تولید خودرو ارزان؛ از شعار تا عمل

مژگان میرزایی

اوایل سال گذشته محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری در مراسم افتتاحیه موتور ملی، شرکت‌های خودروساز را ملزم به تولید خودروی ارزان برای اقشار کم‌درآمد جامعه کرد.

وی در این مراسم تولید خودروی ارزان برای اقشار کم‌درآمد جامعه را هدفی خواند که خودروسازان به نسبت توانایی‌های خود می‌بایست در آینده‌ای نزدیک به آن دست یابند. حال از زمان دستور احمدی‌نژاد به شرکت‌های خودروساز بیش از یک سال و نیم می‌گذرد؛ ولی تاکنون هیچ خودروی ارزان قیمتی از سوی شرکت‌های خودروساز تولید و به بازار عرضه نشده است.

اما وعده رییس‌جمهوری لااقل این حسن را داشت که تولید خودروی ارزان قیمت در شعار در دستور کار شرکت‌های خودروساز قرار بگیرد و هر چند وقت یک بار یکی از دو خودروساز بزرگ کشور با اعلام خبر تولید و یا مونتاژ خودروی ارزان قیمت، بازار خودرو را تحت تاثیر قرار دهند. شعاری که پس از گذشت مدتی هم اکنون فراموش شده و تنها با سهمیه‌بندی بنزین موج بیهوده آن آغاز شد.

از سوی دیگر وعده تولید خودروی ارزان در حالی از سوی رییس‌جمهوری به متقاضیان این خودروها داده شده که به گفته طهماسبی، وزیر سابق صنایع و معادن هنوز تعریف دقیقی از خودروی ارزان وجود ندارد در زمان وزارت طهماسبی این خبر اعلام شد که این وزارتخانه و شرکت ایران‌خودرو مشغول تهیه فرمت خاصی برای خودروهای ارزان از لحاظ قیمتی هستند.

اما با رفتن طهماسبی از وزارت صنایع و معادن خبری از تهیه این فرمت از سوی مسوولان این وزارتخانه نشد.

از سوی دیگر پس از دستور احمدی‌نژاد به شرکت‌های خودروساز شرکت ایران‌خودرو، مذاکرات با شرکت چری چین را به منظور تولید خودروی ارزان بطور جدی ادامه و به توافقات اساسی در این زمینه دست یافتند.

حال آنکه بستن قرارداد با یک شرکت خودروساز چینی از سوی مسوولان با واکنش‌های متفاوتی مواجه بود. مخالفان این پروژه معتقد بودند که خودروهای چینی از لحاظ کیفی در سطح پایین قرار دارد و حضور اینگونه خودروسازها در ایران به نفع صنعت خودروسازی کشور نیست. اما احمد قلعه‌بانی را می‌توان جزو مخالفان پروژه ایران‌خودرو در راستای تولید خودروی ارزان قیمت خواند. وی طی مصاحبه‌ای مطبوعاتی در این زمینه اعلام کرده بود که خودروهای چینی به دلیل نوظهور بودن از استانداردهای لازم برخوردار نیستند.

وی چنین استدلال کرده بود که خودروهای چینی خودروهایی بی‌کیفیت است که توان اخذ استانداردهای مورد نیاز برای ورود به کشور را ندارد. این در حالی است که خودروهای چینی هم اکنون در سبد مصرفی بازارهای خودرو اروپا و آمریکا قرار دارند. مسیری که خودروسازهای کشور ما با وجود سابقه چندین دهه خودروسازی هنوز به آن نرسیده است. در حال حاضر محصولات شرکت چری به ۵۳ کشور صادر می‌شود و محصولات این شرکت همچنین در اکثر کشورهای همسایه و آسیای میانه در حال تردد هستند و برخی کشورها مانند روسیه، اوکراین و سوریه تولید برخی محصولات این شرکت را در برنامه کاری خود قرار داده‌اند.

اما ایرادهای مطرح شده به محصولات چینی موجب شده که با گذشت سه‌سال از زمان آغاز گفت‌وگوهای این شرکت با ایران‌خودرو تولید خودروی ازان چینی هنوز در کشور عملی نشود و با وجود آنکه مسوولان شرکت ایران‌خودرو اعلام کردند که تولید تا پایان سال جاری آغاز خواهد شد هنوز خبری در خصوص تولید این خودرو نیست.

علاوه بر ایرادهای گرفته شده به حضور چری در ایران‌خودرو از سوی برخی مسوولان، تغییر و تحولات به وجود آمده در وزارت صنایع و معادن و سازمان گسترش نیز موجب شده که تولید این خودرو در کشور هم‌اکنون در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.

