بخش ششم

میزان سود دو شرکت ایران خودرو و سایپا: فروش و سود شرکت ایران‌خودرو پنج برابر افزایش داشته است، ولی شرکت سایپا در مقایسه با سال ۱۳۸۰ بیش از ۶ برابر و در مقایسه با سال ۱۳۸۱ رشد ۷ برابری داشته است. هر دو شرکت در جهت افزایش فروش و سود تلاش مطلوبی داشته‌اند، ولی شرکت سایپا قبل از سال ۱۳۸۱ از نظر فروش و سود در وضع نامطلوبی قرار داشته است.

ب: بررسی قیمت تمام شده خودروهای صادراتی و اثر آن در سود و زیان گروه کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا.

طبق بررسی به عمل آمده، آمار صادرات شرکت ایران‌خودرو از ۲۰۴ دستگاه در سال ۸۰ به ۵۱۶۵ دستگاه در سال ۸۴ افزایش یافته است که خودرو سمند از سال ۸۱ لغایت ۸۴ با زیان ، پژو ۲۰۶ از سال ۸۰ تا ۸۲ با سود و سال‌های ۸۳ و ۸۴ با زیان، پژو پارس در سال‌های ۸۰ و ۸۱ و ۸۴ با سود و در سال‌های ۸۲ و ۸۳ با زیان صادر شده است. با در نظر گرفتن بالاترین آمار صادرات در سال ۸۴ کمتر از یک‌درصد کل فروش شرکت و رقم معادل ۴۲۳۰۰۰۰۰ریال زیان (کمتر از یک در هزار سود ناخالص) متوجه شرکت شده است.

آمار صادرات شرکت سایپا از ۲۱۸۱‌دستگاه پراید در سال ۸۰ به ۱۰۲۱۹‌دستگاه در سال ۸۴ رسیده است. این شرکت در سال‌های ۸۰ الی ۸۳ صادرات خود را با زیان انجام داده است؛ ولی در سال ۸۴ به ازای هر ‌دستگاه خودرو صادراتی ۱۲۹۶۰۰۰‌ریال سود داشته است. با در نظر گرفتن سود بالای شرکت سایپا، سود و زیان حاصل از صادرات نقشی در سود و زیان سالانه شرکت نداشته است.

طبق بررسی به عمل آمده پایین بودن قیمت فروش خودروهای صادراتی تابع تخفیفات و مشوق‌هایی از قبیل: برگشت عوارض گمرکی برابر

۸۰۰-۲۰۰‌هزار تومان، جوایز صادراتی معادل ۳درصد، عدم احتساب مالیات، عدم احتساب هزینه‌های مالیات، عدم احتساب هزینه‌های شماره‌گذاری ۳درصد، محاسبه بر مبنای کاهش ضایعات و جلوگیری از هدر رفت زمان ۲درصد، هزینه‌های مالی ۵درصد و...

می‌باشد.

با عنایت به اهداف تعریف شده از قبیل حضور در بازارهای جهانی، سرعت بخشیدن به افزایش صادرات غیر‌نفتی، همسویی با افزایش فعالیت تجاری و... توجه به امر صادرات از ضروریات می‌باشد و اعمال تخفیف و انجام صادرات از توجیه لازم برخوردار است و صادرات با اندکی

زیان به نوعی بخشی از هزینه‌های سرمایه‌گذاری جهت ورود به بازار صادراتی است. در جدول پیوست اعداد و ارقام بیان شده است.

ج: بررسی تاثیر سود و زیان شرکت‌های اقماری در سود و زیان شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا

بر اساس بررسی‌های انجام گرفته در یک دوره پنج ساله در حدود ۴۸درصد از سود گروه کارخانجات ایران‌خودرو و سایپا مربوط به سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و اوراق مشارکت است. از ۵۲‌درصد سود مربوط به فعالیت شرکت ایران‌خودرو در حدود ۱۳‌درصد توسط شرکت ساپکو حاصل شده است، البته در سال ۸۴ سود حاصل ۴‌درصد بوده است و در شرکت سایپا ۱۶درصد از سود حاصل مربوط به مگاموتور و سازه‌گستر می‌باشد.

