تحلیل «روزنامه نیویورک‌تایمز» از گفت‌و‌گوهای آینده صلح خاورمیانه میان صهیونیست‌ها و فلسطینیان
مذاکرات بی‌نتیجه
احسان ابطحی
دعوت ایالاتمتحده از فلسطینیان و رژیم صهیونیستی برای آغاز مذاکرات مستقیم صلح بایکدیگر به سرعت از سوی هر دو طرف پذیرفته شد، اما این تنها ظاهر قضیه است و ناظران سیاسی امید بسیار اندکی برای رسیدن به هدف خود یعنی برقراری صلحی فراگیر میان دو طرف در مدت یک سال دارند.
بخشی از دیوار حائل در نزدیکی شهرک صهیونیستی گیلو / عکس: AFP
احسان ابطحی
دعوت ایالاتمتحده از فلسطینیان و رژیم صهیونیستی برای آغاز مذاکرات مستقیم صلح بایکدیگر به سرعت از سوی هر دو طرف پذیرفته شد، اما این تنها ظاهر قضیه است و ناظران سیاسی امید بسیار اندکی برای رسیدن به هدف خود یعنی برقراری صلحی فراگیر میان دو طرف در مدت یک سال دارند. بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که هیچکدام از طرفین مذاکره تمایلی برای انجام مذاکرات ندارند. کابینه راست‌گرا و تندروی رژیم اسرائیل نه در حال حاضر و نه در گذشته هیچ اشتیاقی به انجام مذاکره با فلسطینیان که منجر به دست‌یابی به توافقی جامع شود، نداشته است. در سوی دیگر محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی هم اگرچه از شرکای خود در مذاکرات آینده صلح خاورمیانه میانه‌روتر است، اما آنقدر ضعیف است که اقتداری برای انجام این مذاکرات و پذیرش احتمالی توافق صلح ندارند.
زکریا القاق معاون دانشگاه القدس و از فلسطینیان میانه‌رو در این‌باره می‌گوید: «مذاکرات مستقیم گزینه عاجز‌ها و درمانده‌ها است.» او اضافه می‌کند: «این اقدام، نوعی خود‌فریبی است که ما را به هیچ‌جا نمی‌رساند.»
در میان اسرائیلی‌ها هم امید زیادی برای موفقیت مذاکرات صلح خاورمیانه دیده‌نمی‌شود. نائوم بارنئا، سر‌مقاله‌نویس سرشناس سیاسی در گفت‌و‌گویی تلفنی با روزنامه نیویورک‌تایمز در این‌باره گفت: «بسیاری از اسرائیلی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که از روند آینده صلح خاورمیانه نتیجه زیادی حاصل نخواهد شد و به عمر آنان کفاف نمی‌دهد. بنابر این چرا باید مذاکرات صلح برای آنان اهمیت داشته باشد؟»
جالب آنکه کسانی که مذاکرات آینده صلح خاورمیانه را بی‌نتیجه و بی‌سرانجام توصیف می‌کنند، نه اعضای حماس هستند و نه سران تندروی جامعه شهرک‌نشینان اسرائیلی در کرانه باختری رود اردن؛ بلکه میانه‌روهایی به شمار می‌روند که پیشتر از صلح خاورمیانه حمایت می‌کردند، اما امروز امیدی به آینده روند صلح ندارند.
شماری از اسرائیلی‌هایی که عمر حرفه‌ای خود را بر روی مذاکرات صلح خاورمیانه متمرکز کردهاند هم تاکید می‌کنند که شکست مذاکرات می‌تواند پیامد‌هایی بدتر از انجام ندادن این مذاکرات داشته‌باشد.
برای نمونه یوسی بیلن که سیاست را در سال ۲۰۰۸ میلادی و پس از سال‌ها عضویت در پارلمان و کابینه رژیم صهیونیستی کنار گذاشت روز جمعه گفت که تعیین جدول زمانی یک ساله برای دست‌یابی به صلح از سوی دولت اوباما اشتباه و غیر‌منطقی است.
بیلن که به وسیله تلفن با روزنامه نیویورک‌تایمز گفت‌و‌گو می‌کرد اضافه کرد: «این اشتباه بسیار بزرگی از سوی دولت ایالاتمتحده است.» او ادامه داد: «هیچ شانسی وجود ندارد که در مدت یک سال- یا دو سال یا سه سال- بتوان به صلح دست یافت. شکاف میان دو طرف بسیار عمیق است. نتانیاهو [نخست‌وزیر رژیم صیهونیستی] به قدرت نرسیده‌است تا بیت‌المقدس را به دو بخش تقسیم نماید یا راه حلی برای آوارگان فلسطینی پیدا کند.»