از سوی دیگر شرکت پارس‌خودرو نیز ظاهرا قصد دارد با حفظ پلت‌فرم پی‌کی تا چند ماه آینده محصول ارزان خود را بر روی این پلت‌فرم به بازار عرضه کند. مدیرعامل شرکت پارس‌خودرو که ظاهرا قصد دارد نخستین مدیری باشد که به گفته احمدی‌نژاد جامه عمل بپوشاند چندی پیش خبر از ورود محصول ارزان‌قیمت این شرکت تا چند ماه آینده داده است به گفته مسوولان شرکت پارس‌خودرو این محصول با قیمت ۵ تا ۶میلیون تومان به بازار عرضه خواهد شد. با وجودآنکه خبر ورود این خودروی ارزان‌قیمت بارها از سوی مسوولان شرکت پارس‌خودرو اعلام شده است، اما تا کنون خبری مبنی بر اینکه این خودروی ارزان‌قیمت با چه مشخصاتی تولید خواهد شد اعلام نشده است.

پیش‌ به سوی تولید خودروی ارزان

اما این نکته که خودروی ارزان‌قیمت در کشور ما چه مشخصاتی داشته و با چه گزینه‌هایی باید تولید شود، امری است که تاکنون به آن پرداخته نشده است.

بسیاری از کارشناسان جهانی، خودرویی با قیمت کمتر از پنج‌هزار دلار را خودروی ارزان‌قیمت می‌دانند؛ اما برخی دیگر این لقب را به خودروهای زیر سه‌هزار دلار می‌دهند.

کارلوس گون، مدیر عامل شرکت رنو نیسان معتقد است تا آنجا که به بازار خودرو مربوط می‌شود رقم جادویی خودروی ارزان کمتر از سه‌هزار دلار است.

معیار کارلوس گون موجب شد که در سال ۲۰۰۳ میلادی زمانی که شرکت تاتاموتورز هند خبر تولید خودروی با قیمتی در حدود ۲۵۰۰دلار را مطرح کرد، شرکت رنو نیسان اولین شرکتی باشد که برای اجرایی کردن این طرح به کمک این شرکت بیاید.

با حضور شرکت رنو نیسان برای تولید اولین خودروی ۲۵۰۰دلاری در جهان تولید این خودرو شتاب بیشتری گرفت. مسوولان دوشرکت تاتاموتورز و رنو نیسان سال آینده را نیز زمان ورود این خودروی ارزان‌قیمت به بازار اعلام کردند. به گفته مسوولان این دو شرکت قیمت نهایی این خودرو کمتر از سه‌هزار دلار و ظرفیت موتور آن بین ۶۶۰ تا ۱۵۰۰ سی‌سی خواهد بود، همچنین بنزین و گازوئیل به عنوان سوخت این خودرو در نظر گرفته شده است.

درست زمانی که دو شرکت تاتاموتورز و رنونیسان برنامه تولید خودروی ارزان قیمت را پیگیری می‌کردند، سایر شرکت‌های خودروساز مطرح دنیا مانند فولکس‌واگن، فورد، جنرال‌موتوز، تویوتا و کرایسلر نیز اعلام کرده‌‌اند برنامه تولید خودروی ارزان‌قیمت را در برنامه‌ کاری خود قرار داده‌اند.

شرکت فولکس‌واگن پس از شرکت تاتاموتوز و رنو نیسان برنامه تولید خودروی دودر ارزانی را در دست دارد که موتور آن در قسمت عقب خودرو نصب خواهد شد. شرکت فورد و تاتاموتوز هند نیز مترصد تولید خودروی کوچک و ارزان در هند است. از سوی دیگر، جنرال‌موتورز قصد دارد با استفاده از شرکت دوو محصولی را با قیمت زیر ۷‌هزار دلار طراحی و تولید کند. همچنین کرایسلر نیز در حال طراحی خودرویی ارزان با مشارکت شرکت چری چین است.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان پیش از آنکه سال ۲۰۱۲میلادی از راه برسد، بازار خودروهای با قیمت زیر ۱۰هزار دلار به ۱۸میلیون دستگاه در سال معادل یک‌پنجم کل بازار جهانی خودرو می‌رسد.

پلت‌فرم‌های قدیمی در آسیا

اما بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که طرح تولید خودروی ارزان قیمت در کشورهای آسیایی از آن‌جا آغاز شد که شرکت‌های بزرگ خودروساز تصمیم گرفتند پلت‌فرم‌های قدیمی خود را که دیگر شرایط اخذ استانداردهای کشورهای اروپایی را ندارند، با ایجاد برخی تغییرات در بدنه به کشورهای آسیایی ارسال و به این طریق بتوانند از پلت‌فرم‌های قدیمی خود که به سودآوری رسیده‌اند و دیگر شرایط تردد در کشورهای اروپایی را ندارند، استفاده کرده و با واگذاری این پلت‌فرم‌ها به کشورهای آسیایی طرح تولید خودروی ارزان‌قیمت را رقم بزنند.

اوستا گودرزی، استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما در پاسخ به این پرسش که چرا شرکت‌های بزرگ خودروساز طرح تولید خودروی ارزان‌قیمت را در کشورهای آسیایی پیگیری می‌کنند، می‌گوید: طرح تولید خودروی ارزان‌قیمت برای جهان سوم در دو شرکت رنو و فولکس‌واگن مطرح شد و این شرکت‌ها برخی پلت‌فرم‌های قدیمی خود را که شرایط اخذ استانداردهای اروپا را ندارند با ایجاد برخی تغییرات در بدنه و به عنوان خودروی جدید و ارزان‌قیمت به کشورهای آسیایی صادر می‌کنند.

