خودرو صد در صد ایرانی نداریم

بخش دوم

عکس: نگار متین‌نیا

حمیدرضا بهداد- شنیدن این جمله که «خودرو صد درصد ایرانی نداریم» از زبان احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل پیشین سایپا جالب است، جالب از آن جهت که خودرو مینیاتور محصول تازه رونمایی شده را مدیران آن «صد درصد ایرانی» می‌‌خوانند و اتفاقا کلید تولید آن در دوران قلعه‌بانی در سایپا زده شد. هرچند شاید در نگاه اول این‌گونه به نظر برسد که چون قلعه‌بانی هم‌اکنون بر صندلی ریاست سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایرانی تکیه زده و از سوی دیگر رونمایی از مینیاتور به نام وی در تاریخ صنعت کشور ثبت نشد، چنین نظری در مورد این خودرو دارد، اما ظاهرا وی بهتر از جزئیات این خودرو خبر دارد. در بخش اول گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با مدیرعامل سازمان گسترش به حاشیه‌های جابه‌جایی وی از سایپا و همچنین اظهارات قلعه‌بانی در مورد گزارش تحقیق و تفحص صنعت خودرو مجلس هفتم پرداختیم، در حالی که در بخش دوم گفت‌وگو با وی علاوه بر مینیاتور، به بحث استراتژی در صنعت خودرو، نقش وزارت صنایع در این صنعت، احیای دوباره شورای سیاست‌گذاری خودرو و مسائلی از این دست پرداخته‌ایم.

همزمان با جابه‌جایی شما از سایپا به سازمان گسترش، وزیر صنایع و معادن نیز شورای منحل شده سیاست‌گذاری خودرو را در وزارت احیا کرد. شورایی که قرار بود تمامی تصمیمات کلان صنعت خودرو کشور در آن به شور گذاشته و مصوبات آینده این صنعت نیز از دل این شورا بیرون بیاید. حال در این زمینه دو پرسش مطرح است، اول اینکه آیا احیای دوباره شورا به نوعی موازی کاری با نقش سازمان گسترش در صنعت خودرو نیست؟ و دوم اینکه با گذشت یک سال از احیای شورای سیاست‌گذاری، آیا صنعت خودرو کشور بهره‌ای نیز از آن برده یا نه؟

احیای شورای سیاست‌گذاری خودرو پیشنهاد من بود به نحوی که می‌خواستم به واسطه آن، مسائل کلان و تاثیرپذیر بیرونی صنعت خودرو را در جمع افراد مطلع به امور و همچنین مسوولانی که به نوعی حوزه کاری آنها به این صنعت مربوط می‌شد به شور گذاشته تا تصمیمات کارشناسانه و همه جانبه در این مسائل اتخاذ شود.

کدام مسائل؟

سوخت، استاندارد خودروها، مسائل‌ زیست‌محیطی، مشکلات قطعه‌سازان، تکالیفی که از بیرون به مجموعه خودروسازها وارد می‌شود و مواردی از این دست.

مواردی که عنوان کردید، هنوز هم با گذشت یک سال از احیای شورا، کماکان پابرجا است. به نحوی که نه مشکل قطعه‌سازها حل شده و نه در زمینه مسائل کلان صنعت خودرو تصمیماتی اتخاذ شده است. سازمان‌های دولتی مثل موسسه استاندارد، بهینه‌سازی مصرف سوخت و همچنین پلیس راهور نیز که پی در پی از خودروسازها ایراد گرفته و انتقاد می‌کنند.

جلسات شورا دو ماه یکبار برگزار می‌شود و با پنج شش جلسه که نمی‌توان مشکلات صنعت خودرو را حل و فصل کرد.

قبول دارید جلسات شورا، از سوی اعضای آن چندان جدی گرفته نمی‌شود؟

شاید...

منظورم مثلا وزیر صنایع و معادن است.

جلسات بدون آقای محرابیان هم تشکیل می‌شود.

پس برای رسمیت جلسات حتما نباید شخص وزیر حاضر باشد؟

برخی مواقع از من به عنوان معاون خود می‌‌خواهند تا جلسه را بدون حضور ایشان تشکیل داده و مدیریت کنم.

قطعا وی را در جریان مصوبات قرار می‌دهید.

به هر حال باید به دلیل شان وزارتی که دارند در جریان امور صنعت خودرو قرار بگیرند ممکن است زمانی از دید وی شرایط سیاسی به گونه‌ای پیش برود که مثلا صلاح نبینند خودروسازان ما با فلان شرکت خارجی همکاری کند از طرفی در کل بد نیست شخص وزیر در جریان اقدامات و تصمیم‌گیری‌های صنعت خودرو قرار گیرد.

