تندرآرام می‌گیرد؟

حمیدرضا بهداد

در شرایطی که تندر-۹۰ این روزها وارد چهارمین سال ورود خود به خودروسازی ایران شده، سازمان گسترش و نوسازی صنایع، تولید این محصول را به همرا کل پروژه پلت‌فرم مشترک X۹۰، به گروه خودروسازی سایپا واگذار کرد تا شاید گره کور تندر، بالاخره باز شود. سه سال پیش تقریبا همین روزها بود که هتل استقلال پایتخت میزبان بسیاری از مردان صنعتی ایران و فرانسه شد تا ورود خودرویی را از سرزمین ناپلئون به دیار رستم جشن بگیرند که قرار بود جایگزین «پیکان» و با قیمتی زیر ۱۰ میلیون تومان به مشتریان ایرانی عرضه شود.

این مراسم، نتیجه قراردادی بود که سال ۸۴ با نام «پلت‌فرم مشترک X۹۰»، میان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت رنوی فرانسه، به امضا رسید و قرار شد ایران‌خودرو و پارس خودرو با تامین قطعات تندر-۹۰ از سوی شرکتی ایرانی -فرانسوی به نام رنوپارس، این میهمان فرانسوی را میزبانی کنند.

این در شرایطی بود که به دلیل واکنش‌های منفی و احساسی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی وقت و همچنین مخالفت علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع دولت نهم، آغاز پروژه X۹۰ که همان تولید تندر-۹۰ بود، دو سال تمام به تاخیر افتاد و این موضوع، مقدمات نچرخیدن چرخ تندر را فراهم آورد.

بدی کار اینجا بود که قرارداد بر پایه واحد پولی «یورو» بسته شده بود و در طی دو سالی که مسوولان و برخی نمایندگان مجلس، مشغول جنگ و جدل بر سر مفاد قرارداد بودند، قیمت یورو رشدی عجیب را تجربه و تقریبا به دو برابر زمان عقد قرارداد رسید.

تندر-۹۰ که به عنوان یکی از محصولات حاصل از پلت‌فرم X۹۰، می‌بایست با نرخی زیر ۱۰ میلیون تومان به تولید می‌رسید، با یورو گران شده، استارت زد و از همان ابتدا هم شرایط تولید نشان داد که این محصول، نه تنها زیر ۱۰ میلیون تومان از آب در نمی‌آید، بلکه با حاشیه‌های فراوانی نیز روبه‌رو خواهد شد.

در طول این سه سالی که از آغاز تولید تندر-۹۰ در ایران می‌گذرد، این محصول که اتفاقا کیفیت خوبی هم دارد و مورد رضایت مشتریان نیز است، همواره با حاشیه‌های فراوانی روبه‌رو بوده است.

یکی از معروف‌ترین حاشیه‌های تندر، تاخیر در تحویل این محصول است.

خودروسازان کشور به رسم همیشگی خود که کمبود منابع مالی را با پیش فروش جبران می‌کنند، در مورد تندر نیز همین روش را پیاده و از تعداد زیادی مشتری برای فروش این محصول، ثبت‌نام به عمل آوردند.

این در شرایطی بود که به دلیل مسائل مالی و عدم تسویه حساب به موقع خودروسازان با رنوپارس، تامین قطعات تندر همواره با تاخیر صورت می‌گرفت و تیراژ اندک، اجازه نداد تندرهای ثبت نامی، سر وقت تعیین شده، در اختیار مشتریان قرار بگیرند.

در نهایت نیز مشتریان با کلی تاخیر و دردسر موفق به دریافت تندرهای خود شدند و خودروسازان نیز هم‌اکنون مدت‌ها است حاضر به پیش فروش تندر نمی‌شوند؛ چراکه نه تولید بالایی را تجربه می‌کنند و نه دیگر حوصله دردسر را در این مورد دارند.

تامین قطعات تندر-۹۰ که هم‌اکنون نیز اصلی‌ترین چالش و مشکل این میهمان فرانسوی است، سبب شد تا مسوولان راهکار‌های مختلفی را برای حل آن در نظر بگیرند، راهکارهایی که در نهایت، هفته گذشته، چالشی‌ترین آن انتخاب و کل پروژه X۹۰ به شرکت پارس‌خودرو منتقل شد.

