تدبیـر روسـی بـرای نجـات روبـل

حسین موسوی: ریزش قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار و همچنین بی‌تاثیر بودن افزایش نرخ سود در روسیه و سقوط دوباره روبل، بر بازارهای جهانی تاثیر منفی گذاشت. بهای نفت برنت در بازار‌های جهانی روز گذشته برای اولین‌ بار از ژوئیه ۲۰۰۹ تاکنون به زیر ۶۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد. به گزارش رویترز، در پی رکود فعالیت کارخانه‌ها در چین و کاهش ارزش ارز در بازار‌های نوظهور که انتظار تقاضا را کاهش داد، بهای نفت برنت روز سه‌شنبه به کمتر از ۶۰ دلار در هر بشکه رسید. بهای نفت از ماه ژوئن که به ۱۱۵ دلار در هر بشکه رسیده بود به دلیل افزایش عرضه و کاهش تقاضا تقریبا نصف شده است.

این در حالی است که سازمان کشور‌های صادر‌کننده نفت، اوپک، تاکنون در برابر درخواست‌ها برای کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها مقاومت کرده است. آمارها مبنی بر کاهش فعالیت کارخانه‌ها در چین برای اولین‌بار در هفت ماه گذشته که بر موجی از گزارش‌ها مبنی بر رکود در دومین اقتصاد بزرگ جهان افزوده است، باعث کاهش قیمت نفت شده است. موسسه فیلیپ‌ فیوچرز در سنگاپور اعلام کرد: چین سال ۲۰۱۴ را در شرایط ضعیفی به پایان می‌رساند و درخواست‌ها برای محرک‌های اقتصادی در این کشور رو به افزایش است. بهای نفت برنت برای تحویل در ماه ژانویه امروز با یک دلار و ۳۱ سنت کاهش در هر بشکه به ۵۹ دلار و ۷۵ سنت رسید که پایین‌ترین سطح از ژوئیه ۲۰۰۹ تاکنون است. همچنین نفت سبک آمریکا برای تحویل در همین ماه با یک دلار و ۶ سنت کاهش ۵۴ دلار و ۸۵ سنت در هر بشکه معامله شد. بانک «گلدمن ساکس» آمریکا اعلام کرد: بازار نفت در حال تجربه کردن تغییر هزینه‌ها است که تعیین زمان اشباع بازار را شدیدا دشوار می‌کند. این بانک آمریکایی افزود: برای بازار اشباع شده لازم است قیمت‌ها کمتر از هزینه‌ها باشد، هزینه‌ها تقریبا به سرعت قیمت‌ها رو به کاهش است و به معنی این است که تولید‌کنندگان نفت می‌توانند هزینه کمتری را برای همان مقدار تولید یا بیشتر داشته باشند. تحلیلگران می‌گویند: ضعف اقتصادی بازار‌های نوظهور و کاهش ارزش ارز آنها نیز در کاهش قیمت نفت تاثیر داشته است. همچنین سقوط مجدد روبل در روز دوشنبه، امیدها را برای بهبودی اقتصاد روسیه کمرنگ کرد. در این شرایط بانک مرکزی هند در حال مداخله برای حمایت از واحد پولی روپیه در روزهای اخیر بوده که ناشی از کسری تجاری رو به وخامت است. همچنین در اندونزی ارزش روپیه به پایین‌ترین سطح ۱۶ سال اخیر در برابر دلار رسیده است. گلدمن ساکس اعتقاد دارد که کاهش شدید قیمت تمام کالاها و کاهش ارزش ارز باعث کاهش تقاضای نفت در کشور‌های نوظهور آمریکای لاتین و خاورمیانه شده است. این در شرایطی است که بانک مرکزی روسیه روز سه‌شنبه نرخ بهره را با ۵/۶ درصد افزایش به ۱۷ درصد رساند تا از سقوط ارزش روبل جلوگیری کند. این طرح اما تاکنون نتوانسته پاسخگوی طرح مورد نظر روسیه باشد و ارزش روبل روسیه باز هم در روز دوشنبه کاهش یافت. به نوشته روزنامه واشنگتن پست، روسیه در بازارهای جهانی یک دشمن تازه پیدا کرده و آن هم بازارهای ارزی در این کشور است. روسیه تقلا می‌کند که در بحبوحه پایین آمدن قیمت نفت ارزش روبل را بالا نگه دارد و به همین منظور نرخ بهره بانکی را به ۱۷ درصد رسانده است. «نیل اروین»، کارشناس حوزه اقتصاد بین‌الملل می‌گوید که بانک مرکزی روسیه در یک تصمیم ناگهانی و با افزایش فوق‌العاده سود بانکی قصد دارد که اقتصاد زخمی خود را به دلیل پایین آمدن قیمت نفت در بازارهای جهانی ترمیم کند.

