گروه خودرو: خودروسازی ایران در حالی این روزها به موتور محرک اقتصاد کشور تبدیل شده که رتبه آن در دنیا نیز صعود کرده و «ایران» هم‌اکنون هجدهمین سازنده بزرگ خودرو در جهان به‌شمار می‌رود. بنابر آماری که در گزارش عملکرد سالانه وزارت صنعت و معدن و تجارت منتشر شده، شرکت‌های خودروساز کشور توانسته‌اند در سال ۲۰۱۴ میلادی نزدیک به ۱/ ۱ میلیون دستگاه انواع خودرو اعم از سواری و تجاری و عمومی را به تولید برسانند، در نتیجه ۷/ ۴۶ درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۳ رشد تیراژ را تجربه کنند.

تولید ۱/ ۱ میلیون دستگاهی خودرو در کشور سبب شده تا «ایران» در سال ۲۰۱۴ در جمع ۲۰ خودروساز بزرگ جهان قرار گیرد و رتبه هجدهم را نصیب خود کند، آن هم در شرایطی که طی سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ میلادی یکی سخت‌ترین دوران‌های خود را در حوزه تولید، پشت سر گذاشت.

سال اوج‌گیری خودروسازان

وزارت صنعت، اما در گزارش خود، به روند تولید صنعت خودرو در کشور از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ اشاره و علاوه‌بر آن، رتبه جهانی این صنعت را طی سال‌های موردنظر، اعلام کرده است. بر این اساس، خودروسازان ایرانی توانسته‌اند در سال ۲۰۱۰ میلادی (مطابق با سال ۱۳۸۹ شمسی) در جایگاه سیزدهم جدول رده‌بندی خودروسازان دنیا قرار بگیرند، رتبه ای که نشان داد صنعت خودرو کشور حداقل در «تیراژ» می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد. همچنین آن طور که وزارت صنعت گزارش داده، خودروسازی ایران توانسته تیراژ خود را در سال ۲۰۱۴ میلادی ۷/ ۱۴ درصد در مقایسه با سال قبل از آن افزایش دهد. هر چند رتبه سیزدهم دنیا، در سال ۲۰۱۱ نیز برای خودروسازی ایران تکرار شده است، اما آمارها می‌گویند، صنعت خودرو کشور بهترین دوران خود را در همین سال تجربه کرده است. سال ۲۰۱۱ میلادی (۱۳۹۰ شمسی)، سالی که جاده مخصوصی‌ها توانستند بیش از یک میلیون و ۶۵۰‌هزار دستگاه انواع خودرو را به تولید رسانده و رکوردی قابل قبول را از خود به جا بگذارند. این حجم تولید سبب شد خودروسازان ایرانی جایگاه سیزدهم خود را حفظ کرده و علاوه‌بر آن، ۱/ ۳ درصد به تیراژ خود در مقایسه با سال ۲۰۱۰ میلادی بیفزایند. اگرچه گمان می‌رفت صنعت خودرو کشور بتواند تیراژ خود را در سال‌های بعد نیز افزایش داده و جایگاه جهانی‌اش را بهبود ببخشد، اما مجموعه اتفاقات داخلی و خارجی که رخ داد، مسیر جاده مخصوصی‌ها را ناهموار و آنها را از روزهای اوج شان دور کرد. اوضاع به شکلی پیش رفت که خودروسازی ایران نه تنها نتوانست رکورد تولید یک میلیون و ۶۵۰ هزار دستگاهی‌اش را بشکند؛ بلکه افتی شدید را نیز در کارنامه‌اش ثبت کرد و حتی تا ورطه ورشکستگی و بحران نیز پیش رفت.

