تیتر «شاه رفت» چگونه انتخاب شد؟
هر چند رژیم پهلوی سانسور مطبوعات در دوران پر هیاهوی دهه ۵۰ را یکی از راه‌های نجات خود از دست مخالفان حکومت می‌دانست، اما روزنامه نگاران هم لحظه‌ای از فعالیت‌های خود دست بر نمی‌داشتند. بعضی ها با نیش و کنایه و برخی هم مستقیم گلایه‌ها را مطرح می‌کردند و طعم تلخ بی‌کاری، زندان و شکنجه را به جان می‌خریدند.
در اواخر فصل پاییز ۵۷ و در دولت نظامی ازهاری، نظامیان به ساختمان روزنامه‌ها حمله بردند و شرایطی را تعیین کردند که نتیجه آن اعتصاب و تعطیلی نزدیک به دو ماه روزنامه‌ها شد.
اما زخم عمیق حکومت برتن روزنامه نگاران، مرهمی داشت که فقط در دستان یک نفر بود. حضرت امام(ره) در روز ۱۷ دی ماه ۱۳۵۷ با پیامی به اهالی مطبوعات، آب بر آتشی ریختند که هیزمش را پهلوی و دست اندرکارانش، تأمین می‌کردند.
پیام امام خمینی(ره) به اهالی مطبوعات به شرح زیر است:
«از اعتصاب کنندگان محترم مطبوعات که زیر بار سانسور دیکتاتوری نرفتند، تشکر می‌کنم و اکنون که دولت غیرقانونی جدید مدعی برداشتن سانسور است، آقایان به کار ادامه دهند و از اعتصاب بیرون آیند تا تکلیف ملت با دولت غیرقانونی معلوم شود.» (صحیفه امام؛ ج ۵، ص ۳۵۲)
البته در زمان بختیار به ناچار و به دلیل اعتراضات فراوان کمی آزادی در مطبوعات دیده می‌شد.
حضرت امام (ره) وقتی درایت بی‌وقفه روزنامه نگاران را می‌دیدند، به آنها دل گرمی می‌دادند. ایشان در مصاحبه با یکی از روزنامه‌ها در ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ می‌فرمایند:
«موضع اسلامی شما به ما رسیده است. امیدواریم در روزنامه اطلاعات کوشش کنید واقعیات را آن طور که هست، بازگو کنید؛ و سعی داشته باشید نوشته های شما در بطن انقلاب و ملت تفرقه نیندازد. اهل قلم، وظیفه خطیری دارند و باید هوشیار و مراقب باشند، چرا که یک کلمه به صورت مکتوب گاه می تواند زیانبخش باشد... اسلام دین آزادی و آزادگی است و بدیهی است مطبوعات اسلامی نیز مطبوعات آزادی خواهند بود. سعی کنید وقتی انقلاب ملت ما یک انقلاب اسلامی است، روزنامه شما نیز آینه ای باشد که این انقلاب را بازگو کند؛ بنا بر این تمام تلاش شما باید متوجه تنویر افکار ملت از راه بیان کردن واقعیات اسلام و انقلاب ملت ایران باشد.» (صحیفه امام؛ ج۶،، ص ۳۹)
گذشته از ارتباط میان روزنامه نگاران و انقلابیان و در رأسشان امام خمینی (ره)، اتفاقات جالبی در پوشش ماجراهای مهم انقلاب اسلامی افتاد.
برای مثال پس از خروج شاه در ۲۶ دی ۵۷ تیترهای ماندگاری منتشر شده است. «شاه رفت» روی روزنامه‌های «کیهان» و «اطلاعات» پس از سال‌ها میان مردم رواج داشته است.
محسن صالح یار، سردبیر روزنامه اطلاعات در آن زمان در خاطرات شفاهی خود در تاریخ ۲۴ دی ۵۷، که سیدفرید قاسمی آن را نقل کرده است، می‌گوید: «چون رفتن شاه قطعی است و توانسته‌ایم تاریخ و حتی ساعت پرواز را هم به دست بیاوریم، باید پیش‌بینی کارها را بکنم. می‌دانم در ساعتی که پرواز انجام می‌شود، رساندن عکس به روزنامه و انعکاس جزئیات چگونگی انجام این حادثه مهم مقدور نیست.
از مدتی قبل مسأله تیتر اول روزنامه در روز رفتن شاه فکر مرا به خود مشغول کرده است. همان دو کلمه را روی یک تکه کاغذ کوچک نوشتم و به مسئول فنی رساندم و پرسیدم: می‌توانی این دو کلمه را با دستگاه «آگران» طوری بزرگ کنی که تمام عرض بالای صفحه اول را بپوشاند؟ یکه خورد و گفت مگر تمام شد؟ گفتم: می‌شود، اما فعلا فقط بین من و تو باشد. می‌خواهم کارمان را جلو بیاندازیم. ضمنا هم خودت در آرشیو بگرد و یک عکس از شاه و فرح با لباس زمستانی در فرودگاه مهرآباد را پیدا کن که آنها را پشت به دوربین در حال نزدیک شدن به هواپیما نشان دهد.
از همان اولین ساعات صبح ۲۶ دی، خبرهای رسیده از دربار، نخست وزیری، فرودگاه مهرآباد و منابع دیگر نشان می‌دهد که امروز خروج شاه قطعی است. مهم‌ترین قسمت تدارک کار امروز، قبلا دیده شده و فقط مسائلی نظیر استقرار خبرنگار و عکاس در فرودگاه و نظایر آن باقی مانده است. ناگهان صدای رئیس دفترم بلند شد که گوشی دیگری را به دستم داد و گفت: فرودگاه! صدای خبرنگار مستقر در فرودگاه را شنیدم و کلماتش را به این شرح یادداشت کردم: هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ شهباز حامل شاه و فرح سر ساعت ۱۲:۳۰ از زمین بلند شد و من الان دارم با چشم مسیر اوج گرفتن آن را در آسمان دنبال می‌کنم.»
خاطرات تیتر ماندگار «امام آمد» هم از جمله تیترهای ماندگار است که فریدون صدیقی روزنامه نگار با سابقه این تیتر را زده بود. این روزنامه‌نگار در این باره گفته بود: «در روز ورود امام (ره) به همراه حسین پرتوی عکاس خبری برای تهیه گزارش به فرودگاه رفتیم و جمعیت بسیار زیادی در فضای سربسته سالن منتظر ورود امام خمینی (ره) بودند. مردم در هنگام ورود رهبر انقلاب سرود معروف «خمینی ای امام» را سر دادند و به این ترتیب امام از فرودگاه به بهشت‌زهرا رفت.»
بنابراین در مرور تاریخ انقلاب اسلامی ایران، نمی‌شود حرکت‌های انقلابی روزنامه نگاران و فعالان رسانه را نادیده گرفت. حرکت‌هایی که بی‌تأثیر در روایت هر چه بهتر مسیر بی‌پایان انقلاب اسلامی نداشتند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر