بخش پنجم

الف- شرکت‌های هم گروه که صددرصد سرمایه آنها مربوط به سایپا و ایران‌خودرو است.

ب- شرکت‌های سهام پذیر که مبلغی از سهام آنها مربوط به شرکت‌های فوق است.

ج- شرکت‌هایی که سهام آنها متعلق به گروه نیست. بیش از ۳۰درصد ارقام خرید مربوط به ۲۰ شرکت هم‌گروه و سهام‌پذیر و ۷۰درصد بقیه خریدها مربوط به بیش از ۴۵۰ شرکت دیگر است.

قابل ذکر است که میلیاردها ریال به عنوان پیش پرداخت به شرکت‌های قطعه‌ساز پرداخت شده است.

جای تاسف است که بعضی از قراردادهای چندساله با شرکت‌های دارای هیات‌مدیره مشترک منعقد شده است.

ضمنا شرکت‌های ایساکو و سایپا یدک در تخصیص سود به قطعات، قانون مدونی نداشته‌اند و سودهای بالایی از فروش قطعات دریافت کرده‌اند.

در معاملات انجام شده بین شرکت‌های گروه ‌ایران‌خودرو و سایپا با شرکت‌های سرمایه‌پذیر که از مصادیق معاملات با شرکت‌های تابعه و وابسته است، در این موارد ضوابط متعارف تجاری رعایت نشده است.

در اینجا باید یادآور شویم امروز پس از گذشت ۱۳ سال از شروع ساخت خودروی ملی می‌توان گفت در عرصه صدور محصولی با برند ایرانی به نام سمند راه موفقیت را در صنعت خودروسازی طی کرده‌ایم و توانسته‌ایم با رهایی از فقر دانش فنی و مدیریت، با صدور خودروی ملی و نیز قطعات خودرو در بازار جهانی نامی ‌از توانایی ملت ایران را به ثبت برسانیم و در کنار دیگر بخش‌های صنعت، توسعه‌یافتگی را تجربه کنیم و شرکت سایپا نیز با طراحی خودروی جدید با برند داخلی در حال حرکت به سوی تولید خودروی ملی است که براساس برنامه زمان‌بندی انجام شده تا سال ۸۶ وارد بازار خواهد شد.

اما باید اذعان داشت در بخش‌هایی از این روند رو به رشد ایراد‌ها و اشکالاتی در حوزه قراردادها وجود دارد از جمله:

۱ - دامنه اخذ رتبه‌های A از سوی شرکت‌های قطعه‌ساز بسیار محدود بوده و از همین جهت منجر به انحصار در عقد قراردادها شده است.

۲ - تعداد ۵۰۰ قطعه‌ساز نسبت به تعداد خودروهای تولیدی متناسب با عمق ساخت داخل نیست.

۳ - روش عقد بعضی از قراردادها به شیوه سنتی بوده و دارای اشکالاتی است، اما سرعت و کیفیت آن نسبت به روش مناقصه عمومی‌ موفقیت‌آمیز بوده است.

نتیجه: با بررسی‌های انجام شده می‌توان گفت هرچند که در ساخت قطعات داخلی و افزایش عقد قراردادهای خارجی در بعضی موارد شاهد رشد بوده‌ایم و براساس اطلاعات موجود در شرکت‌های ساپکو و ‌سازه‌گستر برخی از شرکت‌های قطعه‌ساز که نام آنها برابر اسناد پیوستی در زمینه ارتقای کیفیت، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌های خارجی گام‌های مناسبی برداشته‌اند.

۴ - قیمت تمام شده

برای حصول از اعمال مدیریت صحیح و علمی، رعایت صرفه و صلاح سهامداران و عدم انحراف از هدف‌های تعیین شده پرداختن به فاکتورهای مالی در یک واحد تولیدی صنعتی ضروری است؛ زیرا یک‌سازمان وقتی زنده و فعال خواهد بود که گردش جریان وجوه براساس معیارهای تعریف شده انجام پذیرد. بدون توجه به‌این مهم صحبت از پایداری‌سازمان یا یک واحد تولیدی صنعتی بی‌معنی خواهد بود.

بررسی قیمت تمام شده با علم به مسائل فوق در چهار محور به تحقیق و تفحص از گروه کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا انجام گرفته که خلاصه بررسی‌ها بدین شرح است:

سرفصل‌های تعیین شده عبارتند از:

الف- بهای تمام شده خودروهای تولیدی و سود و زیان حاصل طی سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۴.

ب- بررسی قیمت تمام شده خودروهای صادراتی و سود و زیان حاصل از صادرات.

ج- بررسی تاثیر سود و زیان شرکت‌های اقماری در سود و زیان گروه کارخانه‌های سایپا و ایران‌خودرو.

د- تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی گروه کارخانه‌های فوق طی سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۴.

الف: بررسی وضعیت قیمت تمام شده محصولات و سود و زیان صنایع خودروسازی کشور.

قبل از ورود به بحث سرفصل‌های تعیین شده ذیلا به نحوه قیمت‌گذاری و مقایسه قیمت فروش خودروهای داخلی و مشابه خارجی اشاره می‌شود. براساس ابلاغ مورخ ۱/۲/۷۳ شورای اقتصاد قیمت خودروها توسط کمیته‌ای به نام کمیته خودرو تعیین می‌شد.

از آن تاریخ، به دلیل کمبود منابع مالی شرکت‌های خودروسازی اقدام به پیش‌فروش خودروها جهت تامین منابع مالی مورد نیاز خود کردند. هم‌اینک قیمت‌گذاری خودروها به روش استعلام از بازار توسط کمیته خودرو و وزارت صنایع و معادن صورت می‌گیرد.

با تصویب قانون خودرو و قطع واردات آن از سال ۱۳۷۳ تا سال ۱۳۷۶ قیمت خودرو سیر صعودی داشته است.

از سال ۱۳۷۶ با توجه به قیمت‌گذاری دولتی و اشباع نسبی بازار قیمت خودرو در بعضی از سال‌ها افزایش نیافته بلکه کاهش نیز داشته است. برای روشن شدن موضوع مقایسه شاخص قیمت خودرو و شاخص بهای کالای مصرفی طی سال‌های ۷۶ لغایت سال ۸۴

آمده است.

به طوری که از سال ۷۶ تاکنون با توجه به متوسط نرخ تورم ۱۶‌درصدی، شاخص بهای کالای مصرفی بیشتر از میانگین نرخ تورم بوده است. ولی در همین مدت قیمت خودرو تقریبا ثابت مانده است و حتی بعضی از خودروها مانند پژو ۲۹۶، سمند و پژو ۴۰۵ طی سال‌های ۷۹ تا ۸۴ با کاهش قیمت مواجه بوده است.

خودرو

اجزای قیمت خودروهای تولیدی شامل هزینه نیروی انسانی، انرژی، مواد و قطعات به عنوان قیمت تمام شده تولیدی به علاوه هزینه‌های توزیع و فروش، خدمات پس از فروش، عمومی‌و اداری و هزینه‌های مالی است. در این راستا قیمت تمام شده هر یک از محصولات تولیدی گروه کارخانه‌های ایران‌خودرو و سایپا در یک دوره پنج ساله از سال ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۴ با عوامل موثر در قیمت تمام شده ارائه شده است.