ظهور «شاهزاده ترور»

گروه جهان: فرزند رهبر القاعده در یک پیام صوتی آمریکا را به دلیل کشتن پدرش تهدید به انتقام گرفتن کرده است. حمزه بن‌لادن، در پیامی ۲۱ دقیقه‌ای با عنوان «ما همه اسامه هستیم» وعده داد که حملات جهانی علیه آمریکا و متحدانش را ادامه دهد. فرزند ۲۴- ۲۳ ساله بن‌لادن در این پیام خطاب به آمریکا می‌گوید: «ما شما را در کشورهایتان و در هر جای دیگری به دلیل سرکوب مسلمانان فلسطین، سوریه، عراق، یمن، سومالی و سایر سرزمین‌های اسلامی هدف می‌گیریم.» او می‌گوید: «این انتقام فقط برای شیخ اسامه نیست، بلکه انتقام به نفع کسانی است که مدافع اسلام هستند.» اسامه در خانه‌ای در ابوت آباد پاکستان در سال ۲۰۱۱ کشته شد؛ اما اسناد به دست آمده از این خانه که مورد تحلیل نهادهای اطلاعاتی- امنیتی آمریکا قرار گرفت نشان می‌دهند که دستیاران شیخ القاعده تلاش می‌کنند تا بار دیگر اعضای این گروه را حول حمزه متحد سازند.

خبرگزاری رویترز به نقل از موسسه بروکینگز می‌افزاید؛ او پیش از حملات ۱۱ سپتامبر در کنار پدر خود دیده شده بود و پس از حملاتی که آمریکایی‌ها به مناطقی از پاکستان داشتند مدتی را با او در این کشور به سر برده بود. حمزه سال گذشته نامش برای اولین بار از سوی ایمن الظواهری در یک پیام صوتی برده شد. کارشناسان معتقدند حضور حمزه نشان از جوان‌گرایی در گروه است که اکنون بسیاری از رهبرانش به کهنسالی نزدیک می‌شوند. خبرگزاری رویترز می‌نویسد رهبران کهنسال القاعده در حالی می‌خواهند خود را الهام‌بخش شبه‌نظامیان در سایر نقاط دنیا جلوه دهند که اکنون داعش جایگاه القاعده را به خطر انداخته است. بروس ریدل، محقق بروکینگز می‌گوید: «حمزه چهره جدیدی در القاعده است که مستقیما به پایه‌گذار این گروه می‌رسد. او دشمنی خطرناک است.»

فرزند جوان بن‌لادن در مواضع پیشین خود هم بارها سخن از «وحدت» یا «برقراری اتحاد میان گروه‌های جهادی» در شام سخن به میان آورده بود. گویی این رهبر جوان القاعده به این واقعیت پی برده که راز موفقیت داعش در جوانگرایی و رویکردهای تهاجمی است نه رویکردهای محافظه‌کارانه. حمزه گفته بود: «مبارزه در کشور جنگ‌زده سوریه مسیری است برای آزادسازی فلسطین.» او از «امت اسلامی» خواسته بود تا «بر جهاد در شام» متمرکز شوند و «صفوف مجاهدین را در آنجا متحد سازند.» به گزارش گاردین، ظواهری نیز درمورد ضرورت اتحاد پیش از این گفته بود: «مساله اتحاد امروز مساله مرگ و زندگی است. شما یا به‌عنوان مسلمان با کرامت و شرافت متحد می‌شوید یا به‌صورت جداگانه و یک به یک بلعیده می‌شوید.»

گاردین می‌نویسد حمزه بن‌لادن علاقه زیادی دارد که نبرد در سوریه را به آزادی قدس نسبت دهد: «سوریه بهترین صحنه نبرد است که منجر به آزادی قدس خواهد شد.» او گفت: «مسیر آزادسازی فلسطین امروز در مقایسه با قبل از انقلاب سوریه بسیار کوتاه‌تر است.» این گزارش به نقل از مقام‌های اطلاعاتی آمریکا معتقد است که حمزه فرزند مورد علاقه و مطلوب اسامه بود. او آرزو داشت که روزی فرزندش ریاست این گروه را به‌دست بگیرد.

سناریوها چه می‌گویند؟

سناریوی اول: از سخنان فرزند بن‌لادن و از برآیند گزارش‌ها می‌توان چنین برداشت کرد که اکنون داعش در افغانستان در حال تاخت و تاز است. القاعده برای عقب نماندن از جبهه جهادیون و به دست گرفتن دوباره جایگاه پیشین می‌کوشد تا به‌گونه‌ای وانمود کند که در خشونت دست کمی از داعش ندارد. این گروه با زهر چشم گرفتن از دشمنان خود تلاش دارد تا از یک سو جایگاه خود نزد جهادیون را ارتقا بخشد و از سوی دیگر حوزه عملیات خود را گسترده‌تر سازد تا در رقابت با داعش چیزی کم نیاورد.

