خانه‌تکانی در ترکیه

هواداران حزب عدالت و توسعه آن را انقلاب سیاسی اردوغان می‌خوانند؛ ولی مخالفان داخلی و خارجی چنین حرکتی را به‌منزله تسویه حساب اردوغان با نیروهای اپوزیسیون قلمداد می‌کنند. در فضای پساکودتایی و در دو روز گذشته موج بازداشت‌ها فقط به نیروهای مسلح محدود نشده و قوه قضائیه این کشور هم از صافی حزب عدالت و توسعه رد شده است. گفته می‌شود نزدیک به ۲۷۵۰ تن از قضات این کشور از سمت خود برکنار شده‌اند. براساس گزارش بی‌بی‌سی تعداد بازداشتی‌های پس از شکست کودتا تاکنون به ۶ هزار نفر رسیده است. اردوغان اعتقاد دارد که کودتای صورت گرفته لطف الهی بوده تا ارتش را از ناخالصی‌ها تصفیه کند؛ اما عبدالله گل، یار قدیم اردوغان قول داده است که کودتاچیان عادلانه محاکمه خواهند شد.

گروه جهان: فضای ظاهری ترکیه در دوران پساکودتا آرام است اما در بطن سیاسی این کشور، انقلاب اردوغان آغاز شده است. در این راستا لحظه به لحظه شمار دستگیرشدگان بالا می‌رود. دستگیری‌ها و برکناری‌ها تنها به ارتش محدود نشده است. در دو روز گذشته، قوه قضائیه این کشور هم از صافی حزب عدالت و توسعه رد شده است. نزدیک به ۲۷۵۰ تن از قضات این کشور از سمت خود برکنار شده‌اند و هر لحظه نیز یکی از فرماندهان و افسران برجسته ارتش این کشور دستگیر می‌شود. براساس گزارش بی‌بی‌سی تعداد بازداشتی‌های پس از شکست کودتا به ۶هزار نفر رسیده است.

روزنامه «صباح» در گزارشی نوشت آکین اوزتورک، فرمانده پیشین نیروی هوایی این کشور به‌عنوان رهبر کودتاچیان دستگیر شده است. این در حالی است که پیش‌تر رهبر کودتاچیان محرم کوشه، مشاور نظامی اردوغان معرفی شده بود. همزمان خبر می‌رسد ۸ تن از سران کودتاچیان به وسیله یک هلی‌کوپتر به یونان پناه برده‌اند و یونان نیز به محض ورود، این افراد را دستگیر کرده است.

آنکارا از یونان خواسته است تا این افراد را به ترکیه عودت دهد اما آتن تاکنون پاسخی به این درخواست نداده است. اگرچه آتن گفته است که ترکیه می‌تواند هلی‌کوپتر را از این کشور پس بگیرد اما هنوز در مورد عودت سران کودتاچیان پاسخی نگفته است. در این خصوص روز گذشته مولود چاووش‌اوغلو در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که آتن هلی‌کوپتر کودتاچیان را بازگردانده است اما هشت نفری که به یونان پناه برده‌اند درخواست پناهندگی سیاسی داده‌اند.

با کودتاچی‌ها مهربان باشید

در ترکیه لحظه به لحظه آمار دستگیری‌ها بالاتر می‌رود. عکس‌هایی هم که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود نشان می‌دهد دستگاه قضایی و پلیس این کشور چندان با سربازان و رهبران کودتاچیان مهربان نبوده‌اند. بر این اساس دیده شده است که نیروهای امنیتی ترکیه سربازان را لخت روی زمین خوابانده‌اند. در یکی دیگر از این تصاویر یکی از افسران با لباس زیر به سمت خودروی حمل متهمان منتقل می‌شود.

عفو بین‌الملل می‌گوید که ترکیه رفتار ملایم‌تری با افراد دستگیر شده داشته باشد. در عین حال آنگلا مرکل و مقام‌های عالی‌رتبه اتحادیه اروپا نیز با محکوم کردن کودتای ناکام در ترکیه از رئیس‌جمهوری این کشور خواستند که با کودتاچیان براساس قانون رفتار شود. به گزارش خبرگزاری فرانسه آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان گفت: برخورد با عاملان این حادثه تراژیک باید براساس قانون باشد. اظهارات آنگلا مرکل در پی سخنان نخست‌وزیر ترکیه مبنی بر احتمال احیای مجازات اعدام و اجرای آن برای کودتاچیان ایراد شد. مرکل با تاکید بر اینکه هرگونه تغییرات سیاسی در هر کشوری باید از طریق پارلمان صورت بگیرد بیان کرد کشورش در کنار تمامی کسانی که از دموکراسی و حکومت قانون در ترکیه حمایت می‌کنند ایستاده است. در این‌باره اما عبدالله گل که نقش مهمی در تهییج مردم در روز کودتا در حمایت از حزب عدالت و توسعه داشت در گفت‌وگو با شبکه خبری العربیه قول داد که کودتاچیان عادلانه محاکمه خواهند شد. این در شرایطی است که نخست‌وزیر ترکیه گفته است با تغییر قانون، گزینه اعدام را به روی میز باز خواهد گرداند.

