جمعه سیاه در مصر

در نا‌آرامی‌های روز جمعه دست‌کم ۲۶ نفر کشته شدند سران بلندپایه اخوان‌المسلمین دستگیر شده‌اند جمعه سیاه مصر گروه بین‌الملل- پس از آنکه ارتش مصر، محمد مرسی را از مقام ریاست‌جمهوری برکنار و قانون اساسی را تعلیق کرد، جمعه چهاردهم، تیرماه، هواداران مرسی از یک سو و مخالفان او از سوی دیگر، به خیابان‌ها آمدند و درگیری‌ها در این کشور چندین کشته برجای گذاشت. خبر‌ها همچنین حاکی از دستگیری رهبران بلند‌پایه اخوان‌المسلمین است. همزمان یک گروه جدید اسلام‌گرا در مصر، سرنگونی مرسی را کودتا و آن را «جنگ با اسلام» توصیف کرد. از سوی دیگر نخست‌وزیر ترکیه، این اقدام را به شدت محکوم کرد. به گزارش منابع خبری، هواداران مرسی پیشتر اعلام کرده بودند که روز جمعه دست به راهپیمایی خواهند زد. سران جنبش اعتراضی «نا فرمانی» مصر نیز از مخالفان مرسی خواسته بودند در خیابان‌ها بمانند. ارتش مصر نیز اعلام کرده‌بود اجازه برگزاری اعتراضات «مسالمت‌آمیز» را از کسی نمی‌گیرد. اما اعتراضات مصر، مانند روزهای گذشته، چندان با مسالمت پیگیری نشد و گزارش‌هایی از درگیری‌های هواداران مرسی و ارتش و مخالفان منتشر شد‌ه که حاکی از کشته‌شدن بین ۲۶ تا ۳۰ نفر است. حزب آزادی و عدالت، که بازوی سیاسی گروه اخوان‌المسلمین است، از به حرکت درآمدن «میلیون‌ها نفر» در سراسر مصر در اعتراض به برکناری محمد مرسی استقبال کرده و خواهان ادامه این تظاهرات شده‌است. حزب آزادی و عدالت همزمان تاکید کرده است که این تظاهرات باید مسالمت‌آمیز باشد. این در شرایطی است که بخشی از این درگیری‌های خونین در اطراف میدان تحریر رخ داده است و در آن دو گروه مخالف و هوادار مرسی -بنا بر گزارش‌ها- با آنچه در دست داشتند از چوب و چماق تا بطری به زد و خورد با هم پرداخته‌اند. در شهر اسکندریه نیز درگیری‌ها تلفات جانی برجا گذاشته‌است. در این شهر نیز دو گروه از کوکتل مولوتف، سنگ و شبیه این‌ها برای حمله به یکدیگر استفاده کرده‌اند. دست‌کم ۱۲ نفر در این شهر جان خود را از دست داده‌اند. در مجموع گزارش‌ها از درگیری‌ها در دست‌کم هشت استان خبر می‌دهند. در قاهره هواداران مرسی پس از نماز جمعه به سوی پایگاه مرکزی گارد ریاست جمهوری که رییس‌جمهوری برکنار شده در آن نگهداری می‌شود حرکت کردند و این آغاز درگیری شدیدی بین ارتش و معترضان شد. شلیک به هواداران مرسی هم جان دست کم سه نفر را گرفت. در این میان چهره‌های سرشناس اخوان‌المسلمین، از جمله رهبر این گروه، در جمع هواداران مرسی سخنرانی کردند و به ارتش و دولت موقت تاختند. آنها گفته‌اند تا زمان بازگشت مرسی به قدرت، دست از اعتراض بر نمی‌دارند. البته مخالفان مرسی نیز از روز جمعه برنامه‌هایی را برای حضور خیابانی، طی هفته پیش رو اعلام کرده‌اند. پس از سخنرانی‌ها و درگیری‌های نخستین، هواداران مرسی خواستند خود را به میدان تحریر، که محل اصلی تجمع مخالفان مرسی است، برسانند. درگیری‌های شدید و خونین میان آنها، بیشتر در ورودی‌های میدان تحریر‌ رخ داده است. طی ساعت‌های متمادی، ورودی‌های میدان تحریر و محله‌های اطراف صحنه نبرد این دو گروه بوده‌است. در برخی موارد نیز هواداران مرسی با نیروهای امنیتی درگیر شده‌اند. علاوه بر قربانیان غیرنظامی، گزارش‌ها از زخمی شدن سربازان مصری نیز حکایت دارد. بنا بر گزارش‌ها، گفت‌وگوهایی با محمد مرسی انجام شده تا او هواداران خود را از خشونت نهی کند. هرچند خشونت‌هایی که گزارش شده‌، تنها از سوی هواداران او انجام نشده‌است. شیخ الازهر نیز روز جمعه در سخنانی گفت: «دین و ملی‌گرایی از خون‌ریزی به دور است. دنیا ارزش یک قطره خون ریخته شده یک