سهم ناچیز خصوصی‌ها از تولید خودرو در ایران

حمید رضا بهداد

هرچند آمار تولید خودروسازان خصوصی در سال گذشته، از رشد ۶/۲۴ درصدی تولید محصولات سواری آنها در مقایسه با سال ۸۷ حکایت دارد، اما تیراژ بسیار پایین و سهم اندک آنها از کل خودروهای تولیدی کشور طی سال گذشته، باز هم از اوضاع نامطلوب خصوصی‌های خودروساز کشور روایت می‌کند. بنابر آماری که روی سایت رسمی‌انجمن خودروسازان قرار گرفته است‌، خودروسازان بخش خصوصی در مجموع‌، تنها ۱۸ هزار و ۹۵۳ دستگاه انواع محصولات سواری را طی سال ۸۸ به تولید رسانده‌اند و این موضوع نشان دهنده سهم۱/۶ درصدی آنها از کل تولید خودروسازی کشور طی سال گذشته است.

این سهم بسیار اندک خودروسازان بخش خصوصی از آمار تولید صنعت خودروسازی ایران، در شرایطی است که بیشتر تولیدات این بخش، از کیفیتی مناسب و راضی‌کننده در مقایسه با محصولاتی که توسط خودروسازان نیمه دولتی کشور، یعنی ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو تولید می‌شوند، برخوردارند، حال آنکه کل تولید سال گذشته خصوصی‌ها، به اندازه رقم تولید یک هفته ایران خودرو هم نیست! تیراژ و سهم ‌اندک خودروسازان بخش خصوصی را بسیاری از کارشناسان و البته خود مسوولان این بخش‌، نتیجه بحران مالی و عدم تامین به موقع قطعات می‌دانند. خصوصی‌ها البته با مانع دیگری با نام محدودیت‌های تجاری نیز رو به رو هستند و به همین دلیل امکان گشایش به موقع و بی دردسر اعتبارات (LC) را ندارند.

دراین وضعیت، عدم گشایش اعتبار نیز که مدت‌هاست برای تولیدکنندگان ایرانی «دردسرآفرین» و البته «عادی» شده است‌، مانعی اساسی برای تامین قطعات به شمار می‌رود و در نتیجه‌، تولید نیز با موانعی مواجه می‌شود.

در حال حاضر، تمام محصولات بخش خصوصی خودروسازی ایران‌، مونتاژی و در نتیجه به طور مستقیم‌، وابسته به قطعات وارداتی هستند‌، بنابراین اصلا عجیب نیست که با شرایط فعلی‌، تامین قطعات در روند و روال مناسبی صورت نگیرد.

به هر حال وقتی خودروسازان نتوانند به موقع و در حجمی مناسب، گشایش اعتبار کنند، تامین قطعات مورد نیاز آنها نیز در شرایط طبیعی انجام نمی شود و قطعات، با تاخیر به دست آنها می‌رسد و این موضوع به تولید اندک خصوصی‌های خودروساز می‌انجامد.

تولید کم و تعهد زیاد

اما تیراژ اندک خودروسازان بخش خصوصی در شرایطی است که آنها با وجود این تولید پایین‌، معمولا تعهداتی خارج از توان خود نیز ایجاد و به همین دلیل گاهی با اعتراض مشتریان و دردسرهایی در این زمینه مواجه می‌شوند.

در این بین‌، معمولا تنها گروه بهمن‌، آن هم به دلیل وضعیت مالی و تولید مناسب، با مشکل مهمی‌در زمینه تعهدات ایجاد شده روبه‌رو نیست، اما شرکت‌هایی مانند زاگرس خودرو و تاپکو، همین حالا نیز با تعهداتی عقب افتاده مواجه و بخشی از مشتریان آنها سرگردانند.

در واقع طی چند سال گذشته معمولا این گونه بوده که خودروسازان خصوصی، بدون توجه چندان به توان تولید خود، اقدام به پیش فروش محصول کرده و با اعتراض مشتریان روبه‌رو شده‌اند. این در شرایطی است که وزارت صنایع روی رقم پیش فروش خودروسازان، حساسیت داشته و با توجه به پیش بینی که از آمار تولید آنها دارد، نسبت به صدور مجوز پیش فروش اقدام می‌کند.

گروه بهمن

اما در صورتیکه نگاهی جزئی‌تر به آمار تولید خودروسازان بخش خصوصی کشور بیندازیم و ببینیم هر یک چه کارنامه تولیدی را از خود طی سال گذشته به جا گذاشته‌اند.

