دنیای اقتصاد: زخم زبان یک مقام وزارت خارجه روسیه علیه دولت اوباما در یکی از برنامه‌های مهم تلویزیونی این کشور در تاریخ دو کشور اقدامی بسیار غیرمعمول بود و می‌تواند فضای رابطه میان دو کشور را بیش از پیش متشنج کند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در برنامه روز کریسمس در تلویزیون روسیه اعلام کرد که «دولت آمریکا این باور را نشان داد که قدرتمندتر بودن یعنی شما حق دارید که اهریمن بسازید.» از نگاه واشنگتن اما این کرملین است که نماد اهریمن است؛ نکته‌ای که اوباما هنگام تحریم روسیه در روز پنج‌شنبه بر زبان آورد.

به گزارش نیویورک‌تایمز، اوباما در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آمریکا و تمام دوستان و متحدانش در سراسر جهان باید با یکدیگر علیه تلاش‌های روسیه برای تضعیف هنجارهای مستقر بین‌المللی به مخالفت برخیزند.» هر یک دیگری را دشمن شماره یک می‌داند. اما باز معلوم نیست این دو کشور دوست هستند یا دشمن. اما شاید ترکیبی از هر دو باشند. در واکنش به اخراج ۳۵ دیپلمات روس از آمریکا، پوتین اعلام کرد که منتظر رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا می‌ماند. رئیس‌جمهوری فعلی، روسیه را «تهدید امنیت ملی» می‌شناسد اما رئیس‌جمهوری بعدی به ستایش از پوتین پرداخته است. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «صبح جمعه روسیه دشمن بود و عصر جمعه به دوست تبدیل شد.» این سخن اشاره دارد به رویکرد صبح جمعه اوباما و واکنش توییتری ترامپ در عصر همان روز. «کلیف کوپچان»، رئیس گروه اوراسیا و عضو سابق وزارت خارجه در دولت کلینتون می‌گوید: «اکنون در لحظه‌ای پر مخاطره هستیم و به دلایلی بی‌سابقه است. مهم‌تر اینکه باتوم از دولتی با رویکرد سخت در حال انتقال به دولتی است که رویکرد ملاطفت‌جویانه نسبت به روسیه دارد.»

در سوی دیگر هستند کسانی که معتقدند دو کشور هیچ استراتژی مشخصی برای تعامل ندارند. الکساندر موروزوف، تحلیلگر سیاسی مستقل روسیه می‌گوید: «روابط دو کشور اکنون پا در هوا است. هر دو طرف هیچ استراتژی مشخصی در مورد چگونگی تعامل و به پیش بردن روابط ندارند.» تا زمان فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و حتی سال‌های پس از آن، مسائل سیاه و سفید دیده می‌شد. دلیل آن هم سیاستی است که از سوی دیپلمات آمریکایی مستقر در مسکو به نام «جورج اف. کنان» مطرح شد. او در سال ۱۹۴۷ با نوشتن مقاله‌ای طرح «مهار» روسیه را کلید زد. این سیاست هنوز سرلوحه استراتژیست‌های آمریکایی است. از همان سال‌ها، این روابط بسیار پرتنش به پیش رفت اما متوقف نشد. پرزیدنت رونالد ریگان، رئیس‌جمهوری ضدکمونیست، با توافق با گورباچف جهان را شوکه کرد؛ توافق بر سر آغاز مذاکرات کنترل تسلیحات اتمی میان دو کشور.

