در انتظار نیمه دوم مارس...

مونا مشهدی رجبی

نوسانات قیمت نفت در روزهای سال ۲۰۰۸ میلادی به طرز محسوسی معنادار بود. در روز آغاز سال یک بورس باز امریکایی برای ثبت نامش در تاریخ دنیا اقدام به خرید هر بشکه نفت با قیمت ۱۰۰ دلار و فروش آن با قیمت پایین تر کرد. یک ماه بعد از این تاریخ قیمت نفت بین ۹۰ تا ۱۰۰ دلار در نوسان بود تا اینکه در روز ۱۲ مارس سال ۲۰۰۸ میلادی هر بشکه نفت با قیمت ۱۱۰ دلار آمریکا مبادله شد.

سیر رشد قیمت نفت ادامه داشت تا اینکه در روز ۵ ماه مه ‌قیمت نفت با شکست رکورد تازه‌ای به ۳۶/۱۲۰دلار آمریکا رسید. اصلی‌ترین دلایل این رشد حمله ترکیه به کردهای عراق و درگیری در نیجریه بود. این روند افزایشی ادامه داشت تا اینکه در روز ۲۶ ژوئن سال ۲۰۰۸ میلادی برای اولین بار در تاریخ صنعت نفت دنیا هر بشکه نفت به قیمت ۱۴۰ دلار رسید.

در این زمان اوپک که دلیل رشد قیمت نفت را عوامل غیر بازاری می‌دانسته است تصمیم به کاهش تولید گرفت. اوپک پیش‌بینی کرده بود با شرایط حاکم بر بازار و اقتصاد رشد قیمت نفت در عرصه جهانی ادامه دارد.

لیبی هم تهدید کرده بود که در صورت ادامه‌ این روند تولید خود را کاهش می‌دهد. اما هیچ یک از این تهدید‌ها کارساز نشد و در روز یازده جولای همین سال نفت رکورد ۲۷/۱۴۷دلاری را شکست. از آن پس قیمت نفت در دنیا تنزل پیدا کرد و در روزهای آخر سال به کمتر از ۴۰ دلار رسید. سیر کاهش قیمت نفت در ماههای اخیر سال کشورهای نفت خیز خاورمیانه و کشورهای عضو اوپک را با شرایط تازه‌ای مواجه کرد. این کشورها که در سال ۲۰۰۸ میلادی ۹۷۲ میلیارد دلار از فروش نفت به دست آورده بودند به یک باره شاهد از بین رفتن این درآمد بودند. به همین دلیل بارها و بارها طرح کاهش تولید اوپک را مطرح کردند با این امید که مانع از کمتر شدن قیمت نفت شوند. ولی اجرای این طرح تاثیر معنا داری در بازار نداشت. عبدالله سالم البدری دبیر کل اوپک در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون کاهش تولید نفت تاثیر چشمگیری روی بازار نداشته است ،گفت: از زمانی که اوپک برای اولین بار میزان تولید خود را کاهش داد بیشتر از یک ماه می‌گذرد و هنوز برای مشاهده تاثیر این سیاست بسیار زود است.