ابتدا از پرتیراژترین آنها یعنی گروه بهمن شروع کنیم. این شرکت که بخشی از سهام آن در اختیار بنیاد تعاون سپاه است‌، طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۷، رشدی چهار درصدی را تجربه کرده است.

این شرکت توانسته طی سال گذشته، هفت هزار و ۲۲۱ دستگاه سواری مزدا۳ را به مونتاژ رسانده است. مزدا۳ تنها محصول گروه بهمن در بخش خودروهای سواری به شمار می‌رود، این در شرایطی است که وانت و کامیون‌های ایسوزو نیز جزو محصولات این خودروساز شبه خصوصی به شمار می‌روند.

از گروه بهمن‌، به عنوان یکی از خریداران احتمالی باقیمانده سهام دولت در سایپا‌، یاد می‌شود.

کرمانی‌ها

اما نگاهی به آمار تولید کرمان خودرو و زیرمجموعه‌هایش بیندازیم و ابتدا از کرمان موتور شروع کنیم. این شرکت که در حال حاضر محصولی چینی با نام لیفان را به مونتاژ می‌رساند‌، طی سال گذشته تنها یک هزار و ۵۲۹ دستگاه از این خودرو را در دو مدل ۱۳۰۰ سی سی و ۱۶۰۰ سی سی از خط مونتاژ خود عبور داده و در نتیجه این آمار تولید، با افتی ۱۴ درصدی در مقایسه با مدت مشابه

سال ۸۷ روبه‌رو شده است. کرمان موتور البته تنها یک دستگاه لیفان ۱۳۰۰ سی سی را طی سال گذشته مونتاژ کرده و باقی تولیدات وی به لیفان ۱۶۰۰ سی سی اختصاص دارد.از کرمان موتور بگذریم و سری به مدیران خودرو بزنیم. این شرکت نیز که جزو زیرمجموعه‌های گروه خودروسازی کرمان، به حساب می‌آید، MVM چینی را مونتاژ می‌کند‌ و طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۷، رشدی ۱/۳۶ درصدی را تجربه کرده است. مدیران خودرو در مجموع طی سال گذشته دو هزار و ۱۲۱ دستگاه MVM را به مونتاژ رسانده است.MVM تولیدی این شرکت‌، تقریبا تنها خودرو چینی حاضر در بازار ایران است که مشتریان داخلی‌، چندان نسبت به کیفیت آن معترض نیستند.این محصول کوچک‌، به دلیل مصرف پایین و شکل ظاهری خاصی که دارد‌، پس از سهمیه‌بندی بنزین در تابستان ۸۶‌، مورد استقبال ایرانی‌ها قرار گرفت.

MVM‌های مدیران خودرو، در دو مدل سه سیلندر و چهار سیلندر، مونتاژ می‌شوند.

اما از راین خودرو‌، دیگر زیرمجموعه گروه خودروسازی کرمان نیز یادی کنیم. این شرکت که آوانته و ورنا را تحت لیسانس هیوندایی موتورز کره‌، به مونتاژ می‌رساند‌، طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۸، رشدی ۶/۷۲ درصدی را به خود می‌بیند.

راین خودرو نیز مانند گروه بهمن‌، معمولا با تاخیر در تحویل محصولات پیش فروش شده خود‌، مواجه نمی‌شود.

این شرکت طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۷، در حالی با تولید یک‌هزار و ۴۷۷ دستگاه ورنا، رشدی ۶/۸ درصدی را تجربه کرده که آوانته این شرکت، با آمار ۳ هزار و ۷۴۶ دستگاهی خود، ۱۲۴ درصد رشد تولید داشته است.

رشد تولید مدیران و راین خودرو در حالی است که بم خودرو‌، دیگر زیرمجموعه گروه خودروسازی کرمان، با تک محصول خود یعنی فولکس گل‌، ۷/۴۳ درصد افت تولید را در بازه زمانی مورد نظر به خود می‌بیند. این شرکت طی سال ۸۸ تنها ۷۱۹ دستگاه، فولکس گل را مونتاژ کرده و این در شرایطی است که در سال ۸۷، یک هزار و ۲۷۶ دستگاه گل در بم خودرو، به مونتاژ رسیده بود.