سناریوی دوم: محل اختفای حمزه معلوم نیست. اما ایندیپندنت بر این باور است که کادر رهبری القاعده برای بازسازی خود می‌کوشد تا از کارت بن‌لادن استفاده کند. به این ترتیب، کادر رهبری درصدد است تا با قرار دادن فردی از اعضای خاندان بن‌لادن در صدر هرم رهبری مشروعیت را به این گروه بازگرداند تا به‌دنبال آن وحدت نیز در این گروه شکل بگیرد. در این صورت، سیستم رهبری به‌گونه‌ای خواهد شد که زمامداری از پدر به پسر برسد.

سناریوی سوم: ایندیپندنت معتقد است که کادر رهبری القاعده تلاش دارد تا حمزه را برای رهبری آینده این گروه آموزش داده و آماده سازد. به این ترتیب، نام و هویت او به تدریج در رسانه‌ها مطرح می‌شود تا فضای روانی لازم برای آینده‌ای که وی رهبری القاعده را در دست خواهد گرفت آماده شود. ایندیپندنت می‌افزاید؛ پیام فرزند بن‌لادن یک روز پیش از پیام الظواهری بود. هر دو چهره القاعده خواستار «وحدت» میان گروه‌های جهادی در سوریه شده و اعلام کرده بودند که «راه قدس از سوریه می‌گذرد.» از سوی دیگر، ظواهری در این پیام به تحسین النصره نیز پرداخته بود. با این حال، پایگاه Site Intelligence که فعالیت گروه‌های افراط‌گرا را رصد می‌کند؛ می‌نویسد؛ در پیام رهبران القاعده تمرکز عجیبی بر اسرائیل و آمریکا به‌عنوان اهداف مطلوب این گروه و نیز مقابله با داعش دیده می‌شود. اما رهبر آینده القاعده کیست که چنین «هل من مبارز» می‌طلبد؟

شاهزاده ترور

حمزه بن اسامه بن محمد بن عوض بن‌لادن‎‎ که به حمزه بن‌لادن شهره است در سال ۱۹۹۱ به دنیا آمد. در ژانویه ۲۰۰۱ که حمزه حدودا ۱۰ ساله بود به همراه پدر و سایر اعضای خانواده در مراسم ازدواج برادر بزرگ‌تر خود «محمد» در شهر قندهار حضور یافت. ویدئوهایی که در نوامبر همان سال منتشر شد نشان داد که حمزه و برخی خواهران و برادرانش در حال بازی با تکه‌های نابود شده هلیکوپترهای آمریکایی هستند. در مارس ۲۰۰۳ ادعا شد که حمزه به همراه برادر دیگرش «سعد» در ربات - افغانستان- زخمی و دستگیر شده‌اند. بعدها این خبر تکذیب شد. به تدریج رد پای حمزه در برخی اقدامات القاعده روشن‌تر می‌شود گویی بن‌لادن به شکلی هدفمند قصد داشت تا فرزند را در برابر دیدگان قرار دهد و از او رهبری سیاسی- نظامی بسازد.

در سال ۲۰۰۵ ویدئویی با عنوان «مجاهدان وزیرستان» نشان داد که حمزه در حمله القاعده به نیروهای امنیتی پاکستان در جنوب وزیرستان (منطقه‌ای قبیله‌ای میان افغانستان و پاکستان) دست داشت. بار دیگر در سپتامبر ۲۰۰۷ اعلام شد که حمزه نوجوان نقشی برجسته در نیروهای القاعده برای حمله به «کمربند قبیله‌ای» (میان افغانستان و پاکستان) داشت. در جولای ۲۰۰۸، روزنامه «The Sun» شعری ترجمه شده منتشر کرد که گفته می‌شد از سوی حمزه نوشته شده است. مضمون این شعر این بود: «باید به نابودی آمریکا، بریتانیا، فرانسه و دانمارک سرعت بخشید.» در پاسخ، «پاتریک مرسر» یکی از نمایندگان پارلمان بریتانیا حمزه بن‌لادن را «شاهزاده ترور» نامید. گفته می‌شود در سوءقصد به جان بی‌نظیر بوتو در سال ۲۰۰۷ حمزه هم دست داشت؛ اما سخنگوی القاعده اعلام کرد که وی در آن زمان در حبس خانگی بود و در سال ۲۰۱۰ آزاد شد.

حمزه فرزند «خیریه صابر» (سعودی تبار)، یکی از سه همسر بن‌لادن بود که در ابوت‌آباد زندگی می‌کرد. بازجویی‌های سیستم اطلاعاتی پاکستان از همسران بن‌لادن نشان داد که حمزه تنها فرزند مفقوده اسامه بود. او در میان کشته‌ها و مجروحان نبود. در نامه بن‌لادن به رئیس کارکنان خود «عطیه عبدالرحمان» آمده است که رهبر القاعده دوست داشت حمزه در قطر آموزش مذهبی ببیند و به یک اندیشمند اسلامی تبدیل شود تا «شک و شبهه از جهاد را بزداید.» حمزه در آن زمان در ابوت آباد نبود. نامه‌های به‌دست آمده از مخفیگاه بن‌لادن تایید کرد که وی خواب روزی را می‌دید که حمزه پس از مرگ برادرش در سال ۲۰۰۹ به ریاست القاعده برسد. گویی اکنون زمینه آن فراهم شده و دیری نخواهد پایید که حمزه جوان به رهبر القاعده و جانشین پدر تبدیل شود.