عقب‌نشینی داعش از کوبانی

گروه جهان: تا پیش از یورش داعش به کوبانی کمتر کسی بود که نام این شهر را شنیده باشد؛ شهری که همچون نقطه‌ای در نقشه جغرافیایی سوریه بوده و جمعیت آن اندکی بیش از ۵۱ هزار نفر است. اکنون نام این شهر بر صدر اخبار جهانی و در صدر بسیاری از خبرگزاری‌ها نشسته است. حملات داعش به شهر کوبانی در حالی این شهر را در معرض سقوط قرار داده که خبرگزاری رویترز اعلام کرد حملات هوایی نیروهای ائتلاف، داعش را عقب رانده است. این گزارش می‌افزاید پس از افراشته شدن پرچم داعش بر بخش شرقی کوبانی، نیروهای ائتلاف به همراه متحدان عرب حمله به مواضع این گروه در سوریه را شدت بخشیده‌اند. «ادریس نسان» از مقام‌های ارشد کرد می‌گوید: «داعش اکنون در خارج از شهر است. بمباران‌ها بسیار شدید است و داعش از بسیاری از مواضع خود عقب‌نشینی کرده است.» او در حالی این را بزرگ‌ترین عقب‌نشینی داعش می‌داند که مقام‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند اگرچه کوبانی سقوط خواهد کرد اما این برای آمریکا عامل نگرانی نیست. سی‌ان‌ان و نیویورک تایمز در گزارش‌های خود خبر از سقوط قریب‌الوقوع کوبانی می‌دهند. با شدت گرفتن درگیری میان مدافعان کرد با نیروهای داعش تحولات میدانی نشان می‌دهد که این شهر احتمالا به زودی سقوط خواهد کرد. در این صورت، طرح اوباما برای مبارزه با داعش با چالشی جدی و علامت سوالی بزرگ مواجه خواهد شد. به گزارش سی‌ان‌ان چند تن از مقام‌های ارشد دولت آمریکا در همین رابطه اعلام کردند «اگرچه کوبانی به زودی سقوط خواهد کرد اما این نگرانی اصلی آمریکا نیست.» در صورت سقوط کوبانی و افتادن این شهر به دست داعش، نیروهای خودخوانده خلافت اسلامی منطقه‌ای به وسعت ۱۰۰ کیلومتر در خاک عراق و سوریه را در اشغال خود خواهند داشت و با ترکیه همسایه خواهند شد. مقام‌های آمریکایی اعلام کردند که هدف اولیه آنها نجات شهرها و روستاهای سوریه نیست بلکه دنبال کردن رهبران ارشد داعش، تسخیر پالایشگاه‌های نفت و زیرساخت‌های دیگری است که توانایی این گروه برای انجام عملیات- به‌ویژه در عراق- را محدود می‌سازد. به گزارش سی‌ان‌ان مقام‌های آمریکایی می‌گویند به چند دلیل نجات عراق هدفی مهمتر و استراتژیک‌تر از سوریه است. اول، دولت آمریکا با دولت عراق دارای رابطه است. در مقابل، چنین رابطه‌ای با دولت سوریه وجود ندارد و اوباما در عوض خواهان سقوط اسد است. دوم، ایالات متحده در عراق شرکایی « روی زمین» دارد که شامل نیروهای ارتش عراق و پیشمرگه‌های کرد هستند.

روز سه‌شنبه، یک مقام ارشد سازمان ملل متحد از رهبران جهان خواست تا برای دفاع از مبارزان کرد و شهر کوبانی اقدام جدی‌تری انجام دهند. «استافان دو میستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه می‌گوید: «آنها با شجاعتی در خور ستایش در حال دفاع از خود هستند. اما اکنون به شرایطی رسیده‌اند که دیگر کاری نمی‌توانند از پیش ببرند.» او می‌افزاید: «کردها با سلاح‌های معمولی در حال مبارزه هستند در حالی که داعش به سلاح‌های سنگین و تانک و خمپاره‌انداز مجهز هستند. جامعه بین‌المللی باید از آنها دفاع کند.» مقام‌های دولت آمریکا می‌گویند: «اگر همه چیز طبق برنامه پیش رود، در زمان مقتضی به سوریه روی خواهیم آورد. البته برخی اپوزیسیون سوریه به خوبی آموزش دیده‌اند و می‌توانند با داعش به مقابله برخیزند.»