در جلسه‌ای که سازمان اوپک در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۸ میلادی برگزار کرد، بازار نفت به طور کامل مورد بررسی قرار گرفت. در آن زمان ما متوجه شدیم که بازار با مازاد عرضه روبرو است. در آن زمان تصمیم گرفتیم تولید را روزانه ۵۰۰ هزار بشکه کاهش دهیم. در ماه اکتبر هم ما بازار نفت را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم و متوجه شدیم که بازار همچنان با اضافه عرضه روبرو است. بنابراین ما تصمیم گرفتیم تولید را ۵/۱میلیون بشکه در روز کم کنیم و تمامی نفت مازاد در بازار را از چرخه خارج کنیم. در این ماه‌ها با وجود کاهش تولید در اوپک باز هم قیمت نفت سیر کاهشی داشت. به همین دلیل ما جلسه‌ای در ماه دسامبر تشکیل دادیم و بعد از بررسی شرایط بازار، تولید را ۲/۲میلیون بشکه در روز کم کردیم. بنابراین میزان کاهش تولید از سپتامبر سال ۲۰۰۸ میلادی تا انتهای سال به ۲/۴میلیون بشکه در روز رسید ولی به نظر می‌رسد تا اواسط مارس سال جاری نمی‌توانیم تاثیر کامل این کاهش را مشاهده کنیم. به خصوص تاثیر کاهش ۲/۲میلیون بشکه‌ای که در ماه دسامبر اتفاق افتاد به این زودی‌ها قابل مشاهده نیست. به هر حال در نیمه دوم ماه مارس که تاثیر این کاهش تولید کاملا نمایان شد، کارشناسان این سازمان مطالعات دیگری روی بازار انجام می‌دهند و در صورتی که نتیجه این مطالعات وجود مازاد عرضه در بازار باشد، در جلسه ماه مارس سال ۲۰۰۹ میلادی در مورد کاهش بعدی تولید تصمیم‌گیری خواهد شد. اما در حال حاضر نمی‌توان در مورد تصمیم آتی این سازمان یا تاثیر کاهش تولید اوپک تصمیم‌گیری کرد. البدری تاکید کرد، برای تاثیرگذاری سیاست‌های اوپک در بازار باید کشورهای نفت خیز غیرعضو نیز با این سازمان همراه شوند.

البدری افزود: کشورهای غیرعضو در سازمان اوپک از قبیل کشورهای روسیه، مکزیک، نروژ و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت باید تولید خود را کاهش دهند و اطمینان یابند که بازار با مازاد عرضه مواجه نیست. زیرا مازاد عرضه سبب کاهش قیمت نفت می‌شود که برای هیچ یک از فروشندگان نفت مطلوب نیست. مازاد عرضه و کاهش قیمت نفت سبب تنزل سر‌مایه‌گذاری در پروژه‌های بالادستی و پایین دستی می‌شود. کاهش سرمایه‌گذاری زمینه‌ساز تنزل سطح تولید در سال‌های آتی و به دنبال آن افزایش بیمارگونه قیمت نفت می‌شود. دبیر کل اوپک در مورد برنامه سمینار بعدی این سازمان در ماه مارس گفت: این سمینار«بنزین، ثبات و پایداری» نام دارد و در روزهای ۱۸ و ۱۹ ماه مارس سال ۲۰۰۹ میلادی این سمینار در وین برگزار می‌شود.

قرار براین است در این سمینار در مورد راهکار‌های بازگرداندن ثبات به بازار نفت و فرآورده‌های نفتی بحث شود و به همین دلیل می‌تواند نقش بسزایی در بازار جهانی داشته باشد. ما بر این باوریم تنها از طریق توسعه تعاملات کلامی و افزایش سطح مذاکرات بین کشورهای تولیدکننده، مصرف‌کننده، دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و ارگانهای دیگر است که می‌توان بازاری شفاف داشت و آینده‌ای روشن برای بازار نفت جهان متصور شد.

تثبیت بازار نفت می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت اقتصاد دنیا به شرایط با ثبات خود شود و زمینه رشد اقتصادی را فراهم کند. بدون شک شما آگاه هستید که تثبیت بازار نفت هدف اصلی سازمان اوپک بوده و هست و ما در تلاش هستیم که به این هدف جامه عمل بپوشانیم. در این سمینار میهمانان و سخنرانان که وزرای انرژی کشورهای عضو اوپک و کشورهای غیر عضو این سازمان هستند در مورد آینده بازار بنزین صحبت می‌کنند و نقش تثبیت این بازار برای توسعه اقتصادی و صنعتی کشورهای در حال گذار را مورد بررسی قرار می‌دهند.

این سمینار یکی از مهم‌ترین سمینارهای ما است و می‌تواند زمینه‌ساز توسعه اقتصادی و صنعتی ما شود.