گروه خودرو - استارت قرائت گزارش ۳۸صفحه‌ای تحقیق و تفحص از صنعت خودروی کشور با خوانده شدن ۹ صفحه ابتدایی آن در صحن علنی مجلس زده شد. این گزارش که از مدت‌ها پیش نگرانی‌هایی از بابت عدم قرائت آن در مجلس فعلی و احتمال رفتن آن به مجلس هشتم را به وجود آورده بود، بالاخره روز گذشته با قرائت ۹صفحه ابتدایی، در صحن علنی مجلس خوانده شد که طبق گفته برخی از اعضای کمیسیون صنایع و معادن، ۲۹ صفحه باقی‌مانده قرار است امروز قرائت شود و به اطلاع افکار عمومی برسد. گزارش تحقیق و تفحص از صنعت خودروی کشور توسط هیاتی متشکل از اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس و به ریاست سیدمصطفی سید هاشمی (نایب رییس کمیسیون مذکور)،‌ به عنوان رییس هیات مربوط از تاریخ ۲۱/۱/۸۴ به صورت رسمی کار خود را آغاز کرد.

این گزارش که اواخر سال گذشته به تصویب کمیسیون صنایع و معادن رسید، به هیات‌رییسه مجلس نیز ارجاع و تاریخ‌های متعددی برای قرائت آن در صحن علنی در نظر گرفته شد ولی هر بار بنا به دلایلی معمولا غیرموجه، این کار عملی نشد که همین امر بارها اعتراض نمایندگان مجلس را در برداشت؛ به نحوی که هفته گذشته سرانجام غلامعلی حداد عادل،‌ رییس مجلس ششم در پی اعتراض‌های مکرر نمایندگان از جمله حمیدرضا کاتوزیان، نماینده مردم تهران که خود نیز از اعضای هیات تحقیق و تفحص بود، قول قرائت گزارش مذکور را طی هفته جاری داد که بالاخره قرائت این گزارش مهم روز گذشته با خوانده شدن ۹ صفحه ابتدایی، عملا رنگ واقعیت به خود گرفت؛ اما محورهای بسیار مهم و اساسی که در گزارش تحقیق و تفحص از صنعت خودرو به آن پرداخته شده است، شامل ۷ بند می‌شود که بند اول آن به بررسی میزان حرکت خودروسازان کشور در مسیر استراتژی این صنعت است. در بند دوم کیفیت محصولات و خدمات پس از فروش بررسی شده و بند سوم این گزارش شامل بررسی کلیه قراردادها (داخلی، خارجی،‌ فروش و خرید قطعات) می‌شود. بند چهارم بررسی قیمت تمام شده محصولات خودروسازان را در بر می‌گیرد. بند پنجم ساختار سازمانی خودروسازان را نشانه رفته و در بند ششم به فعالیت‌های جانبی (بانک، بیمه و لیزینگ) پرداخته شده و بند هفتم نیز متعلق به نظام پرداخت‌ها می‌شود. که البته روز گذشته فقط بررسی‌های مربوط به بند اول این گزارش؛ یعنی استراتژی صنعت خودروسازی کشور قرائت شده است.

چه خوانده شد...

اولین گزینه مورد بررسی اعضای کمیته تحقیق و تفحص از صنعت خودروسازی کشور به استراتژی این صنعت طی ۱۰سال گذشته اختصاص داشت.

این بند که با تیتر «استراتژی (برنامه راهبردی) صنعت خودروسازی کشور» مشخص شده است، اعضای کمیته، ضمن تجلیل از به‌کارگیری تدابیر مدیریتی و به موازات آن طی کردن فازهای خودکفایی توسط خودروسازهای کشورمان، این نکته را یادآور شده‌اند که طی ۱۰سال گذشته به طور نسبی خودروسازهای کشورمان به مرحله‌ای رسیده‌اند که در سطح جهانی به عنوان خودروسازان بزرگ خاورمیانه از آنها یاد می‌شود.

در بند مذکور با اشاره به تعیین استراتژی وزارت صنایع و همچنین برنامه ۱۰ساله ایران‌خودرو و سایپا آمده است که حفظ‌ نشان داخلی (ایران‌خودرو و سایپا) از طریق طراحی و تولید خودروهای ملی به ویژه طراحی و تولید خودروهای کوچک و ارزان‌قیمت برای طبقات کم‌درآمد و جوان از جمله استراتژی خودروسازها و وزارت صنایع بوده است که اولین بار در ابتدای دهه ۸۰ شروع شد.

در این گزارش دو پروژه پیکان جدید یا NP و خودروی پیکان کوچک و پیکاپ و در سایپا SPC۵ را در راستای استراتژی تدوین شده‌ای خوانده که طی چند سال گذشته با بی‌مهری و بی‌توجهی خودروسازها مواجه شده است.

