نظامی‌گری عربی

آنتونی کوردزمن

پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی

تحقیقات جدید مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی تعادل نظامی تازه‌ای را ‌ در کشورهای خلیج‌فارس نشان می‌دهد. این تحقیق با نام «همکاری راهبردی کشورهای عربی با ایالات‌متحده و تغییر تعادل امنیتی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس» منتشر شده است.


درفصل دوم و سوم این مطالعه تحقیقات تازه درخصوص میزان هزینه‌های نظامی ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتشر شده است. در فصل‌های بعد از این دو نیز تحلیلی در مورد ممنوعیت ورود تسلیحات متعارف به ایران صورت گرفته است. در این فصل یک مقایسه نیز بین ایران و کشورهای خلیج‌فارس درباره انتقال تسلیحات متعارف وجود دارد. در فصل پنجم این تحقیقات هم به همکاری نظامی کشورهای عربی خلیج‌فارس با ایالات‌متحده پرداخته شده است. این تحقیقات نشان می‌دهد که کشورهای عربی خلیج‌فارس پیش از اینکه توافق هسته‌ای حاصل شود، در مقیاس وسیعی دست به خرید تسلیحات زد‌ه‌اند. البته هنوز آنها در زمینه نیروی انسانی پیشرفت چندانی نداشته‌اند. این تحقیقات نشان می‌دهد براساس دکترین همکاری ایالات‌متحده با کشورهای عربی، مجهزترین و به‌روزترین تسلیحات نظامی به این کشورها تعلق گرفته و برخی از تجهیزات فوق مدرن در راه این کشورها قرار دارند. (ص 543-597).


در تخمین‌های صورت گرفته، کشورهای خلیج‌فارس با فاصله فراوانی در خرید تسلیحات از ایران پیشتاز هستند. موسسات IISS و IHS که با ایالات‌متحده همکاری می‌کنند، تصویر بزرگ‌تری از خرید تسلیحات نظامی فوق‌مدرن از سوی کشورهای عربی کشیده‌اند که به شرح زیر است:


1. کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس در شورای همکاری خلیج‌فارس از سال 1997 به این سو، خرید تسلیحات متعارف خود را 6 برابر کرده‌اند و این جریان همچنان در حال گسترش است. تخمین‌هایی که در این‌باره وجود دارد چندان قابل تایید نیست اما گفته می‌شود که این کشورها حدود 114 میلیارد دلار خرید تسلیحات متعارف داشته‌اند در حالی که این رقم برای ایران حدود 16 میلیارد دلار است.


۲. عربستان به تنهایی ۵/ ۵ برابر ایران دست به خرید تسلیحات متعارف زده و امارات به‌رغم کوچکی کشورش ۲ برابر ایران خرید تسلیحات داشته است. اگر همه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس را با ایران مقایسه کنید، این کشورها سرجمع ۹ برابر بیشتر از ایران خرید تسلیحات متعارف داشته‌اند.


3. سرویس تحقیقات کنگره‌ای ایالات‌متحده تخمین می‌زند که ایران در بین سال‌های 2004 تا 2007 به مقدار 4/ 3 میلیارد دلار تسلیحات تازه دریافت داشته است و در بین سال‌های 2008 تا 2011 این رقم به 800 میلیون دلار رسیده است و در کل نیز این کشور به تسلیحات مدرن دسترسی نداشته است. کشورهای عربی خلیج‌فارس در دوره یاد شده نخست 22.6 میلیارد دلار خرید تسلیحات داشته‌اند و در دوره نخست مطالعه تطبیقی، این رقم به 9/ 15 میلیارد دلار رسیده است.



تحقیقات جدید مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی تعادل نظامی تازه‌ای را ‌ در کشورهای خلیج‌فارس نشان می‌دهد. این تحقیق با نام «همکاری راهبردی کشورهای عربی با ایالات‌متحده و تغییر تعادل امنیتی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس» منتشر شده است.


4. اگر یک نگاه کلی به سال‌های 2004 تا 2007 بیندازیدایران 2/ 4میلیارد دلار در بازار انتقال اسلحه نقش داشته است ولی کشورهای حوزه خلیج‌فارس 5/ 38 میلیارد دلار سهم داشته‌اند که 9 برابر بیشتر از ایران است. این در حالی است که این کشورها به سلاح‌های فوق مدرن نیز دسترسی داشته‌اند.


۵. سرویس تحقیقات کنگره‌ای ایالات‌متحده همچنین تخمین می‌زند ایران بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ به میزان ۱/ ۲ میلیارد دلار برای خرید تسلیحات جدید هزینه کرده است و این رقم در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ به ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است و باز هم تاکید شده ایران به تسلیحات فوق‌مدرن و پیشرفته دسترسی نداشته است اما کشورهای عربی خلیج‌فارس در دوره نخست زمانی گفته شده ۵/ ۳۰میلیارد دلار و در دوره دوم نیز ۶/ ۷۵ میلیارد دلار دستور خرید تسلیحات تازه داده‌اند.


6. اگر به‌طور کلی به سال‌های 2004 تا 2011 نیز نگاهی بیندازید ایران در کل 4/ 2میلیارد دلار برای خرید تسلیحات هزینه کرده است و کشورهای حاشیه خلیح فارس 1/ 106 میلیارد دلار. این رقم البته در دوره زمانی 2008 تا 2011 به‌طرز عجیبی رشد داشته و در سال‌های یاد شده آنها 40 برابر بیشتر از ایران خرید تازه برای تسلیحات داشته‌اند.


این آمار و ارقام بدون در نظر گرفتن افزایش نیروهای آمریکایی در خلیج‌فارس به نگارش درآمده است. در این تحقیقات به حضور وسیع آمریکا در این منطقه هیچ اشاره‌ای نشده است. این کشور در این منطقه حضور قوی دارد و ناگزیر نیز تسلیحات مجهز خود از جمله جنگنده‌های رادارگریزش را همراه خود کرده است. این تحقیقات همچنین نشان دادند که آمریکا همچنان یک متحد قوی برای کشورهای عربی خلیج‌فارس به‌حساب می‌آید و آمریکا قصد ندارد به وسیله ایران آنها را مهار کند. در بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷، ایالات‌متحده به تنهایی به مقدار ۳/ ۷ میلیارد دلار از ۶/ ۲۲ میلیارد دلار از تجهیزات جنگی فوق مدرن صادر شده به کشورهای عربی را بر عهده داشته است. در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ که رقم واردات تسلیحات جنگی کشورهای عربی به ۹/ ۱۵ میلیارد دلار رسیده بود، آمریکا در فروش تسلیحات به ارزش۴/ ۹ میلیارد دلار، از رقم فوق، نقش عمده داشته است.


از قضا ایالات‌متحده در توازن نظامی خلیج‌فارس در آینده نقش مهمی دارد. آمریکا از رقم 5/ 30 میلیارد دلاری که کشورهای عربی در بین سال‌های 2004 تا 2007 برای خرید تجهیزات تازه داشته‌اند، نقش 9/ 7 میلیارد دلاری برعهده داشته است. در بین سال‌های 2008 تا 2011 نیز این کشورها 6/ 75 میلیارد دلار خرید تجهیزات داشته‌اند که آمریکا به تنهایی 5/ 64 میلیارد دلار از این تجهیزات را در اختیار آنها گذاشته است. یک موسسه تحقیقاتی نشان می‌دهد از اکتبر سال 2010 تا اکتبر سال 2014 آمریکا در مجموع 435/ 90 میلیارد دلار تجهیزات و تسلیحات جنگی به عربستان سعودی فروخته است.