فکر نمی‌کنید گاهی وزارت صنایع بیش از حدی که انتظار می‌رود، وارد جزئیات صنعت خودرو شده و در کوچک‌ترین مسائل آنها نیز دخالت می‌کند؟

شخصا دخالت در مسائل اجرایی صنعت خودرو را صلاح نمی‌دانم و معتقدم مدیرعامل ایران خودرو یا سایپا باید آنقدر دستشان باز باشد که استراتژی مد نظر خود را پیش ببرند و ما مراجع بالاتر نیز تنها اقدامات انجام شده را بسنجیم.

با توجه به این گفته خود، آیا قبول دارید طی یکی دو سال اخیر، مدیران عامل دو خودروساز بزرگ کشور به خصوص ایران خودرو چندان در زمینه پیشبرد اهداف و استراتژی مد نظر خود آزادی عمل نداشته‌اند؟

کجا آزادی عمل نبوده؟

به عنوان مثال مخالفت وزیر صنایع در ورود چری به کشور و همکاری این شرکت چینی با ایران خودرو؟

آقای محرابیان نگران بازار کشور بود چون کامیون‌های چینی که به ایران آمد نارضایتی مشتریان را سبب شد و وی نیز با توجه به دید منفی که از این بابت نسبت به خودروهای چینی داشت با ورود چری مخالفت کرد. در واقع موضع مخالفت آقای محرابیان جنبه فنی دارد.

اگر این گونه است پس چرا بعد از داستان چری، وی نه تنها مخالفتی با عقد تفاهم‌نامه میان سایپا و پروتون مالزی نکرد؟ تفاهم‌نامه‌ای که کارشناسان آن را واگذاری بازار خودرو کشور به پروتون (یعنی همان نگرانی آقای وزیر) می‌دانند، امضا شد.

شما روح تفاهم‌نامه را ندیده‌اید. این یک موضوع کلی است و قرار هم نیست به واسطه آن بازار خود را به پروتون بدهیم. اصلا اگر بحث بازار باشد که آن را واگذار کرده‌ایم. اتفاقا نقطه عطف تفاهم‌نامه همکاری سایپا و پروتون این است که به واسطه این تفاهم‌نامه، در زمینه ارتباط با شرکت‌های طراحی و مهندسی خارجی، دریچه‌ای به روی سایپا باز شده و این شرکت می‌تواند به طراحان لوتوس انگلستان وصل شود و بخش طراحی خود را تقویت کند. اصلا ریشه این تفاهم‌نامه به سال ۸۳ که من در سایپا بودم برمی‌گردد و هدف هم تقویت بخش طراحی بود در واقع قصد داشتیم به جای رابطه با خودروسازها با طراحان آنها رابطه داشته باشیم چرا که در این صورت می‌توانستیم با سلیقه مشتریانی که برای آنها خودرو می‌ساختند آشنا شده و با تربیت نیروی انسانی متخصص و طراح، بازار کشورهای دیگر را بگیریم، اتفاقا آن زمان نیز به دلیل اعتراض زاگرس خودرو شریک پروتون مالزی، وزارت صنایع به ما گفت کوتاه بیایید آن موقع هم سیاست‌های فعلی وزارت صنایع نمود داشت.

یکی از موضوعاتی که طی ۳ سال اخیر در مورد سازمان گسترش مطرح می‌شود کاهش نفوذ آن در تصمیم‌گیری‌های صنعت خودرو است. در واقع کارشناسان معتقدند با پایان مدیرعاملی آقای ویسه طی سال ۸۴، سازمان نقش چشمگیر خود را در صنعت خودرو از دست داد. شما به عنوان مدیرعامل فعلی سازمان گسترش چه نظری در این زمینه دارید؟

قبول ندارم که هم‌اکنون دست سازمان از صنعت خودرو کوتاه شده است. این هم که می‌گویند با رفتن آقای ویسه این اتفاق افتاده به حضور وی طی دوره مدیرعاملی سازمان در هیات‌مدیره هر دو خودروساز کشور مربوط می‌شود. در واقع چون آقای ویسه در هر دو هیات‌مدیره حضور داشت این توهم را به وجود می‌آورد که سازمان گسترش در مسائل اجرایی خودروسازها دخالت می‌کند. در کل معتقدم ضرورتی ندارد که سازمان در امور اجرایی خودروسازان وارد شود و مدیرعامل آن نیز عضو هیات‌مدیره آنها باشد.