دلیل اصلی این افت تولید‌، به خداحافظی تدریجی «گل» از این شرکت‌، بر می‌گردد‌، به نحوی که این برند فولکس‌، اواسط سال جاری‌، بم خودرو را ترک خواهد کرد. آن طور که شنیده می‌شود، کرمان خودرویی‌ها قرارداد تولید گل را به دلیل به توافق نرسیدن با فولکس آلمان‌، تمدید نکرده و تنها به دلیل تعهدات باقیمانده‌، تولید گل را فعلا ادامه خواهند داد.آن طور که به گوش می‌رسد‌، بم خودرو در حال حاضر محصولی دیگر را با نام «لوبو» نیز میهمان خود کرده و قرار است آن را به تدریج جایگزین «گل» کند.

افت و خیز در بنیان توسعه پارس

شرکت بنیان توسعه پارس‌ یا همان تاپکو، توانسته یک هزار و ۳۰۶ دستگاه فیات سی ینا را طی سال ۸۸ و در مقابل تولید صفر دستگاهی این محصول در بازه زمانی مشابه سال ۸۷‌، به تولید برساند و این در شرایطی است که در آمار ارائه شده، هیچ اشاره‌ای به دو محصول دیگر این شرکت یعنی کوراندو و چیرمن، نشده است. البته این شرکت تا پایان بهمن ماه سال گذشته، حتی یک دستگاه «کوراندو» را نیز از خط تولید خود بیرون نداده است.

شرکت بنیان توسعه‌، طی سال گذشته بارها با اعتراض مشتریان در زمینه عدم تحویل به موقع سی‌ینا‌، خودرو ثبت نامی‌ مواجه شد و در حال حاضر نیز مشخص نیست که سرانجام اعتراض مشتریان به کجا رسیده است.

تعطیلی زاگرس خودرو

ظاهرا مسوولان زاگرس خودرو دیگر علاقه یا شاید هم توانی برای باقی ماندن در خودروسازی کشور ندارند.این موضوع را‌، آمار صفر دستگاهی تولید زاگرسی‌ها می‌گوید.

این شرکت که سال‌ها برخی محصولات پروتون مالزی‌، یعنی ویرا و جنتو را مونتاژ می‌کرد‌، طی سال گذشته حتی یک دستگاه از این دو خودرو را نیز به مونتاژ نرسانده و در نتیجه باید گفت که زاگرس خودرو به نوعی تعطیل شده است.

این در شرایطی است که زاگرس خودرو‌، طی سال ۸۷، در مجموع ۶۰۷ دستگاه ویرا و جنتو را تولید کرده بود. زاگرس خودرو شریک و همکار ایرانی پروتون به حساب آمده و در حال حاضر نیز تعهداتی را برای محصول جنتو این شرکت مالزیایی ایجاد کرده است.

زاگرس خودرو تعهداتی عقب افتاده را نیز به خود می‌بیند و به همین دلیل گاهی اوقات با اعتراض مشتریان در زمینه عملی نشدن این تعهدات روبه‌رو می‌شود. طبق اخبار رسیده‌، زاگرس خودرو هم اکنون چند ماه است که میزبان نیسان پیکاپ و رونیز پارس خودرو شده و این دو محصول را با تیراژی‌اندک به مونتاژ می‌رساند.

سال گذشته شرکت پارس خودرو (زیرمجموعه‌ سایپا) در جریان عقد تفاهم نامه مشترک میان سایپا و پروتون که اعتراض زاگرس خودرویی‌ها را در پی داشت‌، اعلام کرد بخشی از سهام این خودروساز خصوصی را می‌خرد‌، این در حالی است که فعلا خبری از قطعی شدن این موضوع به گوش نمی‌رسد. کارخانه زاگرس خودرو در بروجرد واقع است.

مرتب نیست!

در آمار ارائه شده از سوی وزارت صنایع، هیچ اشاره‌ای به میزان تولید شرکت مرتب نشده است.

این در حالی است که این شرکت نیز که دیگر خودروساز بخش خصوصی کشور به حساب می‌آید‌، تا پایان بهمن ماه سال گذشته، آماری صفر دستگاهی را در تولید سواری از خود به جا گذاشت و حتی یک دستگاه سواری پاژن نیز مونتاژ نکرد.

سناباد خودرو

از سناباد خودرو توس نیز یادی کنیم. این شرکت که مونتاژ کننده چری A۱۵ به شمار می‌رود، در سال گذشته تنها ۸۳۴ دستگاه از این خودرو چینی را مونتاژ کرده است.

۴۴۳ دستگاه از این آمار، بنزین‌سوز و ۳۹۱ دستگاه نیز بنزین‌سوز به حساب می‌آیند.

A۱۵ محصولی متعلق به شرکت چری چین است و سال گذشته میهمان خودروسازی ایران شد.