نتیجه: سرمایه‌گذاری انجام گرفته از سوی هر دو شرکت در سودآوری آنها نقش مهمی داشته است و تاثیر شرکت‌های واسطه‌ای از قبیل ساپکو در ایران‌خودرو و سازه‌گستر در سایپا در سوددهی چندان موثر نیست.

به ویژه آنکه در شرکت ایران‌خودرو این اثر به شدت کاهش یافته است. در جدول‌های پیوست، اعداد و ارقام بیانگر اظهارات فوق می‌باشد.

د: تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی شرکت ایران‌خودرو و سایپا

۱ - نسبت‌های نقدینگی:

حفظ توان نقدینگی یک بنگاه اقتصادی موجب کاهش ریسک و افزایش انعطاف در پاسخگویی به تعهدات به‌خصوص تعهدات جاری می‌شود. یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای تعیین و سنجش توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت، نسبت‌های نقدینگی است.

با توجه به رشد شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا در پنج سال اخیر که با ایجاد ظرفیت‌های تولیدی، تولید محصولات متنوع و افزایش حجم تولید صورت گرفته است، در شرکت ایران‌خودرو نسبت جاری از ۷۰درصد در سال ۸۱ به ۵۵/۰‌درصد در سال ۸۴ رسیده است. ضمنا نسبت آنی که نشانگر میزان دارایی‌های معادل نقد برای ایفای سریع تعهدات می‌باشد از رقم ۲۷/۰ در سال ۸۱ به ۳۳/۰ در سال ۸۴ رسیده است.

ولی در شرکت سایپا نسبت جاری از ۵۶/۰ به ۰۹/۱ و نسبت آنی از ۲۵/۰ به ۷۶/۰ در سال ۸۴ رسیده است که بیانگر رشد مطلوب نسبت‌های فوق و بهبود ساختار مالی شرکت است. روند نسبت‌های فوق حاکی از عدم وجود بهبود موثر در ساختار مالی شرکت ایران‌خودرو می‌باشد. مضافا نسبت‌های مالی مزبور از سطح پایینی در مقایسه با عرف معمول در صنعت برخوردار است. کاهش نسبت جاری و پایین بودن نسبت آنی در شرکت ایران‌خودرو مناسب نبوده و جهت اصلاح ساختار مالی شرکت باید اقدامات اساسی صورت پذیرد.

۲ - نسبت بدهی (اهرمی):

نسبت‌های بدهی به بررسی چگونگی تامین مالی و توانایی پرداخت هزینه‌های مالی و استقراض احتمالی در آینده می‌پردازد. در گروه کارخانجات ایران‌خودرو، نسبت‌های بدهی عموما از روند نسبتا ثابتی برخوردار بوده، ولی از سطح مناسبی برخوردار نیستند. به طور مثال نسبت مالکانه شرکت به مراتب کمتر از نسبت مورد انتظار بورس و میانگین صنعت است، لذا برای بهبود ساختار مالی شرکت افزایش سرمایه سهامداران توصیه می‌شود.

نسبت توانایی پرداخت بهره اگر چه نسبت به سال ۸۳ رشد داشته ولی از سطح مناسبی برخوردار نیست. هزینه‌های ناشی از دریافت تسهیلات مالی روند فزاینده‌ای داشته و در سال ۸۴ بالغ‌بر ۸۴درصد سود خالص شرکت است. بدهی‌های جاری شرکت در سال ۸۴ بیش از ۶/۱‌برابر دارایی‌های جاری بوده و ۵۷‌درصد دارایی‌های جاری را حساب‌های دریافتی تشکیل می‌دهد.

در گروه سایپا هزینه‌های مالی شرکت در سال ۸۴ نسبت به سال هشتاد و یک ۴۶درصد کاهش داشته است. به عبارت دیگر هزینه مالی به ازای هر‌دستگاه خودرو از ۸۰۰۰۰۰۰میلیون ریال به ۲میلیون ریال کاهش یافته است که بیانگر بهبود اوضاع است. طی سال‌های فوق هزینه‌های اداری و تشکیلاتی ایران‌خودرو ۵۹‌درصد و سایپا ۸۵‌درصد افزایش داشته است. به نظر می‌رسد که در شرکت سایپا این افزایش متناسب با رشد تولید نبوده است.