سال‌های سقوط

آغاز بحران در خودروسازی ایران ، در اوایل سال ۲۰۱۲ میلادی کلید خورد و با وجود آنکه خیلی‌ها پیش تر بابت بروز این بحران هشدار داده بودند، اما گوش شنوا نبود تا اینکه تولید به نصف رسید. تحریم‌های بین‌المللی و رفتن خودروسازان بزرگ از ایران از یک سو و سختگیری‌های داخلی از سوی دیگر، صنعت خودرو کشور را در بحرانی‌ترین دوران خود (پس از جنگ) فرو برد و دو سال نفس گیر را نصیب جاده مخصوصی‌ها کرد. اوضاع به حدی بحرانی شد که رتبه خودروسازی ایران در سال ۲۰۱۲ میلادی از سیزدهم به هجدهم نزول کرد تا مشخص شود توان «جاده مخصوصی‌ها» تا چه حد افت کرده است. بنابر گزارش وزارت صنعت، حجم تولید خودروسازان داخلی در سال ۲۰۱۲ میلادی ۳۹،۳ درصد کاهش پیدا کرد و در نتیجه این افت شدید، رتبه صنعت خودرو ایران با پنج پله نزول نسبت به سال ۲۰۱۱ به هجدهم رسید. یکی از اتفاقات ناخوشایند خودروسازی ایران در سال ۲۰۱۲ میلادی، رفتن پژوی فرانسه و قطع ارتباط این شرکت با ایران خودرو بود، چه آنکه این اتفاق، کاهش شدید تولید را به دنبال داشت. پژو که بزرگ‌ترین شریک صنعت خودرو ایران به‌شمار می‌رفت و نزدیک به ۲۵ سال با ایران خودرو همکاری داشت، ناگهان و تنها به دلیل اینکه جنرال موتورز آمریکا بخشی از سهامش را خریده بود، چمدان‌هایش را بست و با آبی‌های جاده مخصوص وداع کرد. رفتن پژو، نه تنها افت شدید تولید را برای ایران خودرو به‌عنوان بزرگ‌ترین خودروساز ایران، به ارمغان آورد؛ بلکه به توقف تولید برخی خودروها از جمله پژو ۲۰۶ و پژو ۲۰۷ نیز انجامید. ایران خودرویی‌ها البته توانستند ۲۰۶ را دوباره تولید کنند اما ۲۰۷ برای همیشه از جاده مخصوص رفت. در همین حال بحران تولید در صنعت خودرو ایران فقط به سال ۲۰۱۲ ختم نشد، چه آنکه در سال ۲۰۱۳ نیز تیراژ خودروسازان نزولی شد. در این سال، نه تنها ایالات‌متحده آمریکا خودروسازان ایرانی را مشمول تحریم کرد؛ بلکه رنو به‌عنوان دیگر شریک بزرگ جاده مخصوصی‌ها نیز تحت‌تاثیر این تحریم، فعالیت‌هایش را در ایران به حالت تعلیق درآورد. طبق گزارش وزارت صنعت، تیراژ خودروسازان کشور در سال ۲۰۱۳ و نسبت به سال قبل از آن، ۶/ ۲۵ درصد افت کرده و رتبه «ایران» در جدول رده‌بندی خودروسازان بزرگ دنیا نیز دو پله سقوط می‌کند. به عبارت بهتر، خودروسازی ایران در سال ۲۰۱۳ میلادی، در جایگاه بیستم دنیا قرار می‌گیرد؛ یعنی هفت پله سقوط در مقایسه با سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱. به اعتقاد کارشناسان، تحریم‌های داخلی و خارجی، اصلی‌ترین دلایل سقوط رتبه جهانی ایران در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به‌شمار می‌روند، تحریم‌هایی که به خروج شرکای خارجی از جاده مخصوص و کاهش نقدینگی خودروسازان انجامیده و دورانی دشوار را برای دومین صنعت بزرگ کشور رقم زد. همچنین آن طور که خودروسازان روایت می‌کنند، مشکلاتی مانند سود بالای بانکی، افزایش نرخ ارز، وضع قوانین دست و پاگیر و همچنین رشد قیمت مواد اولیه کار را بر آنها سخت کرد و اجازه نداد روند صعودی تولید ادامه یابد.

سال صعود

اما هرچه سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ برای خودروسازی ایران ناگوار بود، سال ۲۰۱۴ روزهای خوبی را برای آنها رقم زد. در این سال (مطابق با ۱۳۹۳ شمسی)، خودروسازان کشور توانستند با فاصله گرفتن از روزهای بحران، به‌تدریج بر مشکلات تولید فائق آمده و تیراژ خود را در مسیر صعود قرار دهند. بنابر آمار وزارت صنعت، طی سال ۲۰۱۴ میلادی، تولید خودرو در ایران ۷/ ۴۶ درصد در مقایسه با سال قبل از آن رشد کرده است. خودروسازی ایران همچنین توانسته دوباره به جایگاه هجدهم خود در جمع سازندگان خودرو دنیا بازگردد و خود را آماده پس گرفتن جایگاه سیزدهمی‌اش در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ بکند. جرقه این اتفاق، پس از توافق هسته ای ژنو میان ایران و غرب در اواخر سال ۲۰۱۳ میلادی (آذر ماه سال ۹۲) زده شد، چه آنکه ایالات‌متحده آمریکا تحریم علیه خودروسازان ایرانی را لغو کرد و در نتیجه مقدمات رشد تیراژ فراهم شد. به عبارت بهتر، با لغو این تحریم خودروسازان توانستند بار دیگر و پس از چند ماه، دوباره روند تامین قطعات‌شان را بهبود بخشیده و در نتیجه تیراژشان را بالا ببرند. از آن سو البته اتفاقات اقتصادی مانند تثبیت نرخ ارز نیز به نوبه خود بر صعودی شدن تولید اثر گذاشت و تا حدی از دغدغه‌های مالی خودروسازان کاست. در مجموع، اتفاقات سیاسی و اقتصادی که طی یک سال و نیم گذشته رخ داد، به صعود دوباره خودروسازی ایران کمک کرد و اوضاع به شکلی پیش رفت که در حال حاضر «جاده مخصوصی‌ها» دیگر با «بحران تولید» روبه‌رو نیستند.

با توجه به روند فعلی، باید منتظر ماند و دید آیا خودروسازی ایران می‌تواند طی سال‌های آینده جایگاه خود را در رده‌بندی کشورهای سازنده خودرو، بهبود بخشیده و روزی در جمع ۱۰ خودروساز بزرگ جهان قرار بگیرد.

رتبه‌ جهانی خودروسازی ایران