در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی شد
ایده ادغام، از حرف تا عمل
حمیدرضا بهداد- از اولین طرح پیشنهادی مهرداد بذرپاش، مدیرعامل شرکت سایپا یکسال می‌گذرد.
طرحی که با اجرایی شدن آن صنعت خودروسازی کشور به طور حتم از بنیان، دچار تحول می‌شد. اما اگر این پروژه با همان جدیتی که بذرپاش به طرح آن پرداخت و در اظهارنظرهای مختلف از آن به عنوان تنها راه نجات صنعت خودروسازی کشور نام برد، از سوی صنعتکار با سابقه‌ای از این صنف مطرح می‌شد، به طور حتم با بازتاب‌های جدی از سوی مخالفان و موافقان پروژه مذکور همراه بود. اما شنیدن، از پروژه‌ای که به طور حتم انقلابی صنعتی در کشور راه می‌انداخت، از مدیری که به‌رغم جوانی در مدت زمانی کوتاه نشان داد که از مدیران قابل حوزه صنعت به شمار می‌آید، اما تجربه کافی در این زمینه ندارد، کمی سخت به نظر می‌رسد.
در ابتدا و پس از طرح پیشنهاد بذرپاش مبنی بر ادغام خودروسازها، تقریبا کارشناس یا مدیری در سطوح کلان صنعت کشور اظهارنظری نکرد اما با گذشت زمان، به تدریج این پیشنهاد دهان به دهان چرخید و شش‌ماه تمام نیز به نقل محافل خبری در حوزه صنعت تبدیل شد و طی آن کارشناسان و مدیران صنعت نیز هر کدام موضعی موافق یا مخالف در این زمینه داشتند اما در این میان، اظهارنظر و واکنش دو مسوول دولتی، بیش از سایرین می‌توانست بذرپاش را نسبت به عملی‌شدن پیشنهادش امیدوار کرده یا ناامید سازد. شخص اول علی‌اکبر محرابیان، سرپرست وزارت صنایع و معادن در زمان طرح پیشنهادی ادغام و وزیر فعلی این وزارتخانه بود و دومی نیز منوچهر منطقی مدیرعامل ایران خودرو!
که اولی زمستان سال گذشته طی مراسمی در ایران خودرو، صراحتا خطاب به بذرپاش اظهار داشت که باید پیشنهادش را فراموش کرده و دیگر بحثی از آن در محافل صنعتی به میان نیاورد. این موضع محرابیان در قبال طرح ادغام آن چنان بذرپاش را شوکه کرد که وی مراسم مذکور را در میانه‌های آن ترک کرد. پس از آن برخی بر این باور بودند که بذرپاش ایده پیشنهادی‌اش را به دست فراموشی خواهد سپرد اما آیا چنین بود؟ هر چند که ظاهرا این اتفاق رخ داد اما وی تا به امروز به طور مکرر پیشنهادش را مطرح کرده و نشان داده که هنوز آن را فراموش نکرده است.
به هر حال با وجود آنکه وزیر صنایع صراحتا با عملی شدن طرح ادغام مخالفت کرده، اما مدیرعامل سایپا ظاهرا هنوز هم به تحقق ایده‌اش ایمان دارد، که اگر غیر این بود مسلما وی دیگر بحثی از ادغام به میان نمی‌آورد. همین یکی دو هفته پیش بود که وی از مدیرعامل ایران خودرو همان نفر دوم که ادغام را نیازمند تجربه و دانش می‌دانست، خواست تا اگر طرحی بهتر را برای نجات صنعت خودرو کشور دارد، ارائه کند و منطقی نیز در جواب بذرپاش به این نکته اشاره کرد که اگر مسوولان سایپا به دنبال تحقق طرح ادغام بوده و آن را راهکاری مناسب برای کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید می‌دانند پس چرا به جای استفاده از موتورهای پایه گازسوز ایرانخودرو که نام ملی را یدک می‌کشد، با پروتون مالزی، قرارداد همکاری در تولید موتور امضا کردند؟! آنچه از میان صحبت‌های مدیرعامل ایران خودرو می‌توان دریافت کرد، اینکه بذرپاش به رغم آنکه هنوز روی اجرای طرح پیشنهادی‌اش اصرار دارد اما طی یکسالی که از مطرح شدن آن می‌گذرد خود وی نیز اقدام چشمگیری را که حداقل از دید افکار عمومی به عنوان زمینه‌سازی برای ادغام به حساب آید انجام نداده و با عقد قرارداد همکاری با پروتون جهت تولید مشترک موتور و خودرو ارزان‌قیمت نیز شاید یک گام دیگر از اجرای ایده‌اش دور شد. تنها اقدام صورت گرفته در این زمینه اجرای مشترک (ادغام) طرح امداد نوروزی با ایرانخودرو طی سال گذشته بود و بس.