روسیه پیش از این نیز توانسته بود با استفاده از این حربه، بدهی بالای روسیه را در سال ۱۹۹۸ جبران کند و به روبل ارزش دوباره بدهد. روسیه نیز در آن سال با مشکل مشابهی مواجه شده بود. قیمت پایین نفت و سقوط ارزش روبل، باعث شده بود اقتصاد این کشور با بحران روبه‌رو شود. بانک مرکزی این کشور توانست با افزایش نرخ سود بانکی، هم ارزش روبل را احیا کند و هم قطار رونق اقتصادی این کشور را به روی ریل بازگرداند. اما در حال حاضر این پرسش مطرح شده است: اطلاعیه بانک مرکزی روسیه (مبنی بر افزایش نرخ سودبانکی) که در ساعت ۱ بامداد روی سایت بانک مرکزی این کشور قرار گرفت آیا بازارها را آرام می‌کند یا نه؟

نیل اروین اعتقاد دارد که اگر این ترفند بانک مرکزی روسیه نتواند این معضل را حل کند، ممکن است این روش نتیجه عکس بدهد و سرمایه‌گذاران آن‌را به عنوان نشانه‌ای از ضعف بیشتر اقتصاد روسیه قلمداد کنند و بی‌اعتمادی‌ها را افزایش دهد. برخی اقتصاددانان می‌گویند روسیه در باتلاق رکود تورمی گیر افتاده و در حال دست و پا زدن بیشتر است. همین دست و پا زدن باعث می‌شود اقتصاد این کشور بیشتر در باتلاق فرو رود. شرایط در این کشور در حال حاضر به‌گونه‌ای است که تورم روندی فزاینده دارد و همزمان رشد نیز روندی کاهنده به خود گرفته است. دولت روسیه انتظار دارد نرخ تورم در پایان سال جاری به ۱۰ درصد یا بیشتر برسد و اگر این روند ادامه یابد، سال بعد به رکود خواهد انجامید. نشانه نگران‌کننده در اقتصاد روسیه این است که مسکو قصد دارد با برداشتن قدم‌های بزرگ جلوی کم‌ارزش شدن روبل را بگیرد اما این موضوع باعث خواهد شد سرمایه‌گذاران به دلیل اینکه روبل در حال از دست دادن ارزش خود است کالاهای مصرفی خود را نگه دارند و از آنها در برابر بی‌ارزش شدن روبل روسیه محافظت به‌عمل آورند. در حال حاضر در بازار لوازم خانگی، از جمله، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و تلویزیون این مورد مشاهده شده و صاحبان سرمایه در این بازار، حاضر به خرید و فروش نیستند. با این وجود «الویرا شاخیپ‌زادووانا نابیولینا»، رئیس بانک مرکزی روسیه اعتقاد دارد که بالا بردن نرخ سود بانکی باعث می‌شود که افراد حقیقی و شرکت‌های روسیه تشویق شوند به جای اینکه روبل را تبدیل به دلار کنند آن را در داخل بانک‌ها به صورت سپرده‌گذاری ذخیره کنند. نابیولینا می‌گوید که حتی افزایش نرخ سود بانکی کمک می‌کند که تورم در روسیه تحت نظر قرار گیرد. بانک مرکزی روسیه در توجیه این اقدام خود در خصوص بالا بردن نرخ سود در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این تصمیم از استهلاک روبل جلوگیری به‌عمل می‌آورد و خطر تورم را کاهش می‌دهد. این در شرایطی است که افزایش شگفت‌انگیز نرخ سود در خط‌مشی‌های اقتصادی این کشور تاثیر چندانی نداشته است. بنا بر آمارهای اعلام شده، روسیه تاکنون ۷۵ میلیارد دلار هزینه کرده تا روبل را سرپا نگه‌دارد. از نشانه‌های این موضوع هم سقوط دوباره روبل در روز دوشنبه است که نزدیک به ۱۰ درصد افت داشته است. در این شرایط گفته می‌شود ارزش روبل نسبت به ابتدای سال ۲۰۱۴، به نصف رسیده است. در روز دوشنبه هر ۶۴ روبل برابر با یک دلار معامله می‌شده است. «آلکسی ال. کودرین»، وزیر سابق اقتصاد روسیه می‌گوید که سیاست‌های نامتوازن در اقتصاد این کشور باعث استهلاک اقتصاد این کشور شده است. کودرین در سال ۲۰۰۸، باعث شد که مسکو از توفان رکود اقتصادی اروپا در امان بماند و جزو معدود کشورهایی بود که توانست از این مهلکه جان سالم به‌در برد. «کودرین» روز گذشته در سایت توییتر در این خصوص پستی را توییت کرده بود و از سیاست‌های نامتوازن اقتصادی انتقاد کرده بود. او در صفحه توییتر خود نوشت: «سقوط روبل و بازار سهام تنها به دلیل پایین آمدن قیمت نفت و تحریم‌ها نیست، بلکه به اقدامات نامطمئن غیراقتصادی دولت باز می‌گردد.» بانک مرکزی روسیه در اوضاع دشواری گیر کرده است. خبرگزاری اینترفاکس پس از سقوط دوباره روبل در روز دوشنبه در مطلب اصلی خود نوشت: «فروپاشی سریع روبل» و سپس گزارش‌نویس این مطلب نوشت که بانک مرکزی روسیه باید اقدامات جدی‌تری انجام دهد، شاید اقدامات اضطراری.