بنا بر توافقی که بین سازمان گسترش و خودروسازان شکل گرفت و با توجه به گزارش کمیته تخصصی تندر۹۰ در مورد مشکلات مهم این پروژه و راهکارهای برون‌رفت از آنها و متعاقبا مذاکرات انجام شده در جلسه شورای سیاست‌گذاری خودرو در چهارم اردیبهشت ماه سال جاری، توافقاتی به شرح زیر میان خودروسازان و سازمان گسترش به دست آمده است.

طبق گزارشی که دیروز خبرگزاری موج روی خروجی خود قرار داد، مقرر شده که از تاریخ امضای این توافق‌نامه (۱۲ خرداد ماه ۱۳۸۹) تولید، فروش و خدمات پس از فروش تمام محصولات پلت‌فرم X۹۰ و همچنین کلیه ارتباطات با شرکت‌های رنو و رنوپارس در شرکت پارس‌خودرو به عنوان زیرمجموعه سایپا، متمرکز شود. این موضوع شامل تمام محصولات طراحی شده بر اساس پلت‌فرم X۹۰ توسط شرکت رنو یا متعاقبا محصولاتی که توسط خودروساز داخلی(با برند داخلی) بر روی پلت‌فرم x-۹۰ طراحی خواهد شد، می‌شود.

این موضوع البته تبصره‌ای هم دارد که طبق آن، به طور استثنا در صورت توافق شرکت‌های سایپا/پارس خودرو و ایران‌خودرو، تولید محصولات تندر۹۰ می‌تواند به صورت حق‌الزحمه‌ای توسط شرکت ایران‌خودرو انجام شود.

در این صورت به جز تولید خودرو، سایر مسوولیت‌های ذی‌ربط از قبیل تامین قطعات، فروش و خدمات پس از فروش به عهده شرکت سایپا/پارس خودرو خواهد بود.

همچنین مقرر شد تمام منافع شرکت ایدکو در رنوپارس (شامل منافع شرکت‌های ایران‌خودرو و سازمان گسترش و نوسازی ایران) طی مراحل ذیل به شرکت سایپا/پارس خودرو انتقال یابد.

الف: ابتدا شرکت ایدکو طی وکالتنامه‌ای امور مجمعی شرکت رنوپارس را به شرکت سایپا/پارس خودرو محول کرده و سپس برای حضور در هیات‌مدیره به شرکت رنو پارس معرفی می‌نماید.

ب: حداکثر ظرف مدت چهار ماه ارزیابی و قیمت‌گذاری سهام ایدکو در رنوپارس توسط تیم پنج نفره متشکل از نمایندگان طرف‌های ذی‌نفع (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت‌های ایران‌خودرو، سایپا و ایدکو) و یک نماینده منتخب وزیر صنایع و معادن و بر اساس روش‌های رایج و قانونی از جمله به کارگیری کارشناسان رسمی و... انجام شود.

از سوی دیگر قرار شده جهت بررسی و شناسایی هزینه‌های انجام شده توسط شرکت ایران‌خودرو در پروژه تندر۹۰، با رعایت اصل انصاف و حقوق طرف‌های ذی‌ربط، تیمی سه نفره متشکل از نمایندگان سازمان گسترش و شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا ماموریت مورد نظر را انجام دهد. گزارش این تیم پس از تصویب توسط هیات‌مدیره‌های دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا و همچنین تایید سازمان گسترش، به طرف‌های ذی‌ربط جهت اجرا ابلاغ می‌شود.

در بند دیگری از این توافق‌نامه قرار شده موضوع بند یک آن طی نامه‌ای از سوی سازمان گسترش به شرکت رنو اعلام شود. متعاقبا نیز تیمی متشکل از نمایندگان سازمان گسترش و شرکت سایپا/پارس‌خودرو، مذاکرات اولیه را جهت حصول توافقات اصولی در مورد تغییر طرح تجاری (B.P) و آینده همکاری‌ها بین شرکت‌های رنو و سایپا/پارس خودرو در مورد پروژه X۹۰ انجام دهند.

نارضایتی ایران‌خودرو

این موضوع در شرایطی است که ایران‌خودرویی‌ها چندان رضایتی در این زمینه ندارند و حتی ساعاتی پس از انتشار خبر تمرکز تولید تندر، این خبر را رد کردند.

