مونا مشهدی رجبی

هند اقتصادی بزرگ در قاره آسیا است. این کشور در سال‌های گذشته با سرعت بسیار زیادی رشد کرد و هم‌اکنون در زمره تاثیرگذارترین اقتصادهای در حال توسعه آسیایی قرار دارد. اقتصاد کشور هند یک اقتصاد خدمات محور است. طبق آمارهای موجود بیشتر از ۶۰‌درصد از اقتصاد این سرزمین به خدمات وابسته است و صنعت و کشاورزی هر یک حدود ۱۹‌درصد از اقتصاد این سرزمین را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین ویژگی اقتصادی هند عدم‌وابستگی به یک صنعت خاص است. تنوع در درآمد صنعتی کشور هند سبب شده است تا تحولات منفی یک صنعت به کل اقتصاد آسیبی وارد نکند.

از صنایع مهم کشور هند می‌توان به صنعت نساجی، تولید مواد شیمیایی، فرآوری مواد غذایی، فولاد، ساخت تجهیزات صنعت حمل‌ونقل، سیمان، معدن، نفت، نرم‌افزار و تولید ماشین‌آلات صنعتی اشاره کرد. بسیاری چین را اقتصاد امروز و هند را اقتصادی برای آینده می‌دانند و دلیلش را این‌طور عنوان می‌کنند: «تحصیلات پایین مردم چین، نظام حکومتی غیر‌دموکرات این کشور و توجه بیشتر صنعتگران به قیمت محصولاتشان و فاصله گرفتن از توجه همه جانبه به کیفیت سبب خواهد شد تا عمر این اقتصاد بزرگ در جهان چندان زیاد نباشد. اما هند به دلیل داشتن مردمی با تحصیلات عالیه و وجود حکومتی دموکرات راه رشد اقتصاد را با درایت بیشتری طی می‌کند و همچون چین ره صد ساله را یک ساله نمی‌پیماید.»

اما با توجه به وابستگی زیاد اقتصاد هند به آمریکا نباید نگران تبعات اقتصادی رکود و مشکلات در آمریکا و تاثیر آن در کشورهایی همچون هند بود؟

نخست‌وزیر هند در مصاحبه‌ای با رویترز در این مورد گفت: «نگرانی جامعه جهانی در مورد کاهش نرخ رشد اقتصاد آمریکا و احتمال رکود اقتصادی این سرزمین نگرانی درستی است. بدون شک رکود اقتصاد آمریکا ما را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، زیرا اقتصاد ما اقتصادی همسو با اقتصاد جهانی و جزیی از آن است. از طرف دیگر شرکت‌های خارجی و سرمایه‌های خارجی ۴۰‌درصد از اقتصاد هند را تشکیل می‌دهند و ضعف این بخش می‌تواند باعث کاهش راندمان ۴۰‌درصد از اقتصاد شود. ولی هم‌اکنون وضعیت اقتصادی هند بسیار خوب است و انتظار می‌رود نرخ رشد اقتصاد در سال جاری بیشتر از ۹‌درصد باشد.» وی ادامه داد: «در سال گذشته اقتصاد هند ۹/۶‌درصد رشد کرد و در صورتی که رشد ۹‌درصدی تحقق یابد هند در مسیر روشن و رو به رشدی قدم خواهد گذاشت.» نخست‌وزیر هند با تاکید روی این مطلب که اقتصاد هند در مقابل رکود اقتصاد آمریکا یا اقتصادهای دیگر در جهان مصون نیست، گفت: «در این شرایط اقتصاد ما تاثیر منفی خواهد پذیرفت ولی ما در صدد هستیم تا با ایجاد تغییراتی از این تاثیر منفی بکاهیم.»

رشد پس‌انداز و افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در کشور هند از عواملی هستند که باعث کاهش آسیب‌پذیری هند در مقابل رکود اقتصاد آمریکا می‌شود. آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر نرخ پس‌انداز در کشور هند به ۳۴‌درصد از تولید ناخالص داخلی این سرزمین رسید و نرخ سرمایه‌گذاری از ۳۵‌درصد از تولید ناخالص داخلی این سرزمین گذشت.