مظلوم را ندارد». پس از این درگیری‌های خونین، جمعه شب اوضاع قاهره آرام گزارش شده‌ است. کشورها و نهاد‌های بین‌المللی هم به خشونت‌ها و تشنج‌های روز جمعه واکنش نشان داده‌اند. ایالات متحده از همه طرف‌ها خواسته‌است از خشونت دوری و آن را محکوم کنند. شورای صلح و امنیت سازمان وحدت آفریقا هم عضویت این کشور را در این سازمان به حال تعلیق درآورد. سازمان وحدت آفریقا معمولاً عضویت آن دسته از کشورهایی را که در آنها تغییرات سیاسی خلاف قانون اساسی انجام می‌شود به حال تعلیق در می‌آورد. در بیانیه‌ای که سازمان وحدت آفریقا به همین مناسبت منتشر کرد، آمده است که این نهاد آفریقایی هر نوع قدرت‌گیری غیرقانونی را در هر کجا محکوم می‌کند. در واکنش، وزیر امور خارجه مصر نسبت به تصمیم سازمان وحدت آفریقا ابراز تأسف کرد. ناوی پیلای، رییس امور حقوق بشری سازمان ملل متحد نیز از دستگیری‌های گسترده اعضای اخوان‌المسلمین ابراز نگرانی کرده است. طی روزهای گذشته نیز مقام‌های کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی علاوه بر نشان دادن نگرانی خود از ورود ارتش به کارزار سیاسی، خواسته بودند تا هر چه زودتر قدرت در انتخاباتی همگانی به غیرنظامیان بازگردانده شود. دستگیری خیرات شاطر و سران بلند‌پایه اخوان المسلمین در تحولی دیگر، یک سخنگوی وزارت کشور مصر به آسوشیتدپرس گفت که شامگاه جمعه خیرات شاطر، معاون رهبر حزب اخوان‌المسلمین، به همراه برادرش در آپارتمانی در شرق قاهره، بازداشت شده‌اند. به گفته این سخنگو، شاطر به تحریک تظاهرات‌کنندگان به انجام اعمال خشونت‌آمیز متهم شده‌است. پیش‌تر گزارش شده بود که ارتش و نیروهای امنیتی در پی یافتن ده‌ها تن از مسوولان اخوان‌المسلمین هستند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده برای نزدیک به ۳۰۰ عضو این حزب اسلام‌گرا، حکم بازداشت صادر شده است. از شامگاه چهارشنبه، نیروهای امنیتی سعد‌الکتاتنی، رهبر حزب آزادی و عدالت، شاخه سیاسی اخوان المسلمین، و رشاد البیومی، قائم‌مقام رهبر اخوان المسلمین را بازداشت کرده‌اند. پیش از آن نیز محمد بدیع، رهبر اخوان‌المسلمین که می‌خواست از یک گذرگاه مرزی به لیبی برود، بازداشت شد. جنگ علیه اسلام در این میان یک گروه جدید اسلام‌گرا در مصر روز شنبه اعلام موجودیت کرد و برکناری محمد مرسی،‌ رییس‌جمهوری این کشور توسط ارتش و کشته‌شدن تظاهرکنندگان هوادار او را جنگ علیه اسلام خواند. به گزارش خبرگزاری رویترز،‌ گروه انصار الشریعه گفت که اقدام به جمع‌آوری سلاح و آموزش نظامی اعضای خود خواهد کرد. این گروه اسلام‌گرا مسوول حوادث اخیر در مصر را سکولارها،‌ هواداران حسنی مبارک، مسیحیان قبطی، نیروهای امنیتی و فرماندهان ارتش دانست. واکنش اردوغان در واکنش به تحولات مصر، نخست‌وزیر ترکیه ، سه روز بعد از برکناری مرسی، اقدام ارتش را «کودتا» نامید و محکوم کرد. او همچنین واکنش قدرت‌های غربی را در قبال اقدام ارتش مصر مزورانه توصیف کرد. به گزارش رادیو فرانسه، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر اسلام‌گرای ترکیه گفت که کودتا در هر کجا که انجام شود اقدامی ناپسند و برخلاف دموکراسی است. اردوغان تاکید کرد که دموکراسی تنها از صندوق رأی به دست می‌آید و نه از قدرت نظامیان و رسانه‌ها. نخست وزیر ترکیه سپس کشورهای غربی را به اتخاذ سیاست یک بام و دو هوا در قبال اتفاقات سیاسی مصر متهم کرد و با اشاره به کودتاهای پی در پی در ترکیه افزود که هر کودتا باعث از دست رفتن دهه‌ها فرصت در ترکیه شد و نه فقط اقتصاد این کشور را فلج که هزینه‌های انسانی و مالی سنگینی را نیز به ملت ترکیه تحمیل کرد.