اروپا در آستانه جنگ گرم

گروه جهان: نشست ناتو با توافقاتی در ورشو پایان یافت، نشستی که البته بی‌سر و صدا نماند و واکنش روسیه و حتی گورباچف آخرین رهبر شوروی را در پی داشت. به گزارش رویترز رهبران کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، برای نخستین بار با استقرار نیروهای نظامی در کشورهای بالتیک و شرق لهستان موافقت کردند. اعضای ناتو همچنین توافق کردند که گشت‌زنی‌های هوایی و دریایی را برای مقابله با اقدامات احتمالی روسیه در شرق اروپا افزایش دهند.

کشورهای اروپای شرقی که زمانی عضو بلوک شوروی محسوب می‌شدند و اکنون به ناتو پیوسته‌اند، پس از آنکه روسیه «کریمه» را به خاک خود الحاق کرد، نگران اقدامات احتمالی مسکو علیه خود هستند. طبق این گزارش، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی تصمیم گرفته است تا چهار گردان به‌طور بالقوه سه تا چهار هزار نیرو به شکل دوره‌ای در شمال شرقی اروپا مستقر کند. چنین اقدامی برای نشان دادن آمادگی این پیمان برای دفاع از کشورهای حوزه اروپای شرقی در برابر هرگونه تعرض احتمالی روسیه است. با وجود چنین تصمیمی، سران ناتو تاکید کرده‌اند که خواهان مذاکره با روسیه برای احیای اقدامات اعتمادساز هستند.

این در حالی است که سخنان باراک اوباما در این نشست نشان می‌داد که اعضای ناتو چندان هم در پی اقدامات عادی‌سازی با روسیه نیستند. به گزارش رادیو اروپای آزاد باراک اوباما در آخرین روز این نشست اعلام کرد که هیچ داد و ستدی به‌طور معمول با روسیه انجام نمی‌شود، مگر اینکه جنگ بین کی‌یف و نیروهای طرفدار روسیه در شرق اوکراین پایان یابد. اوباما با آدرس دادن برخی اقدامات روسیه در ورشو، تجاوز این کشور به اوکراین را نمونه بارز لزوم همکاری آمریکا و کشورهای متحدش دانست. به همین منظور او گفت: این لحظه، لحظه گردش واقعی برای متحدان ماست. واشنگتن متعهد به حمایت از متحدانش است و در این راه هرگز تزلزلی به خود راه نمی‌دهد. باراک اوباما مدعی است که روسیه با حمایت از شبه‌نظامیان اوکراین در کریمه زمینه جدایی این شبه‌جزیره را از کی‌یف فراهم کرده است.

ناتو می‌گوید که روسیه باید به قول و قرارهای داده شده در عهدنامه مینسک که در سال ۲۰۱۵ نوشته شد، پایبند باشد. این در شرایطی است که ناتو متعهد شده است در جهت نوسازی ارتش اوکراین اقداماتی به عمل آورد. این اقدام اما با واکنش منفی روسیه مواجه شده است. به نوشته روزنامه دیلی‌میل، روسیه ناتو را متهم به رفتار تحریک‌آمیز کرده و گفته است حضور سربازان ناتو در کشورهایی مانند استونی، لتونی، لیتوانی و لهستان از جمله این اقدامات تحریک‌آمیز است.

در تعهدات ناتو آمده است که سربازانی از آلمان، فرانسه، پرتغال، نروژ و لوکزامبورگ در لتونی حضور پیدا خواهند کرد. سربازان بریتانیایی در استونی و سربازان کانادایی در لیتوانی حضور خواهند داشت. با تحولات صورت گرفته، آندرژ دودا، رئیس‌جمهوری لهستان به‌طور رسمی اعلام کرد که نشست ورشو نشانه موفقیت‌آمیز نسبت به تغییرات صورت گرفته در مسائل امنیتی اروپاست. دودا که کشورش میزبان این اجلاس بوده بر این باور است که نشست ورشو مهم‌ترین نشست صورت گرفته پس از دوران جنگ سرد است.

ناتو می‌گوید که کرواسی و ایتالیا قول داده‌اند که به‌زودی مشخص کنند سربازان کشورشان در کجا مستقر خواهند شد. لهستان نیز که خود میزبان سربازان آمریکایی است، به‌زودی سربازان خود را به یکی از کشورهای حوزه بالتیک خواهد فرستاد. در این شرایط میخائیل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی گفت: پیمان آتلانتیک شمالی در روابط با روسیه از جنگ سرد به مقدمات آغاز جنگ گرم روی آورده است. به گزارش خبرگزاری روسی اینترفاکس به نقل از گورباچف نوشت: سران ناتو از دفاع سخن می‌گویند، اما خود را برای اقدام‌های تهاجمی آماده می‌کنند. وی اظهار کرد: اعضای ناتو وانمود می‌کنند از هیچ چیزی هراس ندارند و به این وسیله در تلاش هستند تا جهان را به رویارویی بزرگ‌تری بکشانند، ولی جهانیان باید این روند را متوقف کنند.

گورباچف تاکید کرد: تمامی کشورها و همچنین شورای امنیت سازمان ملل باید واکنش بسیار تندی در قبال این رویکرد اتخاذ کنند تا این رویارویی پایان یابد و برای رسیدن به این هدف نیز همکاری همگانی به‌ویژه سیاستمداران و نظامیان ضرورت دارد. روابط مسکو و ناتو از سال ۲۰۱۴ با توسعه برنامه‌های این پیمان و همچنین آمریکا برای گسترش نفوذ نظامی به نزدیک خاک روسیه پرتنش شده و با وجود بارها هشدارهای این کشور متوقف نشده است. افزون بر حضور گسترده نظامی آمریکا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در شرق اروپا از جمله رومانی و لهستان و کشورهای لتونی و استونی هم مرز روسیه، مولداوی و گرجستان به‌صورت حضور نظامی موقت یا دائمی، این پیمان اعلام کرده است که چهار گردان جدید در این مناطق مستقر خواهد کرد.

تمدید ماموریت در افغانستان

اگرچه اجلاس ناتو کاملا تحت تاثیر برگزیت برگزار شد و فضای رابطه بین سیاستمداران کشورهای عضو ناتو سرد شده بود اما اعضای ناتو در این اجلاس تصمیم گرفتند ماموریت‌شان را تا سال ۲۰۲۰ در افغانستان تمدید کنند. در این ارتباط سران ناتو تصمیم گرفتند سال ۲۰۱۷ به تعداد سربازان حاضر در افغانستان دست نزنند و از سال ۲۰۱۷ به این سو نیز به مدت ۳ سال سالانه ۵/ ۴ میلیارد دلار برای کمک به نیروهای امنیتی افغانستان اختصاص دهند. در حال حاضر ۱۳ هزار سرباز ناتو که عمده آنها آمریکایی هستند در افغانستان حضور دارند. ینس اشتولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفت: «ناتو تا زمانی که نیاز باشد، در افغانستان حضور خواهد داشت.» او افزود: «دلیلی وجود ندارد که در مورد زمان پایان این ماموریت گمانه‌زنی کنیم. چیزی را که ما امروز شاهد بودیم، تعهد درازمدت ناتو در قبال افغانستان است.» هزینه نیروهای امنیتی افغانستان سالانه ۵ میلیارد دلار است که براساس نتایج نشست ۵/ ۳ میلیارد دلار را آمریکا، یک میلیارد دلار دیگر را کشورهای عضو ناتو و ۵۰۰ میلیون دلار را هم دولت افغانستان فراهم می‌کند. این در شرایطی است که برخی‌ها می‌گویند هزینه عملیات‌های ناتو در افغانستان ده‌ها میلیارد دلار است و این رقم کفاف عملیات‌های ناتو را در این کشور نمی‌دهد. با این حال براساس اعلامیه نشست ورشو، ناتو نیز در برابر کمک‌هایش از دولت افغانستان خواهان اصلاحات در نهادهای امنیتی این کشور است.

محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان که همراه عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی این کشور در نشست سران ناتو شرکت داشت، در سخنرانی خود از تعهد مجدد ناتو به افغانستان تشکر کرد و گفت: «از سرمایه‌گذاری در نهادهای امنیتی افغانستان تشکر می‌کنم. من و دکتر عبدالله با اطمینان می‌توانیم بگوییم که نقش رزمی ناتو در افغانستان به‌صورت کامل و برای همیشه پایان یافته است.» این در شرایطی است که باراک اوباما می‌گوید دلیل ادامه حضور ناتو و آمریکا در افغانستان «متزلزل» بودن وضعیت این کشور است و جامعه جهانی دیگر هرگز اجازه نخواهد داد که افغانستان دوباره به «پایگاه تروریست‌ها» تبدیل شود.