ظاهرا مدیرعامل ایران‌خودرو توافق‌نامه موردنظر را هنوز امضا نکرده است. به هر حال، طبق تشخیص سازمان گسترش، پروژه X۹۰ و در راس آن، تولید تندر-۹۰ پس از چند سال کش و قوس، سرنوشتی جالب را تجربه کرد تا نشان دهد «پلت‌فرم مشترک» در خودروسازی ایران (اگر بین ایران‌خودرو و سایپا باشد) نتایج مثبتی را در پی ندارد.

کارشناسان معتقدند حال که کل پروژه به یک خودروساز رسیده، اگرچه از جنبه اقتصادی و حتی سیاسی، کار درستی صورت گرفته است، اما این کار نیز چالش‌ها و مسائل خاص خود را در پی خواهد داشت.

تمرکز مذاکرات

یک کارشناس مسائل اقتصادی کشور در این زمینه می‌گوید: در شرایط سیاسی فعلی، اگر فقط نمایندگان یک خودروساز، طرف مذاکره رنو باشند، نتایج بهتری به دست خواهد آمد.

او با بیان اینکه از لحاظ اقتصادی نیز تمرکز تولید تندر، تصمیم درستی است، تاکید می‌کند: تجربه سه سال تولید مشترک تندر، نشان داد پلت‌فرم مشترک میان ایران‌خودرو و سایپا، جواب نمی‌دهد و اگر تندر-۹۰ در یک خودروساز به تولید برسد، شرایط تامین قطعات و تولید آن بهتر خواهد شد.

به گفته وی، هم‌اکنون نیز که ایران‌خودرو بحران مالی خود را پشت سر گذاشته، شاید از دست دادن تندر-۹۰ چندان برای این شرکت مهم نباشد، البته به شرط آنکه هزینه‌های ایران‌خودرو در پروژه تندر، جبران شود. او می‌افزاید: از ابتدا هم عجیب بود که چرا ایران‌خودرو وارد پروژه‌ای شده که یک سر آن رنو است. او ادامه می‌دهد: رنو رقیب و هموطن پژو به حساب می‌آید و پژو نیز شریک تجاری ایران‌خودرو است، بنابراین عجیب است که چرا ایران‌خودرو با رقیب پژو، همکار شد. اظهارات این کارشناس در شرایطی است که ایران‌خودرویی‌ها معتقدند، تندر به عنوان جایگزین پیکان وارد صنعت خودرو کشور شده و بنابراین از اول هم حق ایران‌خودرو بوده است.

این طور بهتر است

اما دبیر انجمن قطعه‌سازان نیز در این مورد می‌گوید: قاعدتا با تمرکز تندر در یک شرکت، شرایط تولید این محصول بهتر خواهد شد؛ چراکه کارها نیز با تمرکز بیشتری صورت می‌گیرد.

احمد نعمت‌بخش می‌افزاید: با توجه به تحریم‌هایی که احتمالا از سوی فرانسوی‌ها برای شرکت‌های ایرانی در نظر گرفته می‌شود، بهتر است تندر در یک خودروساز به تولید برسد؛ چراکه در این صورت فقط یک خودروساز مشکل را مدیریت خواهد کرد. به گفته نعمت‌بخش، با توجه به آنکه سازه‌گستر تامین قطعات تندر را بر عهده خواهد گرفت، تجربه این شرکت سبب می‌شود تولید تندر با رشد مناسبی مواجه شود.

این گفته نعمت‌بخش در شرایطی است که خط تولید پارس‌خودرو نهایتا برای تولید روزانه ۱۷۰ دستگاه تندر-۹۰، ظرفیت دارد.

البته این احتمال هست که در صورت قرار گرفتن تولید تندر در روندی مناسب، گروه سایپا ظرفیت جدیدی را برای تندر-۹۰ ایجاد کند. به هر حال پس از حدود یک سال کش و قوس بر سر تمرکز تولید تندر-۹۰، میزبانی ایران‌خودرو از این میهمان فرانسوی به پایان رسید و پارس‌خودرو به تنهایی از این هموطن ناپلئون پذیرایی می‌کند.

باید منتظر ماند و دید آیا با تمرکز تولید تندر-۹۰، مشکلات و حاشیه‌های آن پایان می‌یابد، یا باز هم مسائلی دیگر دامن‌گیر این برند رنو خواهد شد؟