ادغام برای چه؟
به اعتقاد کارشناسان آنچه که به عنوان مهم‌ترین دلیل و مزیت ادغام خودروسازان در دنیا مطرح می‌شود، کاهش هزینه‌ها و بالا رفتن تیراژ تولید است. در واقع وقتی دو خودروساز که هر کدام دارای پلت‌فرم‌های مشخص و ایده طراحی جداگانه هستند، با یکدیگر ادغام می‌شوند، با کم شدن تعداد پلت‌فرم‌ها، هزینه‌های طراحی نیز پایین می‌آید چرا که دو خودروساز ادغام شده، به جای صرف وقت و هزینه روی چند طرح جداگانه، تمرکز خود را روی طرح‌هایی مشترک ولی محدودتر و با سود بیشتر گذاشته و بدینوسیله هزینه و وقت کمتری را صرف می‌کنند. از سوی دیگر اطلاعات و دستاوردهای فنی دو خودروساز به کمک یکدیگر آمده و محصولات طراحی شده، به‌روزتر و باکیفیت‌تر خواهند بود. همچنین از آنجا که فضای خطوط تولید مشترک نیز افزایش می‌یابد، تیراژ هم در سطحی عظیم بالا خواهد رفت. این در شرایطی است که مدیرعامل سایپا که ادغام را تنها راه نجات صنعت خودرو کشور از وضعیت فعلی دانسته و آن را روزنه امید برای پیوستن به جمع خودروسازان بزرگ دنیا تلقی می‌کند، تقریبا شرایطی را طی دوران حدودا هفت ماهه مدیریت خود در سایپا برای این امر فراهم نکرد. هرچند وی کارگروهی را برای بررسی مزیت‌ها، موانع و راهکارهای ادغام خودورسازان در بطن شرکت متبوعش تشکیل داد اما این کارگروه نیز چندان کارایی از خود نشان نداده و اگر هم به نتایجی طی بررسی‌های خود رسیده، این نتایج هیچ‌گاه عنوان نشده است.
نباید سایپا را سرزنش کرد
سعید لیلاز از کارشناسان صنعت خودرو کشور در زمینه اینکه چرا اقدامات خاص و اساسی از سوی مدیرعامل سایپا برای عملی شدن ایده ادغام صورت نگرفت می‌گوید: قدر مسلم بذرپاش نیز چندان امیدی به تحقق طرح پیشنهادی‌اش نداشته و احتمالا به همین دلیل است که چندان مانور عملی روی این ایده انجام نداد.
وی با بیان اینکه ادغام خودروسازان ایرانی توجیه فنی و اقتصادی نداشته و این پیشنهاد بیشتر از جنبه سیاسی مطرح شده، می‌افزاید: خودروسازان داخلی وقتی جدای از یکدیگر کار می‌کنند، توانایی رقابت دارند و از بطن آن می‌توانند توسعه و پیشرفت صنعت خودرو را پدید بیاورند، در صورتی که اگر ادغام شوند دیگر رقابت داخلی معنایی ندارد.
لیلاز در عین حال تاکید می‌کند: اگر ایرانخودرو و سایپا در آینده خصوصی شده و تعرفه واردات خودرو نیز به نحو قابل توجهی کاهش یابد، آنگاه می‌توان روی ادغام آنها بحث و تصمیم‌گیری کرد.
این کارشناس خودرو همچنین در زمینه اینکه چرا سایپا که سودای ادغام را در سر دارد، برای تولید مشترک به جای ایران‌خورو، پروتون مالزی را برگزید می‌گوید: بنده این شرکت را به خاطر اینکه با ایرانخودرو همکاری نکرد، سرزنش نمی‌کنم چرا که ایران خودرو در حال حاضر وضعیت مناسبی از نظر تولید نداشته و سایپا نمی‌توانست در این باب به این خودروساز اعتماد و تکیه کند.
گفته‌های لیلاز در شرایطی است که هم‌اکنون ایرانخودرو موتور پایه گازسوز را که به موتور ملی معروف است در سه کلاس طراحی و تولید کرده و مدل ۱۴۰۰ سی سی آن قابلیت به‌کارگیری در برخی محصولات سایپا را نیز دارد و حتی رییس‌جمهور در مراسم افتتاح خط تولید این موتور به خودروسازان کشور دستور داد تا از آن در محصولاتشان استفاده کنند. در حالی که سایپایی‌ها به طور جداگانه طراحی و تولید موتور دیگری را در دستور کار قرار داده‌اند. البته شاید با توجه به آنکه بذرپاش در آن زمان مدیرعامل سایپا نبود نتوان به وی در این زمینه ایراد گرفت ولی حال که موتور پایه گازسوز ایرانخودرو تست‌های نهایی خود را پشت‌سر گذاشته و حتی روی سمند نیز نصب شده می‌توان به طراح ایده ادغام خرده گرفت که چرا هزینه‌ای را که قرار است صرف طراحی و تولید مشترک با پروتون شود، در قالب همکاری با ایرانخودرو صرف نکرد؟!