همسو با نخست‌وزیری ترکیه، اردوغان هم اعتقاد دارد که کودتای صورت گرفته لطف الهی بوده تا ارتش را از ناخالصی‌ها تصفیه کند. از این‌رو روز گذشته دولت ترکیه پایگاه اینجرلیک را به بهانه تصفیه نیروهای ارتش تعطیل کرده است. پایگاه اینجرلیک مهم‌ترین پایگاه آمریکا در جنگ با داعش است. ترکیه از آمریکا در خواست استرداد فتح‌الله گولن، روحانی ترک‌تبار را داشته اما واشنگتن تاکنون با این درخواست مخالفت کرده است. برخی می‌گویند اردوغان به بهانه تصفیه ارتش، خواسته آمریکا را تحت فشار بگذارد تا تقاضایشان پذیرفته شود.

به نظر می‌رسد پس از کودتا رابطه آمریکا و ترکیه سردتر شده است. به‌رغم اینکه دولت آمریکا، به‌ویژه باراک اوباما از کودتاچیان حمایت نکرد اما سخن وزیر کار ترکیه که گفته بود کودتا با طراحی آمریکا پیش رفته است با واکنش تند واشنگتن مواجه شده است. روز شنبه وزیر کار ترکیه مدعی شده بود کودتای رخ داده با طراحی و هماهنگی با ایالات‌متحده رخ داده است. این در شرایطی است که واشنگتن واکنش منفی به این اظهارنظر نشان داده و خواستار اصلاح این گفته شده است.

مهره‌های کلیدی بازداشت شده در کودتا

روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی عکسی دست به‌دست می‌شد که در آن نام و نشان افراد دستگیر شده ذکر شده بود. «صالح کرهان»، فرمانده تیپ ۷۰ پیاده در مرکز نظامی طغای، «مصطفی ییلماز» فرمانده تیپ ۱۵ پیاده از همان مرکز نظامی، «متین آلپچان»، فرمانده تیپ ۲۰ زرهی از مرکز طغای، «سداد آرچان»، یکی از فرماندهان رده بالای ژاندارمری، «نجات آتیلا دمیرهان» فرمانده ارشد از مرسین جزو برجسته‌ترین نام‌هایی هستند که در این دو روز دستگیر شده‌اند.

خبرگزاری آناتولی می‌گوید رهبر این شورشیان «آکین اوزتورک»، فرمانده پیشین نیروی هوایی این کشور بوده است.

تشکر اردوغان از مردم و نخبگان

روز شنبه دولت حزب عدالت و توسعه طی پیامکی از مردم این کشور تشکر کرد و خواستار آن شد که مردم همچنان در خیابان‌ها حضور داشته باشند. اردوغان نیز در میان جمع بزرگی در مقابل خانه خود سخنرانی و از حضور مردم در صحنه تشکر کرد. همچنین روزنامه حریت نوشت که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در جریان یک تماس تلفنی از کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب «مردم جمهوری‌خواه» و دولت باغچه‌لی، رهبر حزب «جنبش ملی» برای محکوم کردن و اعتبار نبخشیدن به کودتای جمعه شب تشکر و قدردانی کرد.

اردوغان همچنین با اسماعیل قهرمان، رئیس پارلمان تماس گرفته و از تمامی نمایندگان پارلمان به‌خاطر «ایستادگی قهرمانانه‌شان» در زمان بمباران پارلمان در جریان کودتای جمعه شب تشکر و قدردانی کرد.

در همین حال اردوغان با الکسیس سیپراس، نخست‌وزیر یونان تماس تلفنی برقرار کرد. به گزارش شبکه سی‌ان‌ان ترک، در جریان این تماس تلفنی سیپراس گفت: کشورم هر کار که لازم باشد برای بازگرداندن هشت کودتاچی که در استان الکساندروپلیس در نزدیکی مرز ترکیه فرود آمدند، انجام می‌دهد.

به علاوه گروهی از پرسنل ارتش ترکیه حدود ساعت ۲۳ برای بازگرداندن هلی‌کوپتر استفاده شده توسط کودتاچیان به ترکیه وارد فرودگاه الکساندروپلیس شدند. مدتی بعد این هلی‌کوپتر مدل سیکورسکی به مقصد ترکیه به پرواز درآمد.

در همین حال چهار حزب سیاسی در پارلمان در یک بیانیه مشترک نادر که در مجمع عمومی قرائت شد کودتای صورت گرفته در ترکیه را محکوم کردند. در این بیانیه که توسط اسماعیل قهرمان قرائت شد، آمده است: ما چهار حزب به شدت کودتای صورت گرفته علیه کشور پر صلابتمان، دولت منتخب با خواسته ملی و قانون‌گذاری و پارلمان و همچنین حمله به ساختمان پارلمان را محکوم می‌کنیم. پارلمان ترکیه همانند یک قلب می‌تپد و انجام وظیفه می‌کند.

در این بیانیه «تاریخی» که برای نخستین بار کردها و ناسیونالیست‌های ترکیه در کنار هم آن را امضا کردند با هدف تاکید بر اتحاد گفته‌اند: به‌رغم اختلافات سیاسی‌مان از خواسته ملی حمایت می‌کنیم و با تمام سازمان‌ها و قانون‌گذارانمان برای همیشه پشت این خواسته می‌ایستیم. این تصمیم در پارلمان به توسعه و برقراری دموکراسی در کشور نیز کمک خواهد کرد.

در همین حال خبر رسید که روز گذشته مراسم کشته شدگان روز کودتا موسوم به شهدای دموکراسی باحضور اردوغان و عبدالله‌گل در مسجد فاتح استانبول برگزار شد.