در نقاط محروم کارخانه خودرو بسازید

علیرضا بهداد

وزیر صنایع و معادن هفته گذشته طی سفر استانی هیات دولت به استان باستانی فارس کلنگ ساخت کارخانه خودرو در این استان را به زمین زد. پیش از این محمود احمدی نژاد رییس جمهور در سفرهای استانی دیگر خود قول ساخت کارخانه خودرو را به مردم استان‌های مازندران، آذربایجان شرقی و کرمانشاه داده بود اما این بار همزمان با سفر هیات دولت به استان فارس عملیات اجرایی ساخت این کارخانه به زمین زده شد تا سالانه یکصد هزار دستگاه انواع خودروکار به تولید برسد.

علیرضا طهماسبی وزیر صنایع و معادن در این مراسم عنوان کرده بود: ایجاد کارخانه خودروسازی در استان فارس همسو با سیاست‌های کلان استراتژی توسعه صنعتی و سند چشم‌انداز ۲۰ ساله توسعه کشور است که پراکندگی همگون و عادلانه پایگاه‌های خودروسازی در کشور یکی از سیاست‌های مهم وزارت صنایع و معادن است به همین خاطر ایجاد پایگاه‌های خودروسازی در شمال، جنوب، شرق و غرب کشور به ایران‌خودرو و مرکز کشور به سایپا واگذار شده است و در بقیه نقاط کشور به شرط وجود استعدادها و مزیت‌ها نیز پایگاه‌های قطعه سازی توسعه خواهد یافت.

حال با مطالعه سند استراتژی صنعت خودرو که مرداد ماه سال گذشته توسط وزارت صنایع و معادن ابلاغ شد به این نکته می‌رسیم که در بندهای ۱۷ گانه این استراتژی هیچ اشاره‌ای به گسترش و تعدد پایگاه‌های تولید خودرو در نقاط مختلف کشور نشده است.

از طرفی دیگر ابلاغیه بند «ج» اصل ۴۴ قانون اساسی تصریح کرده است که حضور دولت در سرمایه‌گذاری‌های کلان می‌بایست کمتر شود.

این در حالی است که به دو شرکت بزرگ خودروساز نیمه دولتی کشور از سوی وزارت صنایع و معادن ماموریت داده شده تا به فکر کارخانه‌های خودرو در نقاط مختلف کشور باشند.

کارخانه خودروسازی فارس با سرمایه ۶۱۰میلیارد ریالی ساخته خواهد شد که ۵۱درصد توسط ایران‌خودرو و ۴۱درصد باقیمانده آن توسط، کارخانجات مخابراتی ایران (ITMC)، تأمین سرمایه شده است.

۳ شرط ایران‌خودرو

منوچهر منطقی، مدیر عامل گروه صنعتی ایران‌خودرو، پیش تر در گفتگو با دنیای اقتصاد مشارکت شرکت متبوعش را در ساخت کارخانه تولید خودرو در داخل کشور منوط به برآورده شدن ۳شرط این شرکت دانسته و افزوده است، تأمین سرمایه مورد نیاز احداث خط تولید توسط بخش‌خصوصی، بدون مشارکت مالی ایران‌خودرو، قرار گرفتن محصولات تولیدی درشبکه خدمات پس از فروش ایران‌خودروو انجام صادرات از طریق پایگاههای استانی ۳ شرطی هستند که هیأت مدیره ایران‌خودرو آن را برای مشارکت خود با بخش‌خصوصی به منظور ساخت کارخانه خودرو در نظر گرفته است.

با استناد به این گفته منطقی، کارخانه تولید خودرو استان فارس همه این شرایط را در برندارد و پرسش اینجاست چرا این استان برای ساخت کارخانه‌ بدون برآورده شدن شرایط مورد نیاز انتخاب شده است.

البته کارخانه‌های خودروسازی تبریز و مازندران تقریباً دارای این شرایط هستند به طوری که بخش‌خصوصی با تأمین بخشی از سرمایه مورد نیاز این کارخانه‌‌ها خود را در این پروژه‌ها دخیل کرده است.

ساخت کارخانه خودرو با کدام هدف؟

در حالی که صنعت خودرو در دنیا به سمت ادغام غول‌های خودروسازی پیش می‌رود، در کشور ما برخی از نمایندگان مجلس بنای چنین کارخانه‌هایی را در سطح حوزه نمایندگی‌ شان حرکتی در جهت جهش صنعتی منطقه خود قلمداد می‌کنند غافل از اینکه فضای انحصاری موجود باعث رشد سودهی خودروسازی ایرانی شده و در صورت برداشتن این انحصارها، صنعت خودرو ایران در مقابله با خودروسازهای بزرگ دنیا حرفی برای گفتن نخواهد داشت. جالب اینکه دیسیلپن خاص صنعت خودرو و از طرفی علاقه ذاتی مردم ایران به خودرو از عوامل مهمی هستند که با چنگ زدن به ریسمان صنعت خودرو محبوبیتی را برای خود دست پا کنند.