اعضای کمیته تحقیق و تفحص با اشاره به این نکته که با تعطیل شدن بعضی از پروژه‌های ملی در دو شرکت خودروساز بزرگ، سیاست‌ها و راهبردها مورد بی‌توجهی قرار گرفته است چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که هم‌اکنون خودروسازهای کشورمان از مسیر خودروساز شدن به معنی صاحب محصول و حفظ نشان داخلی دور شده‌اند، این در حالی است که مسیر مونتاژکاری تداوم یافته و مونتاژ خودروهای سری پژو، کیاموتورز، سیتروئن، هیوندای و... همچنان ادامه دارد و تنها تولید یک خودروی ملی؛ یعنی سمند تداوم دارد.

در ادامه، محصولات تولیدی دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.

پروژه پیکان جدید یا NP اولین خودروی مورد بررسی مربوط به شرکت ایران‌خودرو است که به عقیده اعضای کمیته تحقیق و تفحص بدون در نظر گرفتن جوانب آن به طور غیرکارشناسی از خط تولید این شرکت خارج شده است.

در مورد این پروژه آمده است: «این پروژه در سال ۱۳۸۰ در سطوح مختلف با توفیقات خوبی پیش رفت؛ اما در اواخر سال ۸۱ این پروژه ملی که می‌توانست راهگشای بسیاری از مشکلات صنعت خودروی کشور باشد به طور کامل متوقف شد.

اعضای کمیته نتیجه تحقیق و بررسی خود را چنین عنوان می‌کنند: «با توجه به جداول ارائه شده توسط ایران‌خودرو در خصوص هزینه‌های طراحی و تولید ۲۰۶ صندوق‌دار و مقایسه آن با پروژه NP، مشاهده می‌شود که اگر هزینه‌های انجام شده را با تیراژ تولید در دو پروژه مقایسه کنیم، انجام پروژه NP از دیدگاه هزینه‌ای به مراتب توجیه‌پذیرتر بوده است.» اما پروژه سمند سریر از دیگر موارد مورد بررسی ایران‌خودرو است. در این گزارش آمده است که برنامه طراحی و تولید، آنالیز و برنامه فروش این خودرو همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ چرا که قرائت برنامه‌های تبلیغاتی خودروی مذکور از صدا و سیما و همچنین قطع این تبلیغات و به دنبال آن قطع تولید خودروی مذکور، نشان دهنده این واقعیت بود که خودرو سریر در طراحی دارای نقائص جدی است و این اشکالات در حالی رخ داده که مبالغی برای مشاوره، سفرهای خارجی، آزمون و خطاها و.... هزینه شده است.

«پروژه‌های صادراتی» از دیگر موارد مورد بررسی اعضای کمیته تحقیق و تفحص بوده است که در آن به ناکامی‌ خودروسازها در این زمینه اشاره می‌کند. در این خصوص آمده است که پروژه‌های صادراتی در شرکت ایران‌خودرو به دلیل نبود سیاست‌ صادراتی مدون و مبتنی بر مطالعات بازار جهانی بعضا تصمیم‌گیریی‌هایی شده که در بلندمدت توجیه‌پذیری خود را از دست داده است. در این بند ضمن اشاره به روند مراحل تولید و صادرات خودرو در کشورهای توسعه یافته چنین نتیجه‌گیری شده که به دلیل اینکه ایران‌خودرو این مسیر را طی نکرده است ریسک سرمایه‌گذاری‌های این شرکت افزایش یافته است.

شرکت سایپا دومین شرکت مورد بررسی اعضای کمیته تحقیق و تفحص است. در مورد این شرکت گزارش شده که «با مرور استراتژی و برنامه‌های ارائه شده توسط شرکت سایپا می‌توان دریافت که نکته اصلی، گسستگی برنامه‌ریزی است و محورهای مورد نیاز جهت توسعه همه جانبه مورد توجه نبوده است.»

در گزارش مذکور ضمن اظهار تناقضات بنیادین در محورهای اصلی چشم‌انداز سایپا به این نکته اشاره شده است که خودروی S۸۱ بر مبنای مدل و پلت‌فرم خودروی ریو ساخته شده که این مساله چشم‌انداز شرکت سایپا به منظور تبدیل شدن به خودروساز جهانی را مورد سوال است. در مورد پروژه SPC۵ سایپا نیز اعضای کمیته اعتقاد دارند که به دلیل نبود استراتژی صحیح و کارشناسی شده، عملا سه بار تعریف این پروژه تغییر یافته و هر بار هزینه‌هایی از اموال عمومی صرف شده است. در این گزارش همچنین در خصوص خودرو ریو و ورود آن به بازار کشور ابهاماتی مطرح شده است. در بخش صادرات نیز برنامه‌ریزی این شرکت با توجه به توان آن مورد تردید واقع شده است.