چالش حفظ برجام و یک فرصت طلایی
به گزارش ایسنا، عدنان طباطبایی، کارشناس مسایل ایران و اروپا در روزنامه اعتماد نوشت: «بدون شک و تردید، آقای دونالد ترامپ بحرانی جدید را ایجاد کرده است که می‌توان آن را «چالش حفظ برجام» نامید. ولی این چالش و تهدید سیاسی، یک فرصت برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده است که با استفاده از آن می‌تواند به تقویت ارتباط خود با اروپا چه در سطح دولت‌ها و چه در سطح اتحادیه اقدام کند.
الان شاهد هستیم که هم در سطح افکار عمومی و چه از لحاظ موضع‌گیری سیاسی در پایتخت‌های اروپایی، سیاست‌های دونالد ترامپ پذیرفته‌شده نیست و با انتقادات زیادی مواجه شده است. حتی شاهدیم که واکنش اروپایی‌ها به سیاست دونالد ترامپ تمسخرآمیز است. این امر باعث شده است که گفتمان دولت جمهوری اسلامی در چارچوب برجام، به عنوان سیاستی معقول و منطقی‌تر نسبت به سیاست امریکا به نظر برسد. این یک فرصت طلایی در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهد تا روی تعمیق ارتباط با اروپا سرمایه‌گذاری کند.
البته باید توجه داشت این که اروپایی‌ها از سیاست دولت ترامپ دل خوشی ندارند، باعث نمی‌شود که به صورت خودکار به سمت ایران متمایل شوند. دوری از امریکا به معنای دوستی بلافاصله با ایران نیست و برای رسیدن به این هدف باید سرمایه‌گذاری کرد. این سرمایه‌گذاری توجه ویژه دستگاه دیپلماسی ایران را به نگرانی‌ها، ملاحظات و منافع اروپا می‌طلبد. در عین حال درون امریکا هم شاهد این هستیم که تنش و چالش زیادی چه بین مقامات و چه بین گروه‌ها و جناح‌های سیاسی رخ داده است. گفتمان و عملکرد جمهوری اسلامی ایران بهتر است بهانه‌ای برای احزاب و جناح‌های سیاسی در امریکا تامین نکند تا آنها به سمت نزدیک شدن به سیاست دونالد ترامپ میل نکنند. این فرصت به ایران اجازه می‌دهد تا از این تنش و شکاف در سیاست داخلی امریکا استفاده کند.
نکته‌ای که باید مورد توجه قرار داد این است که ویژگی بارز سیاست‌های دونالد ترامپ، گرایش «ضد اوباما» در رفتار اوست. ترامپ قصد دارد هر دستاورد سیاسی را که توسط اوباما به ثمر رسیده است از جمله برجام، پیمان آب و هوایی پاریس، قوانین مهاجرتی DACA و بیمه سلامت همگانی یا اوباماکر را نابود کند. این نشان می‌دهد که بخشی از گرایش ترامپ در تلاش برای از بین بردن برجام، به دلیل ضد اوباما بودن اوست و ارتباط مستقیم به رفتار جمهوری اسلامی ندارد. توجه به این نکته از این لحاظ اهمیت دارد که بدانیم توانایی ایران برای قانع کردن دولت ترامپ برای حفظ برجام محدود است و بخش‌هایی از این رفتار به سیاست داخلی امریکا بازمی‌گردد که نه در اختیار جمهوری اسلامی ایران است و نه به رفتار ایران ارتباطی دارد.
بعد دیگر این مساله دشمنی بخشی از جمهوریخواهان امریکا، به خصوص اطرافیان نزدیک دونالد ترامپ با اتحادیه اروپا و نقش‌آفرینی این نهاد به عنوان یک بازیگر مهم جهانی است. نگرش این دسته از سیاستمداران امریکایی به اتحادیه اروپا بسیار منفی است، همان‌گونه که نسبت به سازمان ملل هم دیدگاه خوبی ندارند و حتی شخص دونالد ترامپ نسبت به ناتو هم دیدگاه خوبی ندارد. در مجموع این دسته از جمهوریخواهان هیچ علاقه‌ای به عملکرد نهادهای چندجانبه‌گرایی بین‌المللی ندارند. از سوی دیگر اتحادیه اروپا برجام را به عنوان یک دستاورد هویتی برای خود می‌داند. برجام سندی است که در سطح بین‌الملل اتحادیه اروپا را به عنوان یک بازیگر موثر معرفی می‌کند و تنها مساله جهانی محسوب می‌شود که اتحادیه اروپا در حل و فصل آن نقش کلیدی بازی کرده است. اتحادیه اروپا برای حفظ این توافق انگیزه بسیار قوی دارد. منافع امنیتی و اقتصادی اروپا به عنوان یک همسایه برای خاورمیانه و حتی جمهوری اسلامی ایران، پیوند طبیعی با منافع اقتصادی و امنیتی کشورهای منطقه خاورمیانه دارد. بر خلاف اروپا، آثار بحران‌های خاورمیانه از نزدیک و به صورت مستقیم ملموس نیست.
