امیرحسین خسروی

ورود خودرو به ایران سابقه‌ای بیش از یک قرن ندارد. در واقع ورود ماشین به زندگی روزمره مردم و جامعه ایرانی را باید حاصل نهایتا چهار دهه اخیر دانست که با ورود یا تولید خودرو در سطح وسیع، این وسیله نقلیه جای خود را در بین عامه مردم پیدا کرد. تا پیش از آن وسیله نقلیه‌ای که با بنزین حرکت کند بیشتر در انحصار اقشار ثروتمند جامعه بود.

اولین خودرو وارد شده به ایران تقریبا زمانی بود که هنوز جاده مناسبی برای تردد خودروها در کشور وجود نداشت.

این خودرو یک فورد بود که به وسیله مظفرالدین‌شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد و در موقع حرکت دود زیادی تولید می‌کرد به همین دلیل توسط مردم به ماشین دودی یا ارابه دودی تغییر نام داده شد.

از سوی دیگر با شروع شهرسازی به صورت مدرن در سال ۱۳۰۰، واردات ماشین به ایران افزایش یافت.

بیشترین اتومبیل‌ها در آن سال‌ها از کشورهای آمریکا و انگلستان به ایران وارد می‌شد.

اولین کارخانه اتومبیل‌سازی در ایران شرکت سهامی ایران ناسیونال (ایران‌خودرو) بود که به تولید ماشین‌های پیکان، با مجوز از شرکت تالبوت انگلستان، اولین تولیدات خود را در سال ۱۳۴۶ روانه بازار کرد. این شرکت بعدها به تولید وانت،‌ مینی‌بوس و اتوبوس دست‌ زد.

در همین سال دو مدل از ماشین‌های آمریکایی به نام «آریا» و «شاهین» توسط کارخانه پارس‌خودرو روانه بازار شد و یک سال بعد در سال ۱۳۴۷ یک مدل از ماشین فرانسوی سیتروئن به‌نام «ژیان» توسط شرکت سایپا نیز به بازار آمد.

این در حالی است که سال ۱۳۵۱، شرکت پارس‌خودرو نام خود را به شرکت «جنرال موتورز ایران» تغییر داد و شروع به ساخت دو مدل از ماشین‌های شورولت (اپل) ۲۵۰۰سی‌سی، ۲۸۰۰سی‌سی و همین طور سه مدل دیگر با مجوز از کارخانه آمریکایی جنرال‌موتورز به نام‌های بیوک، کادیلاک، شورولت نوا تولید کرد و تولید این خودروها تا سال ۱۳۶۰ ادامه داشت.

همچنین تولید ژیان که متعلق به کارخانه سایپا بود در سال ۱۳۵۹ متوقف ولی تولید ماشین‌های رنو ۵ که در سال ۱۳۵۴ آغاز شده بود ادامه یافت.

صنعت خودرو دهه ۶۰

در دهه ۶۰ همزمان با جنگ تحمیلی ایرانیان، معیارهایی همچون قیمت خودرو، هزینه نگهداری پایین و تکنولوژی بومی را در هنگام خرید یک خودرو مدنظر قرار دادند به نحوی که اگر هزینه نگهداری یک خودروی بسیار شیک، بالا بود بازار خودرو نسبت به آن واکنش معکوس نشان می‌داد. لذا از دهه ۶۰ تقاضا برای خودروهای بومی همچون پیکان و رنو ۵ رو به افزایش رفت.

ناگفته نماند تولید پیکان در سال‌های ۶۶ تا ۶۹ به دلیل وضعیت بحرانی جنگ و پیامدهای آن با افت تولید رو‌به‌رو شد؛ به‌طوری که در سال ۶۰ تولید این خودرو بیش از ۵۵هزار دستگاه بود، اما در سال ۶۹ به کمتر از ۳هزار دستگاه کاهش یافت ولی در سال ۷۰ تولید این خودرو به بیش از ۲۰هزار دستگاه رسید.

دهه پیکان

اما سنت خرید خودرو کم‌هزینه و بومی با خدمات پس از فروش گسترده در ایران در دهه ۷۰ یعنی بعد از جنگ تحمیلی نیز ادامه یافت و شاید به دلیل قدرت مالی متوسط اکثریت جامعه ایرانی آن زمان و گرانی قطعات یدکی خودروهای خارجی، عموم مردم ترجیح می‌دادند تا خودرویی را انتخاب کنند که هم قیمت و متناسب با درآمد خانواده باشد و بیشتر مکانیک‌ها با تعمیرات آن آشنا باشد.

به هر ترتیب پس از جنگ تحمیلی عراق، شرایط به گونه‌ای تغییر یافت تا جهت رفاه و رضایت مشتریان داخلی، کارخانه‌های خودروسازی داخلی تقویت شود.

با این سیاست، کارخانه ایران‌خودرو و سایپا در اواخر دهه ۷۰ با یک رقابت سازنده در پی بازار خودروهای ارزان‌قیمت و معتبر از منظر مشتریان بودند به نحوی که ایران‌خودرو با تولید پیکان و سایپا با تولید پراید سعی بر آن داشتند تا بازار خودرو‌های ارزان‌قیمت را به تصرف خویش درآورند.

اما در این میدان،‌ خودرو پیکان به دلیل تیراژ تولید و نیز ارزانی قیمت نسبت به رقیب نوپای خویش، بازار دهه ۷۰ را تصرف کرد، به‌طوری که تنها در سال ۷۹ بیش از ۱۲۸هزار دستگاه پیکان سواری تولید شد.

رقابت تنگاتنگ روآ و پراید

با ارتقای پیشرفت تکنولوژی و تغییر ذائقه مردم نسبت به خودروهای روز جهانی به تدریج از دهه ۸۰ خودروهایی با تکنولوژی بالا طرفدار بیشتری پیدا کرده و از سال ۸۱ بود که خودروهای بومی ایرانی با موتور انژکتوری به بازار عرضه شد.

این در حالی است که همزمان با توقف خط تولید پیکان در سال ۸۴، پژو آردی و پراید در میدان خودروهای پرتقاضا بازار باقی ماندند تا به رقابت بپردازدو اما بر خلاف گذشته که پراید از پیکان گران‌تر بود، این بار پژو آردی از لحاظ قیمت کمی بالاتر از پراید قرار گرفت.

رقابت دو خودرو پژو آردی و پراید آنچنان تنگاتنگ بود که ایران‌خودرویی‌ها تصمیم گرفتند برای ارتقای کیفی خودرو سواری خود در این بخش از بازار، مردادماه ۸۵ پژو آردی را حذف و پژو روآ را با موتوری بهینه و جدید روانه بازار خودرو کنند.

دهه ۸۰ دهه کدام خودرو؟

در حالی که پژو روآ و پراید در حال رقابت با یکدیگرند و تصور همگان در نگاه اول به این دو خودرو زیر ۱۰میلیون تومانی بازار است؛ اما در سال‌های اخیر، افزایش نقدینگی مردم و تغییر ذائقه مشتریان واقعیت دیگری را بیان می‌کند، به‌طوری که اکنون تقاضا برای خودرو بومی با تکنولوژی برتر ایمنی بدنه شیک و جادار بیشتر شده و شاید پژو ۴۰۵ یکی از شانس‌های اصلی برای خودرو بومی دهه ۸۰ باشد.