گروه جهان: هنوز ساعاتی از دیدار مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نگذشته بود که مقامات رژیم صهیونیستی اعلام کردند با ترکیه برای برقراری ارتباط مجدد توافق کرده‌اند.

به نوشته روزنامه «حریت»، اسرائیل و ترکیه ۶ سال پس از قطع روابط به یک توافق برای عادی‌سازی روابط رسیده‌اند. برخی مقامات اسرائیلی در گفت‌وگو با رویترز روز یکشنبه فاش کردند که به زودی روابط بین دو طرف عادی خواهد شد. سی‌ان‌ان ترک اعلام کرد که بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه این خبر را روز گذشته علنی کرد. در این راستا روز گذشته خبرگزاری آناتولی هم اعلام کرد که ترکیه و اسرائیل برای برقراری ارتباط توافق کرده‌اند. مقامات اسرائیلی و ترکیه‌ای ۲۶ ژوئن در رم با یکدیگر ملاقات داشتند و هر دو طرف اعلام کردند که خیلی فوری و زود برقراری ارتباط را از طریق مجاری رسمی اعلام خواهند کرد. روزنامه حریت‌ فاش کرد که از طرف رژیم اسرائیل نماینده رسمی بنیامین نتانیاهو در مذاکرات از سرگیری روابط دیپلماتیک حضور داشته است. «جوزف چیچانوور» نماینده نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی رهبری تیم مذاکره‌کنندگان اسرائیلی را به عهده داشته است. از طرف ترکیه هم «فریدون سینراوغلو» سفیر سابق ترکیه در تل‌آویو رهبری تیم مذاکره‌کننده را بر عهده داشته است.

روابط ترکیه و اسرائیل از سال ۲۰۱۰ به این سو به حالت تعلیق در آمد. نهادهای غیردولتی ترکیه در آن سال قصد داشتند تا با اعزام یک فروند کشتی حامل کمک‌های انسان‌دوستانه محاصره غزه را بشکنند اما با حمله نیروهای اسرائیلی به این کشتی که ماوی مرمره نام داشت، ۱۰ تن از افراد داخل کشتی کشته شدند. هر ۱۰ کشته ترکیه‌ای بودند و همین امر موجب تیرگی روابط دو طرف شد. سی‌ان‌ان ترکیه فاش کرد پس از ۶ سال قطع رابطه انتظار می‌رود دو طرف در ماه ژوئیه توافقنامه را به‌طور رسمی امضا کنند. این در حالی است که آنکارا برای برقراری رابطه سه شرط گذاشته بود که مهم‌ترین آن عذرخواهی رسمی بود اما تل‌آویو همواره این خواسته را رد کرده است. اسرائیل مدعی است که حق دفاع مشروط را در این قضیه داشته است.

با این حال ارتباط بین دو طرف موجب شده حدس‌و‌گمان‌هایی در این زمینه ابراز شود. با سفر خالد مشعل، برخی آن را برای مجاب کردن حماس می‌دانستند، اما مولود چاووش‌اغلو، وزیر‌امور خارجه ترکیه گفته است حضور مشعل در استانبول به‌عنوان سیگنال برای طرف اسرائیلی نبوده است. یک مقام ناشناس هم دیدار مشعل با اردوغان را در جهت کمک به فلسطینی‌ها ارزیابی کرده و گفته هدف از این دیدار حل مسائل و مشکلات فلسطینی‌ها در زمینه کمک‌های انسان‌دوستانه بوده است. هفته گذشته چاووش‌اغلو اعلام کرد که روابط بین تل‌آویو و آنکارا موجب خدشه‌دار شدن رابطه ترکیه و حماس نخواهد بود و ترکیه در این خصوص با طرف اسرائیلی مذاکره نخواهد کرد.

با این حال هفته گذشته ها‌آرتص، روزنامه اسرائیلی فاش کرد که «یوسی کوهن» رئیس موساد با هاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات ترکیه به‌طور مخفیانه در استانبول دیدار داشته و درخصوص یک همکاری اطلاعاتی با یکدیگر توافق کرده‌اند. این روزنامه اسرائیلی فاش می‌کند در این قرارداد ترکیه قادر نخواهد بود حماس را برای برنامه ریزی یا هرگونه عملیات نظامی علیه اسرائیل هدایت کند اما این احتمال می‌رود که حماس فعالیت‌های سیاسی خود را در ترکیه دنبال کند. حریت‌دیلی می‌نویسد: وقتی از وزارت امور خارجه درخصوص گزارش ها‌آرتص پرسش می‌شود مقامات این وزارتخانه پاسخی به این پرسش نمی‌دهند.

روزنامه رای الیوم هم که در لندن چاپ می‌شود به نقل از یکی از مقامات حماس که خواسته نامش فاش نشود، می‌نویسد: اردوغان در دیدار با خالد مشعل می‌گوید که در این چند سال بسیار تلاش کرده است تا مقامات اسرائیلی را مجاب کند محاصره غزه را لغو کنند اما آنها هربار این خواسته را رد کرده‌اند. همین مقام ناشناس حماس به روزنامه رای الیوم گفته که اردوغان در این دیدار به خالد مشعل گفته ترکیه قصد دارد برای حفظ منافع رابطه خود را با اسرائیل از نو آغاز کند. این مقام حماس می‌گوید که تل‌آویو یکی از شروط خود را برای برقراری رابطه با این کشور محدود کردن فعالیت‌های حماس اعلام کرده است، افزون بر این ترکیه نیز دست از مهم‌ترین شرط خود برای رفع محاصره غزه بر داشته است. ترکیه در این ۶ سال یکی از شروط برقراری رابطه را لغو محاصره غزه اعلام کرده بود.

عاملی که ترکیه را مجددا به اسرائیل نزدیک کرده صادرات گاز اسرائیل به ترکیه بوده است. کارشناسان می‌گویند برای انعقاد قرارداد باید روابط بین دو طرف عادی شود و سپس این صادرات به تایید کنست (پارلمان رژیم صهیونیستی) برسد.

چه تفاهم‌نامه‌ای امضا شد؟

خبرگزاری آناتولی گزارش می‌دهد که اواخر روز یکشنبه مقامات آنکارا و تل‌آویو برای رسیدن به یک توافق سازش کردند. سه شرطی که این خبرگزاری برای توافق اعلام کرده از این قرار است: ۱- اسرائیل حاضر است بابت قربانیان حادثه ماوی مرمره غرامت پرداخت کند. ۲- ترکیه قادر است کمک‌های انسان‌دوستانه خود را به غزه بفرستد. ۳- این قرارداد حماس را نادیده نمی‌گیرد.

این خبرگزاری می‌گوید به عکس آنچه ادعا می‌شود که ترکیه حماس را در این سازش نادیده گرفته، بند سوم این قرارداد درخصوص حماس است. منابع ناشناس وزارت امور خارجه ترکیه می‌گویند که نزدیک به دو ماه است مقامات دو طرف برای برقراری رابطه، گفت‌وگو کرده‌اند. همزمان با تحرکات صورت گرفته، روز گذشته اردوغان و محمود عباس با یکدیگر تلفنی صحبت کرده‌اند. محمود عباس نسبت به پیشرفت‌های صورت گرفته بین دو طرف تبریک گفته است. اردوغان نیز به عباس گفته است با اسرائیل برای برچیدن برخی محدودیت‌ها درخصوص غزه به توافق رسیده است.

تشکر نتانیاهو از بایدن

هر چند بایدن در بین مقامات ترکیه شخصیت محبوبی نیست و جو بایدن ترکیه را به حمایت از افراطیون منطقه متهم کرده بود اما کسی که بیشترین نقش را در برقراری ارتباط بین دو طرف داشته، معاون اول باراک اوباما بوده است. بر این اساس کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد که بنیامین نتانیاهو به دلیل تلاش‌های بایدن درخصوص پیشرفت این مذاکرات تشکر کرده است. همچنین نتانیاهو در تماس تلفنی که با بایدن داشته از اوتشکر کرده است. بایدن نیز متقابلا پیشرفت به وجود آمده را به نتانیاهو تبریک گفته است. کاخ سفید نیز در بیانیه‌ای رسمی از سازش بین دو طرف حمایت کرده و گفته است رابطه بین دو طرف به سود منطقه شرق مدیترانه و در برگیرنده منافع سیاسی و اقتصادی است.