وی معتقد است: ارزان بودن به معنی آن که خودرو از تکنولوژی پایینی برخوردار و یا برخی آپشن‌های آن حذف شده باشد نیست، بلکه شرکت‌های مطرح خودروساز برخی پلت‌فرم‌های قدیمی خود را که هزینه‌های ابزارسازی آن را پرداخته‌اند و این پلت‌فرم‌‌ها قابلیت تردد در کشورهای اروپایی را ندارند، به کشورهای آسیایی واگذار می‌کنند.

زاوه دیگر کارشناس صنعت خودرو نیز درخصوص گسترش طرح‌های تولید خودروهای ارزان‌قیمت می‌گوید: در حال حاضر در دنیا دو بازار بزرگ به اسم هند و چین وجود دارد که این دو کشور نزدیک به دومیلیارد جمعیت جهان را معادل ۴۰درصد جمعیت کل دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. این کشورها به‌رغم آنکه درآمد بسیار پایینی دارند و درآمد ناخالص داخلی آنها بسیار بالا است، به همین دلیل برخی شرکت‌ها طرح تولید خودروی ارزان با قیمت سه‌هزار دلار را در این کشورها آغاز کردند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا خودروهای زیر ۸ میلیون را که در حال حاضر در ایران تولید می‌شود، می‌توان با خودروهای ارزان قیمت در دنیا مقایسه کرد، عنوان می‌کند: مالیات و عوارضی که از کانال‌های مختلف از شرکت‌های خودروساز اخذ می‌شود، موجب شده که این خودروها در دنیا در رده خودروهای ارزان‌قیمت قرار بگیرند؛ ولی این خودروها با تعریف جهانی خودروهای ارزان‌قیمت متفاوت است.

وی در ادامه می‌گوید: خودرویی که شرکت سوزوکی در هند عرضه کرده شاید از لحاظ قیمت هم‌طراز خودروهای ارزان‌قیمت داخلی باشد؛ ولی از لحاظ فنی با یکدیگر بسیار متفاوت هستند.

این کارشناس خودرو درخصوص مشخصات فنی خودروهای ارزان‌قیمت می‌گوید: قدرت موتور این خودروها بسیار پایین است و با قدرت ۴۵اسب‌بخار تولید می‌شوند. از سوی دیگر این خودروها فاقد سیستم‌های برقی هستند و این بدان دلیل است که سیستم برقی برای این کشورها چندان مورد توجه نیست.

وی در ادامه می‌گوید: بحث بعدی در این خودروها بحث دیزاین ارزان است؛ به طور مثال خودروی لوگان را می‌توان خودروی ارزان‌قیمت نامید؛ به دلیل اینکه این خودرو با بدنه ساده و قطعات آسان و مشابه در جهان تولید می‌شود و توانسته در رده خودروهای ارزان قرار گیرد.

زاوه معتقد است: کشورهای شرقی با کمترین هزینه انرژی، زمان و نیروی انسانی قطعاتی تولید می‌کنند که در مرحله آخر نیز به استانداردسازی آن فکر می‌کنند.

اما غربی‌ها معتقدند که از ابتدا باید برای بالا رفتن کیفیت قطعات نظارت کرد و اگر این امر موجب افزایش قیمت می‌شود، برای آنها مهم نیست. به همین دلیل در حال حاضر خودروسازان مطرح قطعات خودروهای ارزان‌قیمت خود را از کشورهای شرقی تامین می‌کنند تا هزینه‌های تولید کاهش یابد.

حکایت همچنان باقی است ...

تولید خودروی ارزان نیز در کشور ما حکایت‌ها دارد. خودروی پی‌کی که تولید آن از ابتدای سال‌جاری متوقف شد را می‌توان در رده خودروهای ارزان در کشور خواند. این خودرو با هیچ آپشن خاصی همراه نبوده و در رده بی‌کیفیت‌ترین خودرو تولیدی کشور نیز محسوب می‌شد. اما این سوال مطرح است که آیا خودروی ارزان‌؛ یعنی خودروی بی‌کیفیت و فاقد هرگونه آپشن ایمنی؟

تجربه در کشور ما نشان داده که خودرو هرچه ارزان‌تر باشد، بی‌کیفیت‌تر و فاقد هر گونه ایمنی لازم در حداقل‌های یک خودرو است. وعده تولید خودروی ارزان در کشورمان با تندر-۹۰ شروع شده و قرار است با پروژه مشترک ایران‌خودرو و چری ادامه پیدا کند؛ اما اینکه چرا پروژه‌های مذکور با صدها اشکال‌تراشی و موانع از سوی خودی و غیرخودی مواجه می‌شود، سوالی است که شاید بتوان آن را در سیاسی‌کاری صنعت خودرو یافت.