قیمت غذا و اعتراضات جهانی

مترجم: رفیعه هراتی

ماه گذشته که نخست‌وزیر هائیتی پس از یک هفته شورش غذایی استعفا کرد، به نظر رسید هشداری که باب زولیک رییس بانک جهانی، ده روز قبل داده بود، اثبات شد. او گفت ۱۰۰میلیون نفر به سمت گرسنگی و سوءتغذیه رانده می‌شوند و ۳۰کشور مختلف با آشوب اجتماعی روبه‌رو می‌شوند مگر اینکه سیاست غذایی بهبود یابد و کشورهای ثروتمند کمک کنند. اما بعد از گذشت یک ماه، سیاست‌ها بهبود نیافته است و پاسخ کشورهای ثروتمند مبنی بر اینکه کشورهای فقیر قادرند ناآرامی در قیمت‌های بالا را مهار کنند، گیج‌کننده بوده است.سیمون مکسول، رییس موسسه نظارت بر توسعه انگلستان می‌گوید، یک مساله این است که کمک‌کنندگان نیازمند یک راهنمای ساده در مورد کجا و چگونه کمک کردن هستند، نه جنجالی که با دستگاه‌های اداری سازمان ملل و برنامه‌های مختلف در تعارض باشد. اقداماتی در این جهت صورت می‌گیرد. اولین اولویت تامین سرمایه برنامه غذایی سازمان ملل (دبلیو اف پی)، بزرگ‌ترین توزیع‌کننده کمک غذایی جهان است. دبلیو اف پی امسال مبلغ ۷۵۰میلیون دلار تقاضا کرد و تاکنون حدود دوسوم آن را دریافت کرده است.

سازمان ملل تلاش می‌کند پاسخ‌های بین‌المللی را منسجم‌تر نماید. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل گروه ضربتی را برای هماهنگی کردن آنچه آژانس‌های سازمان ملل انجام می‌دهند ایجاد کرده است و خواستار برگزاری اجلاس غذا در ماه ژوئن برای بررسی یک برنامه شده است.

کشورهای ثروتمندی که هیچ گونه رقابت تنگاتنگ برای تحقق برنامه‌های سازمان ملل ندارند کاملا فاقد انسجام هستند. اقتصاددانان امیدوار بودند قیمت‌های بالاتر، کشورهای ثروتمند را ترغیب کند کمک دولتی را به کشاورزان کاهش دهند و پائول کولیر متخصص توسعه در دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «این مساله موجب می‌شود مردم در اروپا خیالبافی خوشایند خود را در مورد غذاهایی که از نظر ژنتیکی اصلاح شده‌اند در آمریکا در مورد سوخت‌های زیستی مورد تردید قرار دهند.» اما تاکنون نشانه‌هایی کمی از آن وجود دارد.

لایحه کنونی بخش کشاورزی آمریکا تنها کاهش اندکی را در یارانه اتانول ارائه می‌کند. اتحادیه اروپا هدف سوخت‌های زیستی خود را تغییر نداده است. (۱۰درصد از کل سوخت تا سال ۲۰۲۰)؛ و به تهدید کشورهای در حال توسعه برای نکاشتن دانه‌های ژنتیکی ادامه می‌دهد و این هفته کشت انواع مختلف ذرت ژنتیکی و سیب‌زمینی ژنتیکی در اروپا را رد کرد.

در حالی که کمک‌کنندگان برای کمک کردن دو دل هستند. کشورهای فقیر با آشوب روبه رو هستند. اما تاکنون این آشوب‌ها کمتر از آنچه انتظار می‌رفت تاثیر سیاسی داشته‌اند. حدود ۳۰کشور با اعتراض روبه‌رو بودند، اما فقط دولت هائیتی سقوط کرد. در خاورمیانه، قسمتی از جهان که بیشترین وابستگی را به واردات غذا دارد، تظاهرات و اعتصاب در مصر، مراکش و اردن رخ داد. اما هر سه کشور در مقابل آشوب‌های غذایی جدی‌تر ،در اواخر دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ توانسته اند از سر بگذرانند .

در برخی از فقیرترین کشورها افزایش قیمت غذا گرفتاری کمتر از حد انتظار به وجود آورده است، زیرا سود را نیز به وجود آورده است. در بنگلادش، یعنی آسیب‌پذیرترین کشور، کاشت برنج بیش از ۱۰درصد است، قیمت‌ها حدود چهار برابر هزینه تولید هستند و دستمزدهای روستاییان فاقد زمین در حال افزایش است. بنگلادش فقرای روستایی فراوانی دارد. در کشورهایی با میلیون‌ها شهری فقیر، دولت‌ها از تظاهرات جان سالم به در برده‌اند. زیرا به نظر می‌رسد با توزیع کارت‌های سهمیه (در مصر و پاکستان) یا افزایش برنامه‌های حمایت اجتماعی (این کار تقریبا در همه جا، حتی آمریکا رخ می‌دهد) واکنش نشان می‌دهند. در واقع گاهی واکنش‌ها کاملا احمقانه است. تایلند تشکیل سازمانی شبیه سازمان اوپک را پیشنهاد کرد، ایده‌ای که به جایی نرسید. بسیاری از صادرکنندگان غذا به دنبال معدود کردن روابط تجاری با همسایگان فقیرشان هستند.

هر بار یک کشور صادرات غذا را محدود یا ممنوع می‌کند این امر قیمت‌های جهانی را افزایش می‌دهد و دیگر دولت‌ها که مشتاق نگه داشتن غذا در داخل کشورشان هستند، از این روند پیروی می‌کنند.

واردکنندگان غذا نمی‌توانند مرتکب اشتباه شوند. آنها برای مثال با افزایش یارانه غذا یا افزایش دستمزد، زمان می‌خرند. در مصر قیمت نان حدود یک پنجم قیمت جهانی بود، اما اکنون قیمت آن کمتر از یک دهم قیمت جهانی است. بسیاری از دولت‌های عربی دستور افزایش دستمزد را صادر کرده‌اند: ۲۵درصد افزایش برای کارگران بخش دولتی در سوریه و ۳۰درصد افزایش در مصر.

این سیاست‌ها تورم زا و گران هستند. صادرکنندگان نفت یا کشورهایی همچون مصر که از پول آنها سود می‌برند ممکن است بتوانند از عهده این سیاست‌ها بر‌آیند. دیگران چندان خوش شانس نیستند. در اندونزی که نیمی از جمعیت آن با کمتر از روزی ۲دلار زندگی می‌کنند، تورم ۹درصد است و قیمت غذا در حال افزایش (قیمت برنج یارانه‌ای برای فقرا در ماه آوریل بیش از ۶۰درصد افزایش یافت). دولت قصد دارد به سوخت، یارانه اختصاص دهد که موجب حمایت اجتماعی می‌شود و قیمت برنج یارانه‌ای را معقول‌تر می‌کند، اما پاسخ اعتراضات بیشتر است.