دکتر حمید قنبری

در روز 17 ژانویه 2016 اداره کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا تحریمی را علیه یکسری اشخاص که به ادعای آن کشور به برنامه موشکی آمریکا کمک کرده بودند، وضع کرد. براساس این تحریم، نام این اشخاص در فهرست مرتبط با دستور اجرایی شماره 13382 قرار ‌گرفت. اگرچه وضع این تحریم‌ بازتاب خبری قابل‌توجهی داشت، اما به دلایلی این تحریم کم‌اثر است.

چند روز پیش از وضع تحریم یادشده، وال‌استریت ژورنال، این خبر را منتشر کرد که برخی از نمایندگان کنگره در پی آن هستند که برای تقابل با برنامه موشکی ایران، برخی اشخاص و شرکت‌ها را به‌دلیل همکاری با برنامه مذکور، مشمول فهرست تحریم‌ها قرار دهند. پس از آن، یک موسسه خصوصی تحت عنوان «پروژه ویسکانسین در رابطه با کنترل تسلیحات هسته‌ای» پا را از این فراتر گذاشت و نام اشخاص و نهادهایی را که براساس درخواست نمایندگان مزبور، در فهرست تحریم‌ها قرار خواهند گرفت نیز منتشر کرد. این افراد، براساس دستور اجرایی شماره 13382 رئیس‌جمهور آمریکا مشمول فهرست‌ها تحریم‌های آمریکا قرار خواهند گرفت. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار داد این است که مخالفان برجام در آمریکا ظاهرا‌ تا حدی مستاصل و دستپاچه شده‌اند که حتی محتوای دستور اجرایی 13382 را فراموش کرده‌‌اند.

یکی از نکات کلیدی در دستور اجرایی 13382 این است که این دستور باید به صورتی اجرایی شود که اثر غافلگیرانه داشته باشد. اشخاصی که مشمول این دستور قرار می‌گیرند، نباید از قبل اطلاع داشته باشند که چنین اتفاقی برای آنها رخ خواهد داد؛ چراکه اگر این امر را بدانند، به‌سادگی دارایی‌های خود را از آمریکا خارج خواهند کرد و اعمال فشار بر آنها که از هدف‌های اصلی تحریم‌ها هستند، به عمل نخواهد آمد. این امر حتی در خود دستور اجرایی 13382 قید شده و در آن تصریح شده است که برای حصول اطمینان از اثر غافلگیرانه، دستور اجرایی مزبور باید بدون اطلاع‌رسانی به اشخاصی که مشمول آن هستند، اجرایی شود.

در روزهای اخیر، مخالفان برجام از تمام تیرهایی که در ترکش دارند برای برهم زدن آن استفاده کرده‌اند. طرح حداقل 5 قانون تحریمی جدید علیه ایران در کنگره آمریکا نشانگر آن است که ماشین تحریم‌سازی کنگره با تمام ظرفیت و توان خود در راستای مقابله با برجام برآمده و این تلاش در این روزها به اوج خود رسیده است. با این حال، این تلاش‌ها از یک منظر می‌تواند آثار مفیدی داشته باشد. مخالفان برجام، تمام طرح‌های بلندمدت خود را روی کاغذ آورده و منتشر کرده‌‌اند. از‌این‌رو نقشه‌های آنها برای ماه‌ها و حتی سال‌های پیش‌رو که در حالت عادی اندک اندک و به‌تدریج رونمایی می‌شد و می‌توانست هر یک تاثیرات منفی خاص خود را در مقطع زمانی مشخصی داشته باشد، به یکباره مشخص شده‌‌اند و اثر غافلگیرانه تحریم‌ها با این رویه برداشته شده است. بسیاری از این تحریم‌ها هیچ‌گاه تصویب نخواهند شد و حتی در صورت تصویب نیز احتمال دارد که توسط دولت آمریکا وتو شوند. با این حال، حتی اگر این تحریم‌ها تصویب شوند، دیگر اثر غافلگیرانه‌ای نخواهند داشت و از این رو، اثرگذاری آنها بسیار محدود خواهد بود و ایران، مدت‌ها وقت دارد که راهکارهای مختلف را برای مقابله با آنها و بی‌اثر کردن آنها طراحی و اجرا کند.