برای مثال بحث بحران مهاجرت که سال ٢٠١٥ برای اروپا اتفاق افتاد، انگیزه امنیتی اروپا برای ارتباط بیشتر با ایران را گسترش داده است. اما انگیزه و میل اروپایی‌ها به تنهایی کافی نیست، باید برای تبدیل کردن این انگیزه به عمل، ایران دیپلماسی و سیاست خارجی هوشمندانه‌تر و پیچیده‌تری را در پیش بگیرد. ایران باید اتحادیه اروپا را به عنوان یک نهاد مستقل و واحد در نظر بگیرد و در کنار آن ٢٨ عضو این اتحادیه را نیز هر یک به عنوان یک هویت مجزا در نظر بگیرد. در واقع باید در نظر داشت که اتحادیه اروپا به جز این که مجموعه‌ای شامل ٢٨ کشور است، به خودی خود نیز یک سری پویایی‌ها و هویت مستقل برای خود دارد. شناخت دستگاه سیاست خارجی ایران باید از کشورهای اروپایی به صورت مجزا و اتحادیه اروپا به عنوان یک کل تعمیق پیدا کند. دستگاه سیاست خارجی ایران باید با شجاعت و بی‌پروایی بیشتری شناخت خود را از سیاست داخلی، منافع و نگرانی‌های کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا افزایش دهد تا نه تنها روابط با اروپا را برای ایران تسهیل کند، بلکه تعمیق روابط را برای طرف اروپایی نیز تسهیل بکنیم.
یکی از محاسن سیاست خارجی جمهوری اسلامی صبر، بردباری و دیدگاه درازمدت آن است. حتی اگر کار به جایی برسد که امریکا قصد کنارکشیدن از برجام داشته‌باشد، ممکن است چنین رفتاری باعث کاهش منافع اقتصادی و تجاری کوتاه‌مدت و میان مدت ایران بر اثر رفع تحریم‌ها بشود اما حفظ برجام و تعمیق ارتباط با اروپا در درازمدت می‌تواند این ضررها را جبران کند. اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی از لحاظ سیاسی برای حفظ برجام کوتاهی نکرده‌اند، هم سفرای اروپایی در تهران به شکل واضح از برجام دفاع می‌کنند، خیلی مقامات اروپایی به واشنگتن سفر کرده‌اند که با مقامات سیاسی و نمایندگان کنگره امریکا گفت‌وگو و رایزنی کنند، وزرای خارجه اروپایی تک‌تک پایبندی خودشان به برجام را تایید کرده‌اند. تاکنون تا این اندازه مشخص نبود که اختلاف نظر و تفاوت آرای سیاسی میان اروپا و ایالات متحده امریکا وجود دارد. البته باید توجه کرد که انگیزه تجاری و اقتصادی کمپانی‌ها و شرکت‌های خصوصی اروپایی لزوما شبیه به دولت‌های متبوع‌شان نیست. دولت‌های اروپایی در کنار موضع‌گیری سیاسی، شرکت‌های خصوصی و کمپانی‌های تجاری کشورهای‌شان را نیز به حضور در ایران تشویق می‌کنند، اما انگیزه‌ها، منفعت‌ها و ریسک‌پذیری شرکت‌ها با دولت‌ها کاملا متفاوت است.
زمانی که در مورد انتظارات از اروپا صحبت می‌کنیم، نباید انتظار سیاسی از دولت‌های اروپایی را با انتظارهای تجاری و اقتصادی از شرکت‌های اروپایی اشتباه گرفت. به اعتقاد من کندتر بودن حضور شرکت‌ها و موسسات اروپایی در اقتصاد ایران، ارتباط مستقیمی با تلاش‌های دولت‌های‌شان به لحاظ سیاسی ندارد. برای افزایش حضور اقتصادی اروپایی‌ها در ایران، باید جاده‌هایی صاف و زمینه‌سازی‌هایی ایجاد شود. یکی از زمینه‌سازی‌ها این است که جمهوری اسلامی ایران باید به شکل روشن‌تر و موثرتر دوستی خود با اروپایی‌ها را به جهانیان نشان دهد. اگر بتوانیم توجه بیشتری به نیازها، ملاحظات و مسائل داخلی کشورهای اروپایی داشته باشیم، می‌توانیم اروپایی‌ها را تشویق کنیم که به ایران به عنوان یک همسایه موثر و بازیگر سازنده نگاه کنند که هم در سطح دولت‌ها و هم در سطح اتحادیه، منافع اروپایی‌ها را تامین می‌کند. اگر جمهوری اسلامی بتواند این ارتباط را محکم‌تر و عمیق‌تر کند، زمینه‌ساز تقویت استقلال سیاست خارجی می‌شود، چرا که ارتباط خوب و موثر با قدرت‌های شرقی در کنار ارتباط پویا و اثربخش با کشورهای اروپایی، توازنی را ایجاد می‌کند که استقلال ایران را تقویت می‌کند. رسیدن به چنین هدفی نیازمند سه عنصر شجاعت، بردباری و خونسردی در مواجهه با بحران «چالش حفظ برجام» است.»
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر