استعفای رئیس دولت بریتانیا عکس: Getty images

بریتانیایی‌ها در ۲۳ ژوئن سرانجام به جدایی از اتحادیه اروپا رای دادند. اگرچه بنا به برخی نظرسنجی‌ها در این نتایج شوکه‌کننده برای جهان و اروپا میانسالان و کهنسالان بریتانیایی سهمی پررنگ‌تر از جوانان داشته‌اند. با این حال اعلام جدایی از اتحادیه در مرزهای بریتانیا محدود و محصور نخواهد ماند و پیامدهای بریگزیت بنا به برخی پیش‌بینی‌ها ممکن است به فروپاشی اتحادیه اروپا منجر شود. اما در همان ساعات اولیه این نتیجه به اعلام تغییر رهبر حزب حاکم منجر شد

گروه جهان: در همه‌پرسی روز پنج‌شنبه ۳تیرماه ۱۳۹۵ در بریتانیا، ۹/ ۵۱ درصد از شهروندان این کشور رای به خروج از اتحادیه اروپا دادند. این رای سرنوشت‌ساز نه‌تنها سرنوشت بریتانیا بلکه سرنوشت اتحادیه‌ای با ۲۸ کشور را در ابهام قرار داده است. موافقان خروج از اتحادیه این رای را «رای به سپیده‌دم» نامیدند. نایجل فراج، رهبر حزب استقلال انگلیس که از جمله اصلی‌ترین حامیان خروج از اتحادیه اروپا بود، در پیامی به منظور ابراز خوشحالی خود از نتیجه مذکور گفت: «جرات کنید و رویای طلوع یک انگلیس مستقل را ببینید.» به گزارش الجزیره، او در سخنرانی خود در لندن به مناسبت خروج بریتانیا گفت: «سپیده دم در حال طلوع از افق بریتانیای مستقل است.» او افزود: «امیدوارم این پیروزی پروژه شکست‌خورده مذکور را به پایان برساند و باعث شود تمام کشورهای اروپایی مستقل شوند؛ در عین حالی که با یکدیگر تجارت می‌کنیم، دوست هستیم، همکاری می‌کنیم. بگذارید از دست این پرچم، سرودش، بروکسل و تمام آنچه که اشتباه بوده خلاص شویم.» این حامی خروج با شادمانی ابراز داشت: «بگذارید ۲۳ ژوئن در تاریخ ما به روز استقلال تبدیل شود.» فاراج با حمله به نخست‌وزیران قبلی بریتانیا اظهار کرد کامرون، براون و بلر همگی افرادی «مسوولیت‌ناپذیر» بودند که درها را به روی مهاجرت گسترده گشودند؛ مهاجرانی که کیفیت زندگی مردم معمولی و کرامت آنها را در کشور هدف گرفته بودند. به گزارش الجزیره، اکنون جامعه بریتانیا دو قطبی شده است و یک حس تنفری نسبت به طبقه سیاسی در مورد بحث‌های مهاجرتی وجود دارد. این گزارش می‌افزاید: «فقرا و کسانی که در جامعه جایگاه متوسط رو به پایین دارند می‌گویند این مهاجرت‌ها به ضررشان بوده. این مهاجرت‌ها دسترسی آنها به مدارس و مسکن را کاهش داده و موجب کاهش جدی درآمد در سطوح پایین اجتماعی شده است.»

به گزارش سی‌ان‌ان، بریتانیا از سال ۱۹۷۳ عضو اتحادیه اروپا بوده اما این عضویت مشروط بوده است. این کشور با حق تحفظ در بسیاری از قوانین و نهادها و قراردادهای مشترک اتحادیه اروپا (از جمله نظام شنگن، واحد پولی یورو و بسیاری از قوانین قضایی و...) به عضویت اتحادیه اروپا درآمده است. روند خروج از اتحادیه دو سال طول خواهد کشید و در این مدت باید فرآیندهای مربوطه طی شود. به گزارش سی‌ان‌ان، بر اساس ماده ۵۰ معاهده رم، بریتانیا و اتحادیه اروپایی باید بر سر نحوه و زمان خروج با یکدیگر به تفاهم برسند. این گزارش می‌افزاید از آنجا که روابط بریتانیا- اروپا در هم تنیده است فرآیند جدایی احتمالا بیش از دو سال به طول خواهد انجامید. «لاییم فاکس» نماینده بریتانیایی حامی خروج، تخمین می‌زند که فرآیند خروج و مذاکره بر سر مهاجرت، تجارت، امنیت و ... ممکن است تا سال ۲۰۱۹ به طول بینجامد.

تبعات خروج برای بریتانیا و اروپا

بریتانیا اولین کشوری است که اتحادیه اروپا را ترک می‌کند. نزدیک‌ترین حادثه به این مساله گرینلند بود که بخشی از دانمارک بود و در سال ۱۹۸۵ خارج شد اما سایر بخش‌های دانمارک در اتحادیه ماندند. برخی معتقدند خروج بریتانیا زمزمه‌های فروپاشی اتحادیه را جدی تر کرده و اکنون دیوار اتحادیه ترک‌هایی برداشته است. «تیفانی آپ» و «بریانز جونز»، گزارشگران سی‌ان‌ان می‌نویسند یونان اکنون در فکر خروج افتاده و به جدّ به آن می‌اندیشد. در این صورت بریگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه) مدافع دیگری به نام «گریکزیت» (خروج یونان از اتحادیه) خواهد یافت. آنها معتقدند وقتی پنجره خروج از اتحادیه گشوده شد اکنون کشورهای دیگری تصمیم به خروج را «مزه مزه» می‌کنند و این تبعات سختی برای ثبات و امنیت اقتصادی اروپا بر جا خواهد گذاشت. بر همین اساس، خروج بریتانیا به‌عنوان دومین قدرت اقتصادی اروپا پس از آلمان و عضو دائم شورای امنیت، باعث گسسته شدن زنجیره اتحاد در قاره سبز خواهد شد. شاید تا یک دهه آینده اتحادیه اروپا اگر نگوییم متلاشی خواهد شد، تعداد اعضایش به شدت کم خواهد شد.

اولین تبعات همه‌پرسی: استعفای کامرون

سی‌ان‌ان می‌افزاید؛ اولین تبعات همه‌پرسی استعفای دیوید کامرون بود که طی یک سال اخیر تمام تلاش خود را برای اقناع مردم جهت ماندن در اتحادیه به کار گرفته بود. دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس در کنفرانسی خبری که به همراه همسرش در مقابل دفتر نخست‌وزیری برگزار کرد گفت: باید به اراده مردم انگلیس احترام گذاشت. وی خاطرنشان کرد: برگزاری این همه‌پرسی تصمیمی نبود که به آسانی گرفته شود و بالغ بر ۳۳ میلیون نفر در سراسر بریتانیا حرفشان را در این همه‌‍‌پرسی زدند و ما باید مفتخر باشیم به اینکه به مردم در یک چنین تصمیم‌های بزرگی اعتماد می‌کنیم. کامرون با اعلام کناره‌گیری‌اش از نخست‌وزیری گفت: با این حال من در سه ماه آینده به کار خود به‌عنوان نخست‌وزیر به همراه کابینه دولتم ادامه خواهم داد. وی افزود: باید تا زمان آغاز کنفرانس حزب محافظه‌کار انگلیس در ماه اکتبر نخست‌وزیر جدیدی روی کار بیاید. دومین تبعات اعلام خروج کاهش ارزش پوند بود. رویترز می‌نویسد: قیمت نفت در معاملات روز جمعه در پی اعلام نتیجه همه‌پرسی مبنی بر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا ۶درصد سقوط کرد. ویکتور شوم، تحلیلگر IHS در این باره معتقد است که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا تاثیرات دومینو واری بر بازارهای اقتصادی خواهد گذاشت. «جان تاچائو»، مدیر بخش سیاست خارجی کارنگی در اروپا می‌گوید: «کاملا روشن است که اتحادیه اروپا در مورد مساله خروج بر بریتانیا سخت خواهد گرفت. به ویژه در مورد مساله مهاجرت که به موضوعی حیاتی برای چشم آبی‌های قاره سبز تبدیل شده است.»

تبعات خروج در مورد بریتانیا هم تاثیرات خود را به‌زودی بر جا خواهد گذاشت. «آپ» و «جونز» معتقدند که بریتانیا نیز دیر یا زود از هم گسسته خواهد شد. بریتانیا متشکل از ۴ کشور است: انگلستان، ولز، اسکاتلند و ایرلند شمالی. اسکاتی‌ها حتی پیش از همه‌پرسی اعلام کرده بودند که در صورت خروج بریتانیا از اتحادیه آنها هم از بریتانیا خارج خواهند شد. اسکاتی‌ها که اکثر آنها خواهان ماندن در اروپا هستند، اعلام کردند که از بریتانیا جدا و به اروپا ملحق خواهند شد. سیاستمداران ایرلند شمالی هم پس از همه‌پرسی روز پنج‌شنبه خواستار همه‌پرسی برای خروج از بریتانیا شده و اعلام کردند که بریتانیا دیگر نماینده منافع سیاسی یا اقتصادی ایرلند در اروپا نیست. بنابراین، دیری نخواهد پایید که زمزمه استقلال این کشورها از بریتانیا جدی‌تر خواهد شد همان‌گونه که اکنون همگی از همه‌پرسی برای استقلال از بریتانیا سخن می‌گویند.