این در شرایطی است که مقامات دولت اوباما بر این باورند که اگرچه مذاکرات صلح میان دو طرف ممکن است مخاطره‌آمیز باشد، اما پیگیری نکردن آن، مخاطره‌آمیز‌تر خواهد بود و تنها راه پیش رو نشاندن رهبران فلسطینیان و اسرائیل در دو سوی یک میز با کمک آمریکا است.
از سوی دیگر و در طرف مقابل، حتی رهبر فلسطینی‌ها هم تمایلی به برگزاری مذاکرات صلح با اسرائیل ندارد. محمود عباس، رییس دولت خودگردان فلسطینی در یک سال و نیم گذشته در برابر درخواست‌های مکرر و متعدد نتانیاهو برای انجام مذاکرات بدون پیش‌شرط مقاومت کرد و آن را نپذیرفت. عباس در بیان علت مخالفت خود با درخواست نتانیاهو بارها تاکید کرده است که مذاکرات این چنینی برای سال‌های متمادی تکرار شده و به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است و تنها نتیجه آن از دست دادن آرام اما مداوم کرانه باختری رود اردن و واگذاری آن به شهرک‌نشینان اسرائیلی بوده‌است.
عباس امیدوار است که دولت اوباما سرانجام راه‌حلی را به مقامات رژیم صهیونیستی تحمیل کند که به باور او اسرائیلی‌ها را ناچار سازد زمین و قدرتی بیشتر از آنچه مطابق خواست کابینه نتانیاهو است در اختیارش قرار دهند. و این دقیقا همان دلیلی است که فلسطینیان تنها خواستار مذاکرات غیر‌مستقیم با مقامات رژیم صهیونیستی به وسیله آمریکایی‌ها هستند. اما عباس در دست‌یابی به این خواسته‌اش ناکام مانده و دولت ایالاتمتحده او را مجبور کرده‌است که وارد مذاکرات مستقیم شود.
مهدی عبدالهادی، رییس انجمن آکادمیک مطالعات امور بین‌المللی فلسطینیان - موسسه مطالعاتی مستقل در بیت‌المقدس شرقی- در این‌باره می‌گوید: «عباس درمیان مردم خود هیچ پشتیبانی ندارد.» عبدالهادی اضافه می‌کند: «همه می‌دانند که این کابینه اسرائیل هیچ چیزی به عباس نخواهد داد.»
این در حالی است که بسیاری از فلسطینیان - و البته شماری از چپ‌گرایان اسرائیلی- بر این باورند که اکنون شهرک‌های بسیار زیادی در کرانه باختری وجود دارند که می‌توانند منجر به ظهور یک کشور فلسطینی با ثبات در کنار اسرائیل شوند. این در شرایطی است که رشد شهرک‌ها با وجود اعلام توقف در ساخت‌و‌ساز‌ها از سوی نتانیاهو همچنان ادامه دارد.
این در شرایطی است که حمایت از ساخت‌وساز شهرک‌ها در کرانه باختری همچنان در اسرائیل به طور نسبی دیدگاهی قوی است. به بیان دیگر، اگر این دیدگاه در اسرائیل تقویت و دنبال شود رژیم صهیونیستی هرگونه گزینه جدی برای پیگیری و به نتیجه رسیدن گزینه تشکیل دو دولت در کنار یکدیگر را می‌بندد و بنابر این مذاکرات بی‌ثمر خواهد بود.
اسرائیلی‌ها اما ادعایی جز این دارند. آنها مدعی هستند که دلیل رسیدن به بن‌بست کنونی کوتاهی فلسطینیان است. بسیاری از اسرائیلی‌ها بر این باورند که دولتشان دوباره در گذشته پیشنهادهایی سخاوتمندانه در اختیار فلسطینی‌ها گذاشته است؛ اما دستگاه رهبری فلسطینیان یا این پیشنهادها را رد کرده یا آنها را نادیده گرفته‌است. بنا به ادعای اسرائیلی‌ها این موضوع ثابت می‌کند که فلسطینی‌ها خواستار زندگی مسالمت‌آ‌میز و صلح‌آمیز در کنار اسرائیلی‌ها نیستند.
