گروه دیپلماسی: تشدید تنش‌ها میان تهران و ریاض، کشورهای مختلفی را برای میانجیگری و حل اختلافات دو کشور بزرگ منطقه خاورمیانه به تکاپو واداشته است؛ از کشورهای اروپایی تا آسیایی گرفته تا کشورهای خاورمیانه که به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر بحران میان ایران و عربستان سعودی قرار دارند. در این میان عراق از اولین کشورهایی بود که دست به اقدام زد زیرا اولین تاثیر تیرگی روابط تهران - ریاض بر صحنه میدان جنگ با تروریسم نمایان می‌شد و عراق از آن بیمناک بود. در این خصوص ابراهیم جعفری، وزیر خارجه عراق گفت که عربستان طرح بغداد را برای حل بحران میان ریاض و تهران قبول کرده است. همچنین پاکستان، آلمان، ترکیه، چین و عمان نیز از دیگر کشورهایی بودند که خواستار میانجیگری میان ایران و عربستان شدند. در این رابطه قرار است فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان روز سه‌شنبه راهی ایران و پس از آن عربستان و یمن شود. در عین حال محمد نوازشریف، نخست‌وزیر و ژنرال راحیل شریف، فرمانده ارتش پاکستان در راس یک هیات عالی رتبه، روز سه‌شنبه هفته جاری وارد شهر مشهد مقدس می‌شوند؛ این سفر نیز با محوریت رایزنی با مقامات عربستان و ایران با هدف میانجیگری میان دو کشور انجام می‌شود.

نیاز پاکستان به کمک‌های ایران و عربستان

در رابطه با سفر نواز شریف و میانجیگری پاکستان میان ایران و عربستان سعودی با دکتر احمد موثقی، استاد دانشگاه تهران گفت‌وگویی انجام دادیم و نظر او را جویا شدیم. موثقی با اشاره به اینکه نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان جزو مهره‌های کلیدی عربستان و در پیوند با سعودی‌ها است، تاکید کرد: «به نظر می‌رسد که سفر فعلی و بحث میانجیگری پاکستان به این دلیل است که این کشور به کمک‌های ایران و عربستان نیاز دارد.» او دولت و ارتش پاکستان را دارای تفکرات سلفی و افراط‌گرایی توصیف کرده و افزود: «دولت و ارتش پاکستان در سازمان دادن به گروه‌های افراطی اهداف خاصی را در سیاست‌ داخلی و خارجی‌شان دنبال می‌کنند.» این استاد دانشگاه معتقد است که اسلام‌‌آباد در مقاطعی حتی در فشار به ایران نیز فعالیت‌هایی داشته است بنابراین اکنون پاکستان این ظرفیت و جایگاه را ندارد که بخواهد بین ایران و عربستان میانجیگری کند. موثقی توضیح داد: «پاکستان یک دولت ورشکسته است و این گونه دولت‌ها خود منشأ تهدیدات امنیتی و تروریستی برای جهان هستند بنابراین پاکستان به‌عنوان یک دولت ورشکسته و وابسته بیشتر با هدف درخواست کمک از ایران و عربستان بحث میانجیگری را مطرح کرده است.» او همچنین با اشاره به شرایط اقتصادی پاکستان و برخی اختلافاتش با هند و افغانستان گفت: «شاید مقامات این کشور حامل پیام‌هایی برای ایران باشند اما در این شرایط بیشتر برای جلب کمک‌هایی از تهران و ریاض و رفع نیازهای خودشان این سفر را انجام می‌دهند.» موثقی در نهایت تاکید کرد که در هر حال ایران خواهان آن است که تنش‌ها با عربستان کاهش یابد تا همکاری‌ها در مورد سوریه، یمن، بحرین و همچنین اجلاس اوپک به خوبی در منطقه دنبال شود.


ایران یک گام بردارد، ریاض ۱۰ گام برخواهد داشت

پیش‌تر احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه نیز در این‌باره تلاش‌های خود را آغاز و اعلام کرد، کشورش آماده است برای کاستن از شدت تنش‌ها بین تهران و ریاض در پی اعدام شیخ نمر، رهبر شیعیان عربستان، میانجیگری کند. جوکو ویدودو، رئیس‌جمهوری اندونزی نیز از جمله مقاماتی بود که به این موضوع واکنش نشان داد و اعلام کرد که وزیر خارجه را مامور کرده تا با رساندن نامه‌هایی برای پادشاه عربستان و رئیس‌جمهوری ایران، تمایل کشورش برای میانجیگری بین دو طرف را به آنها اعلام کند. در عین حال یوسف بن علوی بن عبدالله، وزیر امور خارجه عمان نیز در این‌خصوص گفت که کشورش در صورت دریافت پیشنهاد رسمی، برای میانجیگری میان ایران و عربستان آماده است.

اما در میان کشورهای مذکور همان‌طور که گفته شد، عراق تلاش‌های منسجم‌تری را در دستور کار قرار داده است؛ بغداد طرحی را برای میانجیگری میان تهران و ریاض ارائه کرده که ظاهرا مورد قبول عربستان واقع شده است. روز گذشته ابراهیم جعفری، وزیر خارجه عراق ضمن تاکید بر اینکه عربستان طرح بغداد را برای حل بحران میان ریاض و تهران قبول کرده، گفت که هیچ دولت عاقلی در جهان وجود ندارد که دنبال فتنه‌انگیزی باشد. به گزارش «ایسنا»، ابراهیم جعفری درباره تنش میان عربستان و ایران گفت: «عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در گفت‌وگوی تلفنی به من گفت که اگر ایران یک گام بردارد، ریاض در مقابل 10 گام برخواهد داشت.» او در گفت‌وگویی در برنامه «گفت‌وگوی ویژه» که شبکه ماهواره‌ای سومریه آن را پخش می‌کند، تاکید کرد: «با شروع هر بحرانی عوامل پایان دادن به آن نیز وجود دارد اما باید کسی آن را به حرکت درآورد. الجبیر طرح عراق را برای پایان دادن به تنش با ایران با گشاده‌رویی قبول می‌کند و البته من نسبت به این مساله که این طرح به اسم عراق باشد به اندازه‌ای که در حل بحران نقش داشته باشد، تعصب ندارم.» ابراهیم جعفری در ادامه به سفرش به ایران اشاره کرد و گفت: «زمانی که به ایران رفتم و با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری این کشور دیدار کردم، دیدم که او نیز نظر مثبتی به این طرح دارد. روحانی خوش‌بین به نظر می‌رسید و مایل نبود که روابط ایران و عربستان به اینجا برسد. هیچ دولت عاقلی در جهان وجود ندارد که خواهان برانگیختن فتنه باشد.»