بهانه‌جویی اردوغان

دولت ترکیه در برابر درخواست‌ها برای اعزام نیرو به مرز آن هم در فقدان منطقه پرواز ممنوع برای دفع نیروی هوایی سوریه مقاومت کرده است. دولت آمریکا اما این را بهانه‌جویی ترکیه برای بی‌عملی می‌داند. مقام‌های ارشد دولت اوباما به شرط فاش نشدن نام اعلام کرده‌اند که «نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا (و با وجود حملاتی که به مواضع داعش داشته‌اند) منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه به وجود آورده‌اند. بنابراین بهانه‌جویی ترکیه قابل پذیرش نیست.» این مقام‌ها با انتقاد از ترکیه می‌گویند: «خشم زیادی از ترکیه در میان محافل آمریکایی هست؛ چراکه این کشور حتی حاضر نیست یک مایل پا آن‌سوتر از مرز خود بگذارد. پس از آن همه فریاد و فغان از فاجعه بشردوستانه در سوریه، آنها بی‌خیالی و بی‌عملی را پیشه کرده تا از فاجعه‌ای دیگر احتراز کنند.» این بی‌عملی اردوغان تبعاتی برای این کشور در عرصه داخلی هم داشته است. بر همین اساس، در اعتراض به بی‌عملی دولت ترکیه در قبال تحولات شهر کردنشین کوبانی، کردهای ترکیه در بسیاری از مناطق این کشور دست به تظاهرات زدند. پلیس در حالی با گاز اشک‌آور و خودروهای آب‌پاش به متفرق کردن معترضان پرداخت که آنها به آتش زدن ماشین‌ها و لاستیک‌ها در خیابان‌ها پرداختند. این تظاهرات بیشتر در مناطق شرقی و جنوب غرب ترکیه که کردنشین است، جریان داشت. اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه پیش از این اعلام کرده که کوبانی به زودی سقوط خواهد کرد. این اعتراض‌ها همچنین به آنکارا و استانبول هم کشیده شد و دست کم ۱۰۰ نفر بازداشت و ۳۰ نفر مجروح شدند که ۸ پلیس در زمره مجروحان بودند. دو نفر از معترضان در شهر «سرت» و یک نفر دیگر در محله «باتمان» کشته شدند. مقام‌های ترک اعلام کردند که در شهرهای دیاربکر، سرت و وان مقررات منع آمد و شد برقرار شده است. مقام‌های آمریکایی می‌گویند جان کری وزیر امور خارجه آمریکا طی ۷۲ ساعت گذشته چندین بار با داود اوغلو نخست‌وزیر ترکیه و مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه تلفنی صحبت کرده تا بحران مرزی را حل و فصل کنند، اما تاکنون راه به جایی نبرده است.

کردها، گروگانِ اردوغان

سیم خاردارها به وضوح در مرز ترکیه مشاهده می‌شود. ارتش ترکیه از میان سیم خاردارها هم سیل آوارگان را مشاهده می‌کند و هم دود ناشی از آتش‌ها را. سربازان ترکیه که در پشت خاکریزها پناه گرفته‌اند با دوربین‌های خود به راحتی اوضاع را رصد می‌کنند و صدای انفجار و درگیری‌ها به وضوح شنیده می‌شود. کوبانی در ۲کیلومتری مرز ترکیه قرار دارد. در صورت سقوط کوبانی و همسایگی داعش با ترکیه، این گروه تهدیدی امنیتی برای ترکیه خواهد بود.

اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که شهر به زودی سقوط خواهد کرد. مبارزان کرد، در صورت سقوط کوبانی، از حمام قریب‌الوقوع خون خبر می‌دهند. به گزارش نیویورک تایمز، اردوغان روز سه‌شنبه اعلام کرد که کشورش تمایل ندارد وارد نبردی گسترده با داعش شود؛ مگر اینکه ایالات متحده حمایت از شورشیان سوری برای سقوط بشار اسد را بپذیرند. این باعث تنش ترکیه با آمریکا شده، چرا که رئیس‌جمهور آمریکا از ترک‌ها خواسته تا نقش فعال‌تری علیه داعش به عهده بگیرند و بحث سقوط اسد را به زمانی دیگر موکول کنند.

«محمود نَبو»، ۳۵ ساله و از کردهای سوریه، می‌گوید: «اکنون می‌توانم ببینم که گلوله‌ها همچون رگبار باران در حال نزدیک شدن به ما و باریدن بر سر ماست. ما فکر می‌کردیم با حمله نیروهای ائتلاف، داعش متوقف می‌شود اما نزدیک شدن آنها را لحظه به لحظه احساس می‌کنم.» تحلیلگران می‌گویند کردهای کوبانی اکنون «گروگان» اردوغان هستند تا آن امتیازاتی را که می‌خواهد نه تنها از واشنگتن بلکه از رهبران کرد- دشمنان دیرین داخلی‌اش- به دست آورد. «سونر چاغاپتای» تحلیلگر ارشد ترک در موسسه واشنگتن برای خاور نزدیک می‌گوید: «هدف ترکیه همانا تضعیف حزب کارگران کردستان یا «پ‌ک‌ک» در مذاکرات صلح با دولت ترکیه است.» ترکیه همچنین از مبارزان کرد می‌خواهد تا اسد را محکوم کرده و آشکارا برای مبارزه با او به شورشیان سوریه بپیوندند. گفته می‌شود معامله‌ای نانوشته میان دولت اسد با کردها وجود دارد. این معامله نانوشته این است که مبارزان کرد و رهبران سیاسی محلی کنترل مناطق کردنشین را بپذیرند و در عوض اسد خودمختاری نسبی آنها را تایید کند و آنها هم دیگر علیه دولت اسد دست به سلاح نبرند. در برخی جبهه‌ها آنها در کنار نیروهای سوری جنگیده‌اند. کوبانی اکنون در بن‌بست سقوط قرار گرفته است. آوارگان در پشت حصارهای مرزی با ترکیه زیر فشار هستند. نه راه پس دارند و نه راه پیش. از سوی دیگر، نیروهای ترکیه آنها را به داخل مرز خود راه نمی‌دهند و مقام‌های ترک اعلام کرده‌اند عبور و مرور سوری‌ها و کردهای ترکیه در مرز را متوقف کرده‌اند.

اندکی آن سوتر از مرز ترکیه «عمر علوش» یک کرد سوری که از دست داعش گریخته به سربازان ترکیه می‌گوید: «ما زمانی مورد استقبال شما قرار می‌گیریم که تفسیر داعش از اسلام را بپذیریم. ما هرگز به این آدم‌ها اعتماد نمی‌کنیم.» با این حال، «آونی آلتینداج» یکی دیگر از تماشاگرانی که بر دامنه یک تپه ایستاده می‌گوید داعش قوی‌تر از چند حمله هوایی است. او به نیروهای مدافع کرد اشاره می‌کند و می‌گوید: «آنها انتظار داشتند که در جنگ با داعش مورد حمایت قرار گیرند اما همه چیز بر باد رفت.» او می‌گوید: «ترکیه نمی‌خواهد با آن گروهی که دشمن ‌نامد، بجنگد. به همین دلیل است که افتادن کوبانی به دست داعش به نفع ترکیه است.»