ما همین بغلیم!
مدیرعامل ایران خودرو که چندان علاقه‌ای به وارد شدن در بحث ادغام ندارد نیز در زمینه ایده پیشنهادی همتایش در سایپا می‌گوید: آنها که از ادغام صحبت می‌کنند چرا در طراحی و تولید موتور با ما که بغل دستشان هستیم جوینت نشده و هشت هزار کیلومتر آن طرف‌تر با خودروسازی خارجی قرارداد همکاری مشترک امضا کردند؛ از طرفی مگر رییس‌جمهور دستور نداد که خودروسازان داخلی باید موتور ملی تولیدی ما را مورد استفاده قرار دهند. پس چرا سایپایی‌ها حاضر به این کار نشدند؟ منطقی می‌افزاید: برای ادغام که حتما نباید دو خودروساز را در یکدیگر درآمیخت، به هر حال می‌توان از تجربه‌های بین‌المللی استفاده کرد مانند همان کاری که دو شرکت پژو و سیتروئن انجام دادند. این دو هم‌اکنون در حالی که پلت‌فرم‌هایشان مشترک است، محصولاتی متفاوت از یکدیگر را به بازار عرضه کرده و مزاحم همدیگر هم نیستند.
ایدرو باید وارد طرح ادغام می‌شد
اما داوود میرخانی رشتی، دبیر پیشین انجمن خودروسازان کشور نیز اعتقاد دارد، ادغام منتفی شده و بذرپارش نیز شاید به همین دلیل به دنبال جوینت‌شدن با شرکتی خارجی رفته است. وی می‌گوید: اینکه سایپا چرا به خاطر ابراز حسن نیت مسوولانش دراجرای ایده ادغام حاضر به همکاری مشترک با ایرانخودرو نشده، به طرز فکر و نوع استراتژی موردنظر مدیران آن مربوط می‌شود درواقع در این میان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران باید به‌عنوان سهامدار خودروسازان داخلی نقش خود را ایفا می‌کرد وی می‌افزاید: البته در زمان ریاست مفیدی در این سازمان، کارهای تحقیقاتی درباره ادغام انجام شد که هیچ‌گاه از متن آنها، موضوعی به بیرون درز نکرد. میرخانی نیز که جزو مخالفان ادغام به حساب می‌آید با اشاره به‌اینکه ادغام ایرانخودرو و سایپا تنها درصورت خصوصی شدن این‌دو می‌تواند توجیه داشته باشد، تاکید می‌کند: در صورت واگذاری این‌دو خودروساز به بخش خصوصی، می‌توان با کم کردن تعداد پلت‌فرم‌هایشان، آنها را درصورت تمایل هیا‌ت‌مدیره هر کدام، در یکدیگر ادغام کرد. دبیر پیشین انجمن خودروسازان در ادامه با اشاره به قرارداد همکاری مشترک سایپا و پروتون می‌گوید: بنده دقیقا نمی‌دانم چرا سایپایی‌ها که به دنبال تحقق ایده ادغام هستند به‌جای همکاری با ایرانخودرو، با پروتون مالزی شریک شده‌اند اما درحالت کلی پروتون شریک مناسبی به حساب نیامده و دانش فنی چندانی ندارد که ما بخواهیم روی همکاری با آن حساب کنیم.
... چون ادغام منتفی است
حسین هاشمی رییس پیشین کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی هم‌که در دوره ریاست‌اش با طرح ادغام مخالفت کرد، همچنان نیز مخالف آن بوده و اعتقاد دارد هم‌اکنون که ایرانخودرو و سایپا دولتی‌اند، نباید دست به این‌کار زد. وی می‌گوید: کاهش هزینه‌ها یکی از اهداف اساسی ادغام به‌شمار می‌رود و باید دید آیا اجرای این کار در شرایط فعلی، توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟ که البته به اعتقاد بنده ندارد.
هاشمی می‌افزاید: باید ابتدا خودروسازان داخلی را، خصوصی کرد و سپس ادغام یا عدم ادغام آنها را به‌عهده هیات‌مدیره‌شان گذاشت. درواقع ادغام طرحی دستوری محسوب نمی‌شود و باید باتوجه به توجیهات اقتصادی و فنی، در مورد آن نتیجه‌گیری کرد و دانست که آیا در کاهش هزینه و افزایش تیراژ تولید تاثیری دارد یا خیر؟
رییس پیشین کمیسیون صنایع و معادن مجلس همچنین بااشاره به اینکه قرارداد همکاری مشترک میان سایپا و پروتون، از لحاظ سرمایه‌گذاری که در کشور صورت می‌گیرد مناسب است تاکید می‌کند: شاید بذرپاش هم می‌داند که ایده ادغامش منتفی بوده و به همین دلیل به جای همکاری مشترک با ایرانخودرو قرارداد همکاری با پروتون را امضا کرده است!
ارسال نظر