چرا دریاچه ارومیه هنوز احیا نشده است؟

تدابیر و تلاش های گسترده ای برای احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته است، اما این معضل به دلایلی ادامه دارد و روند طی شده هنوز رضایتبخش نیست، وضعیتی که چهار مولفه را در آن دخیل می دانند.

به گزارش ایرنا، معاون امور تالاب ها و پارک های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست روز جمعه به خبرنگار علمی ایرنا گفت: چهار عامل باعث شده است که دریاچه ارومیه در زمان تعیین شده به شرایط پیش بینی شده نرسد.

باقر زاده کریمی با اشاره به خشک بودن 70درصدی بزرگ ترین دریاچه کشور در شرایط فعلی افزود: هر چند خشک شدن دریاچه ارومیه طبیعی نیست اما به طور کلی دریاچه های مناطق خشک و نیمه خشک ، نوسانات فصلی دارند؛ بنابراین زمانی که دریاچه ،پر آب بود این نوسان به چشم نمی آمد چون همیشه پهنه آب را می دیدیم اما اکنون که کم آب شده است ، این نوسان کاملا محسوس است. 

وی اظهار کرد: به عنوان مثال دریاچه کویر نمک نزدیک قم در زمستان آب دارد اما تابستان کاملا خشک می شود و چون عمق آب آن کم است، نوسانات فصلی کاملا به چشم می آید اکنون دریاچه ارومیه هم چون عمق آب آن کم شده است این نوسانات در آن به چشم می آید؛ حال ، ممکن است با اولین بارش مثلا 10 درصد به سطح آب اضافه شود که به علت کم بودن ارتفاع آب، این میزان افزایش هم به خوبی دیده می شود. 

باقرزاده کریمی با اشاره به اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: این مجموعه، اقدامات را در سراسر دنیا برای احیای یک دریاچه خشک شده انجام می دهند و معمولا عبارت از یک سری کارهایی است که مصرف آب را کم و رسیدن آن را به دریاچه تسهیل می کند. 

معاون امور تالاب ها و پارک های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست افزود: البته این اقدامات بستگی به منطقه و نوع فعالیت هایی موجود در آن دارد، به عنوان مثال در یک منطقه کشاورزی توسعه یافته باید آب را کنترل کنند، در جایی بیشتر مصرف آب در شهرها صورت می گیرد که باید کاهش یابد، در هر صورت این اقدامات با هدف رسیدن آب به دریاچه صورت می گیرد. 

وی در پاسخ به این سوال که با این وجود چرا اقدامات صورت گرفته در ستاد احیای دریاچه ارومیه آن طور که پیش بینی شده بود، جواب نداده است چنین توضیح داد: زیر سوال بردن این اقدامات غیر کارشناسی است، البته این کار معجزه هم نیست که بگوییم در تدوین آن کار بزرگی صورت گرفته است اما حداقل این است که خرد جمعی به این رسیده است که برای کاهش مصارف از چه راه هایی وارد شوند، مثلا تا حدود زیادی مشخص شده است که در کشاورزی یا سدسازی چگونه ورود کنیم. 

وی ادامه داد: در راستای تدوین برنامه احیای دریاچه ارومیه، زمان بندی برای آن در نظر گرفته شده بود به این صورت که سه تا چهار سال اول زمان تثبیت دریاچه تعیین شد، اما حالا همه به حق می توانند بپرسند تثبیت، چه شد؟ که در جواب می گویم برنامه ای که ستاد احیای دریاچه ارومیه تنظیم کرده است، چهار عدم قطعیت دارد، یعنی چهار موضوع می تواند برنامه را دستخوش تغییر کند.

** عدم تامین اعتبار 

باقرزاده کریمی ادامه داد: یکی از این موضوعات اعتبار است، به عنوان مثال در این مرحله قرار بود از رودخانه ای 600 میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شود که برای این کار نیاز به حفر تونل برای انتقال آب بود اما زمانی که اعتبار این کار تامین نشود، قطعا متوقف خواهد شد و یا به اندازه همان میزان اعتبار تعیین شده پیشرفت می کند . 

