ایران و سودان از روابط «برادرانه» تا قطع رابطه

دکتر احمد بخشی

استاد دانشگاه و کارشناس مسائل آفریقا

زمینه‌‌های تنش‌ میان ایران و سودان به سال‌ها پیش بازمی‌گردد؛ این تنش از زمان دولت قبلی در ایران آغاز شد و دلیل آن نیز بحث ایران هراسی بود که دولت‌های عربی روی آن متمرکز شده بودند. از سوی دیگر تحریم‌های هسته‌ای و کاهش روابط منطقه‌ای ایران نیز مزید بر علت شد. بنابراین به مرور شاهد تغییر ادبیات سیاستمداران سودانی در قبال ایران بودیم؛ به‌طوری که در چند مورد، دولت سودان، ایران را متهم به دخالت در امور داخلی خود کرد و همچنین مانع از برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران در آن کشور شد. بنابراین کاهش روابط، خود را در سطح همکاری‌های نظامی و اقتصادی نشان داد. در واقع روابط ایران و سودان که پیش‌تر روابطی دوستانه و برادرانه تلقی می‌شد در زمان دولت پیشین و مطابق نطق‌هایی که از سوی مقامات سودان ایراد می‌شد به روابطی پرتنش تبدیل شد و مقامات سودان، ایران را به مداخله در امور کشورشان متهم کردند. دولت سودان چند بار نیز بر کاهش روابط و کاهش کارگزاران روابط خارجی ایران در آن کشور تاکید کرد. همچنین شاهد بودیم که به دنبال کاهش روابط سودان و ایران این روابط به سمت عربستان سوق پیدا کرد و کشور سودان بخشی از مطالبات و روابط خود را که پیش از این با ایران داشت، با عربستان سعودی تنظیم کرد. ریاض در سیاست خارجی سودان نقش یک برادر بزرگ‌تر عربی را ایفا می‌کند و برای سودان ضرورت داشت که مواضعی همراستا با عربستان اتخاذ کند. در رابطه با قطع روابط برخی کشورها با ایران باید توجه داشت که روابط خارجی با کشورها از جمله ابزار تامین منافع هر کشوری است. در نتیجه در پی قطع روابط ایران و سودان به‌طور حتم هر دو کشور اسلامی یا جهان اسلام دچار ضررهایی خواهند شد. به‌طور کلی باید برای تنظیم روابط از احساسات پرهیز کرد و بر اساس منافع متقابل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی تصمیم‌گیری کرد. همان‌طور که گفته شد سودان به دلیل نزدیکی به عربستان، رویکردی یکسان با ریاض در قبال تهران اتخاذ کرد که این می‌تواند به بخشی از منافع آن کشور ضررهایی وارد آورد. اما باید توجه داشت که جمهوری اسلامی ایران نیز دارای یک سری آرمان‌ها و ایدئولوژی‌هایی است که جزو خطوط قرمز کشور است و از سوی دیگر به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران و همچنین فضای پسابرجام و ایجاد فرصت‌های گوناگون در کشور از قطع روابط با کشوری چون سودان کمتر از آن کشور متضرر خواهد شد. هرچند که قطع روابط ممکن است به منافع ما لطمه وارد کند اما سودان در این میان دچار لطمات و ضررهای بیشتری خواهد شد. در این میان چشم‌انداز روابط تهران و ریاض و کشورهای دیگری که روابط دیپلماتیک‌شان با ایران را متوقف کرده‌اند، به مدیریت کارگزاران سیاست خارجی، پرهیز از احساسی عمل کردن و انجام اعتراضات به شکل مدنی بستگی دارد و در این صورت دستگاه سیاست خارجی می‌تواند در راستای ترمیم روابط عمل کند. هرچند ریاض نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری در برقراری روابط با کشورهایی دارد که روابط‌شان را به پیروی از آن کشور با ایران قطع کرده‌اند و عاملی مهم در این خصوص خواهد بود. در این بین ایران نیز باید به نحوی امور را مدیریت کند تا کشورهایی که تصمیم به قطع یا کاهش روابط گرفته‌اند، هزینه‌های برقراری مجدد آن را نیز متحمل شوند.