پس از فروپاشی، فدراسیون روسیه وارد دوره‌ای از افول شد و به ناگزیر راه دوستی با آمریکا را در پیش گرفت. روسیه به شریکی کوچک سقوط کرد. این شرایط ادامه یافت تا سال ۲۰۱۴ که با آغاز انقلاب در اوکراین، روس‌ها آن را کار آمریکا دانستند. همچون رهبران شوروی، رهبران روسیه هم دست پنهان آمریکا را در هر کاری جست‌وجو می‌کردند. پوتین کریمه را ضمیمه خاک کشورش کرد و از شورشیان شرق اوکراین حمایت کرد و باعث شد تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه وضع شود. امری که ترامپ با آن مخالف است. آخرین تقابل دو کشور در دولت اوباما بود، زمانی که گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا نشان داد که روسیه در پس حملات هکری در انتخابات آمریکا قرار داشت. ترامپ بر خلاف عرف معمول، روسیه را به هک‌های بیشتر ترغیب و از تمام خطوط جمهوری‌خواهان عبور کرد گویی فراموش کرده که ریگان روسیه را «امپراتوری شیطانی» توصیف کرده بود. اوباما منتظر ماند تا هفته پیش. گویی می‌خواهد رقیب جمهوری‌خواه خود را که دل خوشی از او ندارد در مخمصه قرار دهد و موانعی بر سر راه او ایجاد کند. «ایگور ام. بونین»، مدیر مرکز تکنولوژی‌های سیاسی در مسکو می‌گوید: روح ترامپ اینجا است و در حال تغییر سیاست‌های روسیه است. این پالسی بزرگ برای روابط آینده است.» بسیاری از جمهوری‌خواهان در کنگره از تحریم روسیه استقبال کرده و می‌کنند. جان مک کین، جمهوری‌خواه اهل آریزونا، بنا دارد تا پنج‌شنبه همین هفته جلسه استماعی در مورد تلاش‌های هکری روسیه در انتخابات اخیر برگزار کند. سناتور آمی کلوبوچار (دموکرات، مینه سوتا)، همراه با مک کین و سناتور لیندسی گراهام (جمهوری‌خواه، کارولینای جنوبی) سفری به کشورهای بالتیک داشتند و شاهد بودند که این کشورها خود را هدف نظامی بعدی مسکو می‌دانند و بسیار نگرانند. بسیاری از سیاستمداران ترس خود را از روس‌ها پنهان نمی‌کنند. مردم معمولی نیز چنین هستند. نیویورک‌تایمز به نقل از مغازه‌داری ۲۶ساله می‌نویسد: «من از روسیه می‌ترسم یعنی ممکن است اینجا بیایند و کاری انجام دهند.» پوتین اعلام کرده که تمایلی به حفظ معاهده یالتا (که در سال ۱۹۴۵ منعقد شد) ندارد؛ معاهده‌ای که باعث شد دنیا به حوزه‌های نفوذ تبدیل شود. برخی تحلیلگران روس می‌گویند پوتین دنیا را به مثابه مجموعه‌ای از عملیات‌های خاص می‌نگرد که از مناطق مختلف برمی‌خیزد در حالی که ترامپ دنیا را جهان معاملات می‌داند. اسد با کمک پوتین توانسته قدرت خود را تحکیم بخشد؛ اوکراینی‌ها که به لحاظ فکری و روحی جدا از روس‌ها هستند به واسطه مداخلات و مشکل‌سازی‌های کرملین در بی‌ثباتی به سر می‌برند و حملات سایبری هم موجب شده که روسیه جدی گرفته شود. «نیکولای پتروف»، استاد علوم سیاسی روس، می‌گوید: «فکر می‌کنم پوتین در وضعیت قدرتمندی باشد. او آزادی مانور دارد و هر کاری می‌خواهد می‌تواند انجام دهد تا به آمریکا نشان دهد که باید روسیه را نه به‌عنوان قدرتی منطقه‌ای که به‌عنوان قدرتی بزرگ به رسمیت بشناسد و با او مشارکت کند.»

تبریک پوتین به ترامپ

این دوستی نزدیک در عمل هم خود را نشان داده است. در تبریک عید کریسمس، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا را مورد خطاب قرار داد و به او تبریک گفت. به گزارش سی‌ان‌ان، اگرچه پوتین به اوباما و خانواده‌اش در بیانیه‌ای جداگانه تبریک گفت اما پوتین در دیدار سالانه پوتین با روسای دولت‌های خارجی او به‌طور اخص ترامپ را مورد خطاب قرار داد و سخنی از اوباما به میان نیاورد. همچنین روسای نهادهای بین‌المللی هم در این نشست سالانه مورد خطاب تبریکات پوتین قرار گرفتند اما نامی از اوباما به میان نیامد. با این حال، نیویورک‌تایمز می‌نویسد سیاست پوتین در سال‌های اخیر تلاش برای کاشتن بذر تردید و تضعیف افکار عمومی در دولت‌های غربی خواهد بود. ابزار کرملین در این زمینه هم تبلیغات منفی، اعمال نفوذ در کشورهای دیگر و حملات سایبری است که برخی تحلیلگران معتقدند در انتخابات آینده در آلمان و فرانسه احتمالا شاهد این اقدامات از سوی روسیه خواهیم بود.