معاون امور تالاب ها و پارک های ملی دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که به نظر می رسد تاکنون حدود 30 درصد کل اعتبار ستاد احیای دریاچه ارومیه محقق شده است، گفت: هرچه تخصیص اعتبار به تعویق بیفتد به همان نسبت جدول زمانبندی شده برای احیای دریاچه دستخوش تغییر می شود و کارها به تاخیر می افتد. 

*** میزان بارش 

وی افزود: مساله بعدی میزان بارش در حوضه آبریز است، می دانیم که این منطقه کاملا به بارش ها متکی است؛ در سال 95 که میزان بارش بیش از متوسط میانگین بود، آب دریاچه بالا آمده بود اما امسال 30 درصد زیر میانگین است که طبیعتا آب دریاچه پایین می آید بنابراین نوسان بارش هم روی نتیجه گیری ها اثر می گذارد. 

*** توان اجرایی دستگاه ها در اجرای پروژه ها 

باقرزاده کریمی ، سومین مولفه را توان اجرایی دستگاه ها از لحاظ مدیریتی، فنی و اجرایی پروژه ها دانست و گفت: توان اجرایی دستگاه ها در این موارد ضعف هایی دارد چون اینها همان دستگاه هایی هستند که پروژه های برعکس برنامه های فعلی را اجرا می کردند مثلا توسعه کشاورزی داشتند و یا سدسازی می کردند، حال همان دستگاه ها مجبورند چاه ها را ببندند و در آب کشاورزی صرفه جویی کنند. 

وی ادامه داد: در واقع جنس این کارها با جنس کارهای قبلی آنها کاملا متفاوت است بنابراین چه به لحاظ مدیریتی حتی در سطح مدیران میانی، میزان تمایل به این اقدامات و توان اجرایی و توان دانش فنی آنها تعیین کننده است. 

باقر زاده کریمی گفت: به عنوان یک کارشناس می توانم بگویم در مجموع توان اجرایی برای این فعالیت ها در دو تا سه سال گذشته خوب نبوده و حتی از متوسط نیز پایین تر بوده است. 

*** میزان مشارکت بهره برداران و جوامع بومی 

باقرزاده کریمی میزان مشارکت بهره برداران و جوامع بومی را به عنوان چهارمین مولفه در این فرایند بیان کرد و افزود: اگر مشارکت ضعیف باشد نمی گذارند آب ، وارد دریاچه شود و اگر خوب باشد اجازه می دهند آبی که از سد رهاسازی شده است به دریاچه برسد. بنابراین اگر بگوییم چرا کارها در حد برنامه تعیین شده پیش نرفته است علت را در این چهار پارامتر می دانم. 

وی افزود: اگر این پارامترها را روی نمودار قرار دهیم می بینیم که مثلا 30 درصد اعتبارات محقق شده، توان اجرایی زیر 50 درصد، مشارکت مردمی زیر 50 درصد و بارش ها نیز زیر 70 درصد بوده است. 

باقرزاده کریمی در پاسخ به اینکه برای عبور از این موانع کلیدی چه باید کرد گفت: با افزایش اعتبارات، تقویت توان اجرایی، آسیب شناسی و افزایش کار با مردم می توان از این موضوعات کلیدی عبور کرد. 

وی تاکید کرد: روند احیا فرایندی است که دیگر صحبت این دولت و آن دولت نیست، مزیت آن بر این است که در دولت یازدهم اراده اجرایی به وجود آمد در غیر اینصورت سازمان حفاظت محیط زیست برنامه های احیای دریاچه ارومیه را از قبل از سال 84 آغاز کرده بود. 

باقرزاده کریمی اضافه کرد:هشدارهای خشک شدن دریاچه را در سال 80 داده بودیم، بعد از آن برنامه ریزی های نرم افزاری را تهیه کردیم، مطالعات ، انجام شد و یک سری کارها را با افت و خیزهایی آغاز کردیم اما به علت وجود برخی ضعف ها وارد مرحله اجرا نشدیم که اراده اجرایی در دولت یازدهم وارد عمل شد، در واقع به لحاظ بلوغ برنامه ای مشکل نداریم بلکه مشکل در همان چهار عدم قطعیت است که باید برطرف شود.