همان گونه که اشاره شد، علیرضا طهماسبی وزیر صنایع و معادن گسترش کارخانه‌های خودرو در سراسر کشور را یکی از سیاست‌های اصلی وزارت متبوعش خوانده است، حال اگر برای لحظه‌های چشم‌مان را ببندیم و وجود ده‌ها کارخانه خودروسازی در کشور را در پندارمان بیاوریم متوجه می‌شویم میلیاردها تومان سرمایه کشور صرف صنعتی شده که دنیا اکنون در خصوص سوددهی آن با چالش جدی مواجه شده که انتشار روزمره خبرهایی از تعدیل نیرو و یا ادغام کارخانه‌های بزرگ خودروسازی جهان موید این مطلب است. از سویی دیگر فرض کنیم که تمامی کارخانه‌هایی که تحت کارفرمایی دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا ساخته می‌شوند به مرحله تولید خودرو برسند این همه خودروی تولیدی که عمده آنها در بازارهای جهانی از رده خارج شده است برای چه مشتریانی به تولید می‌رسد؟ نکته جالب اینکه خطوط تولیدی تحت برند سایپا و ایران‌خودرو هستند. به عبارت دیگر محصولات تولیدی این دو شرکت را به تولید می‌رساند این در حالی است که دو شرکت اکنون، با تولید بیش از یک میلیون دستگاه انواع خودرو درسال، مشکلات عدیده‌ای در خصوص فروش دارند و اگر ساخت این کارخانه‌ها با مشارکت برندهای معتبر صورت می‌گرفت قطعا عملکرد قابل دفاع‌تری برای متولیان بخش صنعت کشور بود.

برای هر کارشناس اقتصادی واضح است ساخت این کارخانه‌ها غیر به هدر دادن سرمایه‌ ملی حاصل دیگری را در بر نخواهد داشت و مانند بسیاری از طرح‌هایی که بلااستفاده به خاطر نداشتن توجیه اقتصادی در تعطیلی به سر می‌برند، این بلا نیز بر سر آنها خواهد آمد.

تردید در سوددهی کارخانه‌ها‌ی جدید

سیدحسین هاشمی، رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در این رابطه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: هم‌اکنون با توجه به تعرفه موجود، واردات خودرو به کشور آسان‌تر شده است و مشتریان راحت‌تر می‌توانند به گونه‌های مختلف خودرو دسترسی داشته باشند.

وی می‌افزاید: با توجه به این موضوع، ساخت کارخانه‌های خودروسازی در نقاط مختلف کشور به هیچ وجه سودده نخواهد بود، مگر اینکه از راه جوینت شدن با برندهای معتبر بتوانند این کارخانه‌ها را به مرحله سوددهی برسانند.

وضعیت خودروسازی‌های بخش‌خصوصی

هم اکنون چند خودروساز بخش‌خصوصی محصولات برخی از برندها را در کشور به تولید می‌رسانند اما آنچنان که باید سهمی در بازار خودرو به خود اختصاص نداده‌اند.

زاگرس خودرو بروجرد، بن و ساوه،کرمان خودروبم،مدیران خودرو، راین خودرو و .... مهم‌ترین خودروسازی‌های بخش‌خصوصی‌اند که در تولید خودروهای سواری فعالیت می‌کنند، با توجه به کاهش تعرفه واردات خودرو به صورت CBU اقتصادی‌تر شده است و این کارخانه‌ها با کمترین ظرفیت خود مشغول به کار هستند. در میان خودروسازهای بخش‌خصوصی کارخانه‌های اتوبوس سازی از رونق بهتری به خود دارند و طی سالهای اخیر با توجه به نوسازی ناوگان حمل و نقل برون شهری به درآمد خوبی رسیده‌اند. در بخش خودروهای سواری این وضعیت وجود ندارد چرا که شمارگان خودروهای تولیدی بخش‌خصوصی آنقدر پایین است که نمی‌توان برای آنان در آمدی چشمگیر را پیش‌بینی کرد حال با توجه به این وضعیت و تجربه بخش‌خصوصی که به مونتاژ خودروهای روز برندهای معتبر می‌پردازد چگونه می‌‌توان به موفقیت کارخانه‌های کوچک خودروسازی که به سفارش دولت در نقاط مختلف قرار است ساخته شود خوشبین بود؟