اولین بار سال ۲۰۰۰ میلادی بود که ایهود باراک، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی با یاسر عرفات رهبر وقت فلسطینیان در کمپ دیوید دیدار کرد. پس از دو ماه انتفاضه دوم مردم فلسطین آغاز شد. دومین بار کمتر از دو سال پیش بود که ایهود اولمرت، نخست‌وزیر پیشین
رژیم صهیونیستی پیشنهادهایی بیشتر به عباس داد؛ اما او از پذیرش این پیشنهادها خودداری کرد.
مهم‌ترین مشکلاتی که اکنون بر سر راه مذاکرات صلح اسرائیل و فلسطینیان وجود دارد دقیقا همان موضوعاتی هستند که برای سال‌ها باعث اختلاف و جدایی میان دو طرف شده‌اند: آینده شهرک‌های اسرائیلی که در سرزمین‌های اشغالی پس از جنگ سال ۱۹۶۷ میلادی ساخته شده‌اند؛ مرزهای آینده میان اسرائیل و دولت آینده فلسطینی؛ سرنوشت آوارگان فلسطینی که از سال ۱۹۴۸ و تاسیس رژیم صهیونیستی آواره شده‌اند و همچنین وضعیت بیت‌المقدس.
اگرچه معضلات و موانع پیش روی صلح خاورمیانه آنقدر بزرگ هستند که هیچ تحلیل‌گر منصفی نسبت به مذاکرات آینده خوشبین نیست؛ اما هنوز هستند کسانی که به آینده مذاکرات باور دارند.
دور گولد، دیپلمات پیشین که خدمت عمومی را کنار گذشته اما هنوز همکاری نزدیکی با نتانیاهو دارد می‌گوید که مذاکرات می‌تواند مهم باشد؛ اما تا زمانی که خطوط قرمز اسرائیلی‌ها رعایت شود. او اضافه می‌کند که باید ایده‌های خلاقانه بروز کنند تا بتوانند نیاز‌های اساسی دو طرف را برآورده سازند.
خطوطی که گولد از آن به عنوان خطوط قرمز یاد می‌کند، حفظ بیت‌المقدس به صورت شهری یکپارچه و تحت کنترل اسرائیل است. مسلم است که فلسطینی‌ها به هیچ عنوان با این موضوع موافقت نخواهند کرد. (موضوع دیگر ادامه کنترل مرزهای کرانه باختری با اردن از سوی اسرائیل است تا جلوی هرگونه قاچاق اسلحه از این کشور به داخل مرزهای کشور مستقل فلسطینی گرفته شود.) این به معنای آن است که کنترل بخشی از مرزهای آینده کشور مستقل فلسطینی در اختیار اسرائیلی‌ها خواهد بود. موضوعی که واضح است نه تنها فلسطین که هیچ کشوری آن را نخواهد پذیرفت و کنترل مرزهای خود را به دولتی دیگر نخواهد سپرد. (فلسطینی‌ها بارها و بارها با این دو موضع اسرائیلی‌ها مخالفت کردهاند.)
حیم عصا، که در دوران زمامداری اسحاق رابین؛ نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی در دهه ۱۹۹۰ به عنوان مشاور سیاسی و بسیار نزدیک او عمل می‌کرد و هنوز هم به رهبران رژیم صهیونیستی مشاوره می‌دهد، بر این باور است که اگرچه مذاکرات میان اسرائیل و فلسطینیان برگزار می‌شود، اما قدرت موفقیت در دستان آمریکایی‌ها است.
او ادامه می‌دهد: «بازیگر اصلی ایالاتمتحده است. همه کارت‌ها در دستان واشنگتن است. همزمان با اینکه ایالاتمتحده عراق را ترک می‌کند، در تلاش است تا میان اسرائیل، اردن، مصر و فلسطینیان اتحاد برقرار کند. این مذاکرات قلب این هدف کاخ سفید است. اگر آمریکایی‌هایی‌ها برای انجام این مذاکرات فشار وارد کنند و آن را جدی بگیرند، می‌توانند آن را به سرانجام برسانند.»
در تحلیل روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز به مهم‌ترین مسائل کنونی فلسطین از جمله محاصره اقتصادی غزه و آوارگان و دولت حماس که محصول انتخابات است توجه نشده است. حماس و جهاد اسلامی فلسطین که حامیان پرشمار دارند، با روند کنونی صلح مخالفند.
درگیری یک سرباز اسرائیلی با یک فلسطینی / عکس: AP
ارسال نظر