سقوط نفت

قیمت نفت به کمتر از بشکه‌ای ۵۰دلار سقوط کرده است، اما چرا این خبر خوشی نیست؟

شادی آذری

در روز دوشنبه هر بشکه نفت در معاملات بورس نیویورک به ۳۶/۴۷دلار رسید. قیمت نفت هم‌اکنون در پایین‌ترین سطح خود طی سه سال گذشته و حدود ۱۰۰دلار در هر بشکه کمتر از اوج خود در ماه جولای است. آخرین سقوط نفت زمانی روی داد که اعضای اوپک طی یک اجلاس اضطراری در قاهره در پایان هفته گذشته به‌رغم کاهش تقاضا، نتوانستند به توافقی بر سر سهمیه‌بندی کاهش تولید دست یابند. بسیاری از تحلیل‌گران انتظار دارند که قیمت نفت بیشتر کاهش یابد. شاید بسیاری از این خبر خوشحال شوند. دولت‌هایی که پیش از این در اوایل سال‌جاری میلادی برای مقابله با تورم به تقلا افتاده بودند، از آرامشی نسبی بهره‌ می‌برند. به طور خاص، فقیرترین کشورهای جهان، که تا سه چهارم درآمد خود را صرف تهیه غذای کافی برای خود می‌کنند، در برابر افزایش هزینه‌های مربوط به انرژی آسیب‌پذیرند، چون افزایش قیمت انرژی به افزایش قیمت غذا منجر می‌شود.

شورش‌های بسیاری از کلکته گرفته تا کامرون شکل گرفت.

در شرایط کنونی که قیمت نفت سقوط می‌کند و دولت‌ها بیشتر نگران کاهش قیمت‌ها هستند و نه افزایش قیمت‌ها، سیاست‌های پولی تردیدی برجای نمی‌گذارد که باید نرخ‌های بهره به شدت کاهش یابد.

اما واقعیت این است که همه اتفاقات مربوط به سقوط قیمت نفت دلیلی برای خوشحالی ندارد.

به علاوه بی‌ثباتی در قیمت‌ها نه برای مصرف‌کنندگان خوب است و نه برای تولیدکنندگان. نکته نگران‌کننده‌تر این که این سقوط شدید در قیمت نفت که به تازگی روی داده است، عارضه‌ای است ناشی از وخامت اوضاع اقتصادی جهان، چون تقاضا در حال سقوط است. علت آن هم رکود یا کندی در فعالیت‌های اقتصادی در همه جای جهان است. برای وال استریت هم خبر بدی بود که شاخص صنعتی داوجونز در روز دوشنبه تا ۷/۷درصد سقوط کرد و این امر حاکی از اوضاع بد اقتصادی آمریکا بود. البته در پی آن بازارهای ژاپن نیز همین روند را تجربه کردند.

حامیان محیط زیست هم خوشحال نیستند. دوره آخر افزایش قیمت‌ها باعث کاهش اشتهای مصرف‌کنندگان برای نفت و سایر شکل‌های انرژی شد و این خود کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن در اتمسفر زمین را در پی داشت. هرچند برخی بر این باورند که تقاضا برای نفت حالت ارتجاعی ندارد؛ یعنی در کوتاه‌مدت رانندگان رفتار خود را تغییر نمی‌دهند و از مصرف سوخت خود نمی‌کاهند، اما شواهد قانع‌کننده و تحقیقات اخیر حاکی از آن است که واکنش به قیمت‌های بالا سریع و قابل توجه است.

کاهش در فروش خودروهای پرمصرف و استفاده روزافزون از وسایط حمل‌ونقل عمومی طی سال گذشته میلادی به طرزی فراگیر مورد توجه قرار گرفته بود و با افزایش قیمت نفت مردم بیشتر به کنار گذاشتن خودروهای قدیمی خود و خرید خودروهای با مصرف بهینه سوخت تمایل پیدا کرده بودند. نتیجه، مصرف کمتر نفت و استفاده بهینه‌تر از وسایط نقلیه بود. در همه جای جهان این قضیه کمک کرد دولت‌هایی که قیمت‌ها را با یارانه در حد پایین نگه داشته بودند، یارانه‌ها را کاهش دادند. بنابراین رانندگان بیشتری با قیمت‌های واقعی سوخت روبه‌رو شدند. اما قیمت‌های پایین درست روند معکوس را به بار خواهد آورد.

قیمت نفت نه‌تنها منعکس کننده تقاضای نفت است بلکه نشانگر میزان خسارتی است که بر محیط زیست وارد می‌شود. اما وقتی نفت ارزان باشد روند سرمایه‌گذاری بر سوخت‌های جایگزین، اختراع خودروهای با مصرف بهینه و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان رنگ می‌بازد و راحت‌تر به تعویق می‌افتد.