هند در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بخش‌های زیر ساختی انجام داده است. دست‌اندرکاران این کشور اصلح و تکمیل زیرساخت‌ها را برای تامین فرصت‌های شغلی مورد نیاز برای جمعیت جوان این سرزمین پرجمعیت ضروری می‌دانند. آمارها نشان می‌دهد ۵۴‌درصد از جمعیت این سرزمین زیر ۲۵‌سال سن دارند و از آنجا که شمار افراد تحصیل کرده در این کشور بسیار زیاد است از این قشر می‌توان برای تکمیل زیرساخت‌ها استفاده کرد. از طرفی دولت هند شمار افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند را بیشتر از ۲۵‌درصد از کل جمعیت کشور خوانده است که برای اقتصاد آینده جهان یک ویژگی منفی و مخرب محسوب می‌شود.

نخست‌وزیر این کشور گفت: «در سال‌های آینده سرمایه‌گذاری‌های زیادی در ساخت راه‌ها و جاده‌ها، فرودگاه، نیروگاه‌های تولید برق و غیره انجام خواهد شد.»

هند برای اجرای این پروژه‌ها علاوه‌بر کمک گرفتن از نیروهای خارجی تمایل زیادی به همکاری هندی‌های متخصص دارد. به همین منظور برای جذب دوباره متخصصان این سرزمین که خارج از مرزهای هند به خصوص در کشورهای حوزه خلیج فارس مشغول به کار هستند، انگیزه‌های مالی زیادی را فراهم کرد تا به سرزمین مادری خود بازگردند.

اولویت‌های اقتصادی هند

احداث زیرساخت‌های صنعتی در هند و توسعه اقتصادی این کشور سبب شد تا بستر مناسبی برای تبدیل شدن این کشور آسیایی به یک قطب اقتصادی در قرن بیست و یکم میلادی فراهم شود. اگرچه نمی‌توان از بزرگ‌ترین معضل این کشور که فقر مردم و پایین بودن سرانه تولید ناخالص داخلی این کشور است، غفلت کرد.

سران هند بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی این کشور در راه تبدیل شدن به ابر قدرت اقتصادی جهان را این طور عنوان می‌کنند:

۱ - فراهم کردن شرایط برای ایجاد رشدی پایدار در اقتصاد و تجربه نرخ رشد بالاتر از ۸‌درصد در اقتصاد تا ۵ سال آینده. این کشور در نظر دارد بعد از سال ۲۰۱۲ میلادی نرخ رشد دو رقمی را تجربه کند البته پیش از آن کاهش نرخ فقر در اولویت است.

۲ - تسهیل روند‌ها در فعالیت‌های تجاری و اقتصادی و کاهش موانع موجود در راه ورود به عرصه تجارت و یا ادامه حضور در این عرصه.

۳ - کنترل نرخ رشد جمعیت به منظور کنترل نرخ فقر در این کشور از مسائل مهم مطرح شده توسط دولت است. هند بعد از چین دومین کشور پرجمعیت جهان است ولی از نظر نسبت جمعیت به مساحت کشور هند از چین پیشی گرفته است، زیرا مساحت کشور چین دو برابر مساحت هند است.

۴ - ایجاد بسترلازم برای افزایش فعالیت‌های کشاورزی و ایجاد تنوع در کشت محصولات به منظور تهیه غذای مردم. از طرف دیگر احداث و توسعه کارخانه‌های فرآوری مواد غذایی که می‌تواند علاوه‌بر نیاز داخلی بخشی از درآمد صادراتی را نیز به خود اختصاص دهد در برنامه‌های دولت قراردارد.

۵ - توسعه سریع صنایع در کشور هند و رساندن نرخ توسعه آن به مرز ۱۰‌درصد در سال. این هدف برای جذب نیروهای مازاد بخش کشاورزی و زنان و نوجوانانی که هر ساله به جمعیت جویای کار در این کشور آسیایی اضافه می‌شوند، کمک بسزایی می‌کند.

۶ - توسعه زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی برای حفظ تداوم رشد در بخش‌های مختلف صنعت و اقتصاد هند.

۷ - تسهیل قوانین جذب سرمایه‌های خارجی.

۸ - تغییر مدیریت هزینه‌ها و افزایش درآمد که می‌تواند باعث از بین رفتن کسری بودجه و حساب جاری کشور می‌شود و روی بازار مالی هند تاثیر بسزایی دارد.

۹ - قوی کردن مردم کشور و کمک به آنها برای خروج از فقر از طریق افزایش امکان تحصیلات دانشگاهی و ارایه خدمات بیشتر برای برخورداری همه مردم از آن در کنار ارائه خدمات بهداشتی و درمانی. توسعه روستاها و ارائه خدمات لازم برای زندگی به روستانشینان تا همچنان در فعالیت‌های کشاورزی باقی بمانند و از هزینه واردات محصولات کشاورزی به این کشور بکاهند.