«ویتمان» تحلیلگر چتم هاوس معتقد است که بریگزیت بهانه‌ای به دست جنبش استقلال اسکاتلند داده است. او معتقد است اسکاتلندی‌ها یا به‌دنبال استقلال بر می‌آیند یا همه‌پرسی را ابزاری برای فشار علیه بریتانیا برای کسب استقلال منطقه‌ای بیشتر می‌کنند. چنین است که مورخ برجسته بریتانیایی «سیمون شاما» می‌گوید نفرت از مهاجرت نیروی اصلی در پس خروج بریتانیا از اتحادیه بود. او معتقد است بریتانیا به آخر خط رسیده و دیگر کشوری به نام بریتانیای کبیر یا پادشاهی متحده وجود نخواهد داشت. او به استقبال فروپاشی بریتانیا رفته است.

خارجیان در بریتانیا چه می‌گویند؟

«طلاق بریتانیا» از اروپا اگرچه دو سال یا بیشتر طول خواهد کشید اما از هم اکنون باعث نگرانی سایر پسرعموهای اروپایی شده که در این کشور مشغول به کارند. «آنگلا دوان»، گزارشگر سی‌ان‌ان می‌نویسد؛ شهروندان اروپایی که در بریتانیا مشغول کارند نگرانی خود را از اخراج شدن از این کشور ابراز کرده‌اند. البته این منوط به نحوه معامله طرفین اروپایی- بریتانیایی در مورد کارگران است که در زمره مسائل مهمی است که طی فرآیند مذاکره ۲ساله مطرح خواهد شد. او می‌نویسد از سوی «مرکز اصلاحات اروپا» سه سناریو مطرح شده است. در سناریوی اول، به بریتانیا اجازه داده می‌شود تا به بازار واحد اروپا دسترسی یابد. اما برای داشتن این دسترسی، بریتانیا باید رفت و آمد آزادانه نیروی کار را به‌طور کامل حفظ کند. در این وضعیت، برای مهاجران اروپایی شاغل در بریتانیا کسب و کار وجود خواهد داشت. در سناریوی دوم، اگر معامله تجاری دیگری صورت گیرد، شهروندان اتحادیه در معرض آن نوع نظام مهاجرتی قرار خواهند گرفت که در مورد «شهروندان غیراروپایی» مصداق دارد. در این صورت، برخی الگوی استرالیا را پیشنهاد می‌دهند به این صورت که بریتانیا می‌تواند برخی صنایع خاص را معرفی کند که نیازمند کارگرانی با مهارت‌های خاص است و می‌تواند نیروهای خاصی را برای کار و زندگی در این کشور به‌کار گیرد. رهبران «بریگزیت» می‌گویند به آن دسته از شهروندان اروپایی که از قبل در این کشور بوده‌اند اجازه داده می‌شود که همچنان بدون تبعیت در این کشور زندگی کنند اما شهروندان جدید باید ضوابط جدید را رعایت کنند.

سی‌ان‌ان می‌نویسد؛ دولت بریتانیا اکنون تحت فشار است تا مهاجرت را کاهش دهد. اکنون نرخ مهاجرت به اوج ۳۳۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۵ رسیده است و این مطلوب شهروندان این کشور نیست. برخی از شهروندان و رهبران موافق با خروج می‌گویند: مهاجران خارجی حق شهروندان بریتانیایی را غصب کرده‌اند. شهروندان غیراروپایی «عمدتا» به شهروندان کشورهای مشترک‌المنافع (کانادا، استرالیا، نیوزیلند، هند و ...) گفته می‌شود که معتقدند تقسیم این‌گونه نیروی کار باعث تبعیض در حق آنهاست. اکنون این بحث در بریتانیا جریان دارد که آیا اولویت با «شهروندان اروپایی» است یا «شهروندان مشترک‌المنافع.» اکنون برخی شهروندان بنگلادشی می‌گویند به دلیل ضوابط سختگیرانه مهاجرتی در مورد شهروندان غیراروپایی از امکان نقل‌وانتقال برخوردار نیستند. اکنون توازن مهاجران اروپایی و غیراروپایی ۵۰-۵۰ است، هرچند برای مهاجران غیراروپایی مهاجرت به اروپا دشوارتر است. به گزارش سی‌ان‌ان، داده‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که اکنون ۵/ ۴میلیون شهروند بریتانیایی در خارج از این کشور زندگی می‌کنند. از این میان ۵/ ۱ میلیون نفر در کشورهای اروپایی ساکن هستند. این نگرانی در مورد شهروندان بریتانیایی خارج از این کشور هم هست: اینکه بریگزیت باعث شود این شهروندان بریتانیایی یک شبه به مهاجران غیرقانونی تبدیل شوند. برخی حقوقدانان می‌گویند قانون بین‌المللی در این وضعیت مدافع این نیروهای کار است. آنها به کنوانسیون ۱۹۶۹ وین اشاره می‌کنند که در صورت پایان یافتن برخی معاهدات، حقوق این کارگران تا معرفی قانون جدید محترم شمرده می‌شود. با این تفاصیل، به نظر می‌رسد نیروی کاری که در خارج از بریتانیا به سر می‌برد یا نیروی کار اروپایی ساکن در این کشور از وضعیت حقوقی لازم برخوردارند.

استعفای رئیس دولت بریتانیا