نویسندگان: مایکل دی سوین، ونیان دنگ و اوبه ری لسکور
ترجمه: محمدحسین باقی

در بخش قبل (و البته این بخش) به تفصیل در مورد میزان رقابت و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین و آمریکا در کشورهای آسه‌آن اشاره شد. کشورهای مالزی، تایلند، سنگاپور، اندونزی، فیلیپین، برونئی، ویتنام، لائوس، میانمار (برمه) و کامبوج عضو اتحادیه آسه‌آن یا اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا هستند و این اتحادیه امروز با احتساب جمعیت کشورهای عضو 537 میلیون نفر جمعیت دارد و مساحت آن به 4 میلیون و 500 هزارکیلومتر مربع می‌رسد. این منطقه اکنون به منطقه رقابت آمریکا و چین برای سرمایه‌گذاری مستقیم تبدیل شده که در زیر هم به تفصیل به آن اشاره شده است.

به‌طور کلی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در نقاط دوردست جهان (ODI) هم‌اکنون در رتبه سوم جهانی قرار دارد. در این زمینه فقط آمریکا و ژاپن از چین جلوتر هستند، اما این نوع سرمایه‌گذاری از سوی چینی‌ها به‌دلیل سیاست‌هایی که دولت اتخاذ کرده و قواعد و مقررات‌هایی را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ در آنسوی دریاها تسهیل‌تر کرده به سرعت در حال افزایش است و این موجب یک تغییر سودمند در توازن میان پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری می‌شود. سرمایه‌گذاری‌های ODI چین از 2011 تا 2014 با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 16 درصد افزایش یافته و انتظار می‌رود که طی 5 سال آینده هم با رشدی 10 درصدی در سال افزایش یابد. از آنجا که سرمایه‌گذاری‌های ODI آمریکا با 338 میلیارد دلار در سال 2013 در صدر رده‌بندی‌های جهانی است و ژاپن با 135 میلیارد دلار در جایگاه دوم قرار دارد، اگر سرمایه‌گذاری‌های ODI چین با نرخ رشد دورقمی فعلی ادامه یابد، از ژاپن پیشی خواهد گرفت. در واقع، فضای قابل‌توجهی برای چین برای توسعه سهم خود در سرمایه‌گذاری‌های ODI به‌عنوان درصدی از GDP وجود دارد که در مقایسه با دیگر طلبکاران عمده همچنان کم است (3/ 2 درصد در برابر 0/ 22 درصد آمریکا و 5/ 4 درصد ژاپن).

براساس مطالعه «دیوید دالر» از موسسه بروکینگز، چین برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترین شبکه وام دهنده در دنیا تا سال 2020 در مسیر درستی قرار دارد. احتمال دارد که درصد قابل‌توجهی از ODI چین از شرکت‌های خصوصی تامین شود. در آسیا (وقتی تعدیلاتی انجام شد تا مراکز مالی برون مرزی مانند هنگ‌کنگ کنار گذاشته شوند) مقاصد برتر سرمایه‌گذاری چینی‌ها در بیرون هم اکنون عبارت است از؛ استرالیا، کامبوج، اندونزی، قزاقستان، لائوس، مالزی، سنگاپور، تایلند و ویتنام. براساس داده‌های «آدریان. اچ. هرن» و «مارگارت مایرز»، بانک توسعه چین و بانک صادرات- واردات چین به نسبت بانک جهانی و بانک توسعه آسیا (در مجموع) وام‌های سرمایه‌گذاری بیشتری در شرق آسیا ارائه می‌دهند. افزون بر این، «بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا» به رهبری چین صندوقی 50 میلیارد دلاری برای توسعه منطقه‌ای در کنار «صندوق جاده ابریشم چین» تاسیس کرده که سرمایه‌ای 40 میلیارد دلاری برای پروژه‌های زیربنایی «یک کمربند، یک جاده» اختصاص داده که بیشتر آن در آسیا خرج خواهد شد.

