج است و برخی فقها معتقدند که درامور مالی شاید فرد به رشد رسیده باشد اما از لحاظ عقلی رشد اتفاق نیفتاده است. ما در دیداری که با آیت‌الله مکارم شیرازی داشتیم، این بحث را مطرح کردند و دراین امر بین فقها اختلاف نظر وجود دارد و ایشان ذکر کردند که در ازدواج، رشد عقلی باید ملاک قرار گیرد. 

وی افزود: بحثی را که ما در فراکسیون زنان مجلس پیگیری می‌کنیم از سیر تاریخی و تحولاتی است که رخ داده است و هم برداشتی فقهی از این امر است و در نهایت موسسه تحقیقات اسلامی قم این کار را انجام دادند. در صحبت با آن‌ها ما سن ازدواج برای دختران را ۱۶ سال و پسران را ۱۸ سال ذکر کردیم، اما دو تبصره‌ی مهم را درنظر گرفتیم که بحث تفاوت سنی زوجین است که در استان‌های مرزی بسیار با آن مواجه هستیم. آیت‌الله مکارم شیرازی هم این بحث را تایید می‌کند که تفاوت سنی زیاد زوجین مخالف مصلحت دختر است. به همین دلیل ما این تبصره را در ماده ۱۰۴۱ در نظر گرفتیم در مواردی که دختر کمتر از ۱۸ سال دارد و تفاوت سنی بیش از ۱۵ سال است، ثبت ازدواج موکول به احراز مصلحت خواهد شد.

سیاوشی ادامه داد: مورد دیگری که بازهم یک برداشت تاریخی از قانون است و به عنوان یک تبصره ذکر کردیم، ازدواج زیر ۱۳ سال برای دختران ممنوع و برای پسران هم زیر ۱۵ سال ممنوع اعلام شود. ما با افرادی که مخالف افزایش حداقلی سن ازدواج بودند فقط در همین بحث به توافق رسیدیم. این بحثی است که در شورای فرهنگی اجتماعی زنان بیشتر مطرح شد که دستگاه‌های دیگری هم در آن حضور دارند.

وی ادامه داد: بارها مشاهده شده که یک دختر ۱۴ ساله مطلقه است و یا حتی دارای فرزند است. مهم‌ترین بحث درمورد ازدواج کودکان این است که این کودکان بسیار زود از سیکل آموزشی خارج می‌شوند و از مهارت کافی محروم‌اند و به دلیل نداشتن همین مهارت‌ها دچار چنین آسیب‌هایی شده‌اند. برخی از سمن‌ها هستند که تلاش بسیاری را برای توانمندسازی این کودکان انجام می‌دهند تا بتوانند مهارت کافی را به این کودکان آموزش دهند. همانطور که می‌دانید حاشیه‌نشین‌های تهران هم دست کمی از مشهد ندارند و این پدیده را می‌شود در آن‌ها بیشتر دید به دلیل اینکه زمانیکه ازدواج کردند با همان فرهنگ قومی و قبیله‌ای مهاجرت کردند.

آخرین وضعیت لایحه حمایت از حقوق کودکان 

 

 

طیبه سیاوشی همچینین در توضیح بیشتر درباره لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان گفت: این لایحه در ۵ فصل تدوین شده و حاوی ۸۱ ماده است.

او با انتقاد از این که روند بررسی لایحه در کمیسیون حقوقی مجلس بسیار طولانی بوده و تغییرات تقریبا چشمگیری نسبت به نسخه مجلس نهم در آن حاصل شده، گفت: در فصل اول لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان اصطلاحاتی همچون آزار جسمی و جنسی، بهره کشی اقتصادی، مصادیق در معرض بزه دیدگی و ... مطرح شده است. در فصل دوم به تشکیلات پرداخته شده است. مهمترین موضوع در این فصل شورای عالی حمایت از اطفال و نوجوانان است.۲۰ دستگاه شامل قوه قضائیه، وزارت بهداشت، وزارت کار، دو نماینده از سازمان‌های مردم نهاد و...اعضای این شورای عالی هستند. در فصل سوم اصول و تدابیر حمایتی مطرح شده است که ۱۴ برنامه برای این فصل بیان شده است. پیش‌بینی شده صندوق حمایت از کودکان و نوجوانان تشکیل شود که در واقع اجرایی شدن این برنامه‌ها را محقق کند. در فصل چهارم جرایم و مجازات‌ها بیان شده است. برای آزار جنسی یا عاطفی جزای نقدی بین ۵ تا ۵۰ میلیون ریال دیده شده است.

وی با بیان اینکه «یک تعریف مشترک از کودک‌آزاری بین دولت، رسانه‌ها، جامعه و سازمان‌های مردم نهاد وجود ندارد»، تصریح کرد: باید این امر مهم و دردناک را در جامعه به رسمیت بشناسیم. هنوز در به رسمیت شناختن این موضوع دچار تردید هستیم. به همین دلیل اقدامات تضمینی و حقوقی زمینه لازم اجرایی را ندارند. در موضوع کودکان و خانواده هیچ گفت‌وگویی بین بخش‌های مختلف جامعه نداریم و تازمانی که این گفت‌وگو صورت نگیرد بهبود چشمگیری در این زمینه‌ها نخواهیم دید. امیدواریم این گفت‌وگو ایجاد شود و با اجماع نظر این مسائل را پییش ببریم. در این موارد احتیاج به همکاری بیشتر رسانه ملی داریم. امیدواریم این مباحث را بتوانیم در آموزش و پرورش هم باز کنیم.

این عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: مسئله راه‌گشا در مورد کودکان نهادهای مدنی هستند اما نمی‌توانیم تقش قانون را نادیده بگیریم. موضوع ولایت مطلق والدین معضل و مشکل شده و باید برای آن فکری کرد. در قانون به دلیل آنکه گفته‌اند پدرِ بد بهتر از بهزیستی و دستگاه دولتی است فکری برای این امر نشد و با مخالفت مواجه شد اما دیدن این امر و اینکه دستگاه‌های حاکمیتی بتوانند پشتیبانی کنند از این بچه‌ها مساله‌ای مهم است.

 

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.