سهم کشورهای جهان از مصرف انرژی
مونا مشهدی رجبی
با رشد قیمت نفت در جهان مساله مصرف بهینه انرژی از اهمیت بیشتری برخوردار شد. هم‌اکنون در تمامی‌نقاط دنیا صحبت از چگونگی مصرف انرژی است و همه در مورد راه‌هایی که برای استفاده بهینه انرژی باید به‌کار گرفته شود صحبت می‌کنند.

طبق گزارش‌های موجود در سال 2007 میلادی بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی در جهان کشورهای آمریکا، چین، روسیه، ژاپن و هند بوده‌اند. در زیر جدولی را می‌بینید که درصد مصرف انرژی در این کشورها را نسبت به کل مصرف جهان نشان می‌دهد. کمترین سرانه مصرف انرژی در جهان به کشورهای بنگلادش، اریتره، سنگال،‌هائیتی و کنگو اختصاص دارد. بیشترین سرانه مصرف انرژی به کشور ثروتمند و کم‌جمعیت قطر اختصاص دارد. سرانه مصرف انرژی در این کشور در سال 2005 میلادی برابر با 21 هزار و 395 کیلوگرم بود. پنج کشوری که بیشترین سرانه مصرف را دارند عبارتند از: قطر، ایسلند، امارات متحده عربی، بحرین و لوگزامبورگ. سرانه مصرف آمریکا 7800 کیلوگرم برآورد شده است. با اینکه آمریکا بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در جهان است ولی سرانه مصرف انرژی در این کشور در مقایسه با قطر - رتبه اول فهرست - بسیار کمتر است. آمارها نشان می‌دهد سرانه مصرف انرژی در آمریکا تقریبا یک سوم سرانه مصرف در قطر است و فاصله آن با ایران بسیار زیاد است. سرانه مصرف انرژی در ایران یک دهم قطر و یک چهارم آمریکا است. طبق این گزارش در سال 2005میلادی سرانه مصرف انرژی در ایران معادل 2 هزار و 34 کیلو گرم در سال است که در میانه جدول 180 کشوری ارائه شده توسط سازمان ملل قرار دارد.
یکی از دلایلی که برای مصرف بالای انرژی در جهان ذکر می‌شود ارائه یارانه‌های دولتی به انرژی است. این یارانه‌ها با پایین نگه داشتن قیمت انرژی مردم را به مصرف بیشتر تشویق می‌کند و به همین دلیل حذف آنها می‌تواند بازار انرژی جهان را تعدیل کند. به گزارش شرکت بزرگ نفتی بریتیش پترولیوم در سال‌های گذشته رشد تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه عامل اصلی رشد تقاضای جهانی و به دنبال آن رشد قیمت بود. در این سال‌ها تقاضا در کشورهای صنعتی به دلیل رشد قیمت نفت تغییری نکرده است. به گزارش آژانس اطلاعات انرژی در سال‌های گذشته بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در جهان کشور آمریکا بوده است. مصرف انرژی در این کشور بیشتر از مجموع مصرف انرژی در روسیه و چین بود. در سال گذشته مصرف انرژی در آمریکا معادل ۲۳ درصد از کل مصرف انرژی جهان بوده است. آژانس اطلاعات انرژی اعلام کرد در سال ۲۰۰۷ میلادی مصرف انرژی در آمریکا معادل مصرف انرژی چهار کشور بزرگ مصرف‌کننده در جهان بعد از آمریکا بود. تعبیر اصلی این جمله به صورت زیر است: «۵درصد از جمعیت کره زمین که در قاره آمریکا زندگی می‌کنند در مصرف انرژی سهمی ‌مساوی ۵۱درصد از جمعیتی دارند که در پنج کشور دیگر ساکن هستند. این دسته مصرف انرژی زیادی دارند و می‌توانند در تعاملات انرژی در دنیا تاثیر بسزایی داشته باشند. آنها می‌توانند جهت گیری بازار را تغییر دهند و اقتصاد انرژی را به سمتی که می‌خواهند هدایت کنند.»
در ایران هم یارانه‌های انرژی پرداخت می‌شد و هم‌اکنون طرح‌های مختلفی در کشور ارائه شده است که هدف از میان برداشتن یارانه‌های انرژی را دارد. ایران یکی از کشورهای ثروتمند جهان است. ایران از نظر حجم ذخایر نفتی در جهان رتبه سوم و از نظر حجم ذخایر گاز رتبه دوم را دارد. این کشور سالانه سهم زیادی از نفت و گاز تولیدی خود را به مصرف داخلی می‌رساند که این مساله نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه نیز رایج است. مطالعات نشان می‌دهد در اغلب کشورهای نفت خیز دنیا نفت اصلی ترین منبع انرژی این کشورها است و همن مساله می‌تواند در حجم مصرف از این منبع انرژی تاثیر بسزایی داشته باشد. در ایران بیشتر از 80درصد از نیاز انرژی کشور از نفت و گاز تامین می‌شود. در کشور روسیه سهم نفت و گاز در تامین نیاز‌های انرژی برابر با 92درصد است و در کشورهای نفت خیز حوزه خلیج‌فارس نیز همین وضعیت دیده می‌شود.
در ایران نیز همچون دیگر کشورهای نفت‌خیز جهان یارانه‌هایی برای مصرف منابع انرژی در نظر گرفته شده است تا به موجب آن مردم با پرداخت هزینه کمتری از ثروت ملی خود استفاده کنند. همین یارانه‌ها موجب افزایش مصرف در این کشورها شده است تا آنجا که گزارش‌ها از رشد تقاضای منابع انرژی در این کشورها در سال‌های اخیر خبر داده است. مطالعات نشان می‌دهد همین یارانه‌های دولتی زمینه را برای رشد مصرف انرژی در کشورهای مختلف فراهم کرده است و با توجه به بحران ایجاد شده در بازار نفت بسیاری از دست‌اندرکاران بازار نفت و اقتصاددانان و سیاستمداران از کشورهای نفت‌خیز خواستند تا این یارانه‌ها راحذف کنند. حذف یارانه‌های انرژی سبب می‌شود تا مردم قیمت واقعی این فرآورده‌های ارزشمند دنیا را بپردازند و به موجب آن در مصرف آنها تا حد امکان صرفه‌جویی کنند. در صورت حذف یارانه‌های انرژی در کشورهای نفت‌خیز تقاضا ی نفت در دنیا واقعی خواهد شد و بازار نفت به حالت تعادل باز می‌گردد. الن‌بارباردو تحلیل‌گر مرکز مطالعات انرژی معتقد است یارانه‌های انرژی تنها به اقتصاد کشور پرداخت‌کننده آن آسیب وارد نمی‌کند بلکه اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پرداخت یارانه‌های انرژی سبب می‌شود تا عرضه نفت کمتر از تقاضای آن باشد و زمینه برای افزایش قیمت نفت فراهم شود. افزایش قیمت نفت هم سبب تنزل نرخ رشد اقتصاد جهانی و افزایش هزینه‌های تمام کشورها می‌شود.