الگوی وام دهی چین در سال‌های اخیر به صورت پیوسته هدف فراگیر طرح «یک کمربند، یک جاده» را دنبال کرده است که مرکزیت اقتصادی چین در آسیا را هم در داخل سرزمین‌های چینی و هم عرصه‌های دریایی دنبال می‌کند. مطالعه‌ای از سوی بانک سرمایه‌گذاری «گریسونز پیک» مستقر در لندن، از افزایش شدید در سرمایه‌گذاری‌های دولتی چین در آسیا از زمان اعلام «یک کمربند، یک جاده» در سال 2013 نشان دارد که تغییر جهت روشنی به سوی کامبوج، هند، اندونزی، پاکستان، سریلانکا و ویتنام دارد. از این 172 فقره وامی که مبلغ آن بالغ بر 8/ 101 میلیارد دلار می‌شود که در فاصله 2013 و 2015 تخصیص یافته، سهمی که به سوی کشورهای آسیایی می‌رود از 27 درصد به 51 درصد افزایش یافته است. ارزیابی اهمیت تجارت و سرمایه‌گذاری «یک کمربند، یک جاده» برای سال‌های آتی همچنان دشوار خواهد بود تا زمانی که طراحی کامل این پروژه و میزان فعالیت‌هایش شناخته شود، اما پتانسیل تحریک افزایش پایدار در فعالیت اقتصادی چین در منطقه بالا است.

* سرمایه‌گذاری در کشورهای آسه‌آن: اگرچه چین در حجم تجارت کالاها با کشورهای آسه‌آن گوی سبقت را از آمریکا ربوده، اما سطح سرمایه‌گذاری هایش در بیشتر منطقه طی دوره 2007 تا 2012 بسیار عقب‌تر از آمریکا بود؛در حالی که کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین 23میلیارد دلار بود و کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آمریکا در این منطقه 96 میلیارد دلار. با این حال، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین (ODI) در آسیای جنوب شرقی بر مبنای سال به سال به سرعت در حال افزایش است یعنی از یک‌میلیارد دلار در سال 2007 به 6 میلیارد دلار در سال 2012 رسید. بیش از 99درصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آمریکا در کشورهای آسه‌آن به اندونزی، مالزی، سنگاپور و تایلند مربوط است. با این حال، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای کامبوج، لائوس، میانمار و ویتنام از آمریکا جلوتر است که در مجموع تشکیل دهنده 35 درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین در کشورهای آسه‌آن است. (نمودار 11 صفحه 30).

* سرمایه‌گذاری در کشورهای غیر آسه‌آن: به‌طور کلی، در حالی که سرمایه‌گذاری مستقیم بیرونی در کشورهای منطقه‌ای غیر آسه‌آن در مقیاس/ حجم برای آمریکا بالاتر از چین است اما نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) سرمایه‌گذاری مستقیم چین بسیار بالاتر است. برای مثال، در حالی که سرریز(جریان) سرمایه‌گذاری مستقیم سالانه آمریکا به ژاپن در فاصله 2002 تا 2012 از 7/ 8 میلیارد دلار به 0/ 4 میلیارد دلار کاهش یافت، اما سرریز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی سالانه چین به ژاپن در همین بازه زمانی از 4/ 7 میلیون دلار به 7/ 210 میلیون دلار افزایش یافت. سرریز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چین و آمریکا به کره‌جنوبی و استرالیا هم روندی مشابه را نشان می‌دهد. استثنایی در این روند هند است که سرریز سرمایه‌گذاری مستقیم آمریکا به آرامی در آنجا در حال افزایش است با افزایش ترکیبی سالانه‌ 25 درصد برای کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی. با این حال، سرریز سرمایه‌گذاری مستقیم چینی به هند سریع‌تر از آمریکا در حال افزایش است. در فاصله 2003 و امروز، کل سرمایه‌گذاری مستقیم چین از یک میلیون دلار به یک میلیارد دلار افزایش یافت و این یعنی نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 120 درصدی.