یعنی در دوران مدیرعاملی آقای ویسه، سازمان در امور اجرایی خودروسازها دخالت می‌کرد؟

بله. مثلا با بورس جلسه می‌گذاشت و در مورد وضعیت سهام خودرو دخالت می‌کرد. در حالی که این موضوع اصلا به سازمان ربطی نداشت. سازمان باید نقش حاکمیتی خود را در صنایع زیرمجموعه داشته و خودرو را نیز تنها یکی از این صنایع بداند هر چند آن دوره وقتی بیش از سایر صنایع روی خودرو گذاشته می‌شد. من آن زمان به هیچ وجه موافق دخالت در اجزا صنعت خودرو نبودم.

الان هم نیستید؟

خیر. در واقع می‌دانم که به عنوان مدیرعامل سازمان در چه مواقعی در صنعت خودرو ورود پیدا کنم و در چه مواردی نظر ندهم. مثلا می‌دانم دلیلی ندارد در مسائلی مانند فروش و شماره‌گذاری خودرو‌ها دخالت داشته باشم. وظیفه من این است تیراژ تولید آنها را کنترل کرده و برنامه‌های کلی برای استراتژی‌ چند سال آینده خودروسازها تهیه کنم نه اینکه اگر خواستند خودرو جدیدی وارد کنند از این کار جلوگیری کنم. اینها سیاست‌های کلان خودروسازها در مسیر رسیدن به اهداف بازاریابی آنها است و به خودشان مربوط می‌شود. در واقع شرایط نباید به گونه‌ای باشد که خودروسازها برای هر موضوعی اجازه بگیرند.

در صحبت‌های خود از استراتژی صنعت خودرو سخن گفتید. به نظر شما در‌حال‌حاضر این صنعت استراتژی خاصی دارد؟

تاکتیک دارد ولی استراتژی خیر؛ اینکه مثلا پلت‌فرم مشترک تولید می‌کنیم یا به سمت داخلی‌سازی می‌رویم تاکتیک به حساب می‌آید. در حالی که استراتژی به شما می‌گوید مثلا سال ۱۴۰۴ تعرفه واردات خودرو باید ۲۰درصد باشد یا حجم صادرات به ۵میلیارد دلار برسد. بنابراین کپی کردن خودروهای خارجی که الان مشغول آن هستیم استراتژی نیست.

شما در شورای سیاست‌گذاری مسوول کمیته تدوین استراتژی صنعت خودرو هستید. آیا تاکنون به نتیجه و برآوردهای خاصی در این زمینه رسیده‌اید؟

فعلا در حال کار کردن روی آن هستیم و قسمت اعظم این استراتژی نیز تهیه شده است که هر وقت نهایی شد، اعلام خواهیم کرد.

محورهای کلی این استراتژی چیست؟

اینکه به جای خرید قطعات CKD، مهندس طراحی آنها را داشته و با طراحان خارجی به جای خودروسازی‌های خارجی قرارداد ببندیم. همچنین قصد داریم روی طراحی برند ملی هم کار کرده و در آینده صاحب آن شویم.

یعنی الان صاحب برند ملی نیستیم؟

تا اندازه‌ای روی این بخش قضیه کار کرده‌ایم، ولی اینکه بگوییم صاحب قدرت طراحی در پلت‌فرم هستیم، خیر این گونه نیست.

اما خودروسازها اعتقاد دیگری در این زمینه دارند. مثلا سایپا مینیاتور را یعنی خودرویی که پروژه تولید آن طی دوره مدیرعاملی شما در ا ین شرکت کلید خورد، خودرویی صد در صد ایرانی می‌داند.

مینیاتور که هنوز بیرون نیامده، هر وقت وارد بازار شد می‌توان در مورد آن نظر داد. به هر حال روی پلت‌فرم‌ آن کارهایی صورت گرفته ولی تا بیرون نیاید نمی‌توان چندان در مورد آن اظهار نظر کرد.

اما بیشتر راه تولید این خودرو طی دوره مدیرعاملی شما در سایپا طی شده، پس بهتر از همه می‌دانید که مینیاتور صد در صد ایرانی هست یا نه!

اگر منظورتان از خودروصد در صد ایرانی این است که ما بدون رابطه با خارجی‌ها توان تولید خودرو در کشور را داریم یا خیر، باید بگویم داریم در واقع اگر الان با تمام دنیا قطع رابطه کنیم خودمان می‌توانیم پراید و سمند را بسازیم، اما اگر منظورتان این است که طراحی خودرویی برای خود ما باشد و از این حیث آن را صد در صد ایرانی بدانیم که خیر چنین خودرویی نداریم.